Այնտեղ, որտեղ շատ հոգսեր կան, շատ հոգևոր «ռադիոխաթարումներ» էլ կան
– Հա՛յր, չափսոսացի՞ք, որ թողեցիք այն խուցը, որի վերականգնման համար այդքան ջանք էիք թափել, և այլ վայր տեղափոխվեցիք:
– Եթե հեռացա այնտեղից, նշանակում է, որ լուրջ պատճառ կար դրա համար:
– Եվ ամենուր Ձեզ միայն ամենաանհրաժեշտո՞վ եք սահմանափակել:
– Այո, այս կյանքի համար ամենաանհրաժեշտով եմ սահմանափակել ինձ, որպեսզի ի վիճակի լինեմ կատարել այն, ինչ Երկնքի համար է անհրաժեշտ: Երկրայինի մեջ կորչելով՝ մարդը շեղվում է այն ճանապարհից, որն իրեն դեպի Երկինք է տանում: Նախ՝ մի բան ես անում, հետո՝ ուզում ես էլի ինչ-որ բան անել… Եթե այդ ատամնանիվների արանքում ես հայտնվել, ուրեմն՝ վերջ, կորած ես: Երկրայինի մեջ կորչելով՝ մարդը երկնայինն է կորցնում: Եվ ինչպես երկնայինին վերջ չկա, այդպես էլ՝ երկրայինին: Կա՛մ դու կկորչես այստե՛ղ, կա՛մ էլ՝ այնտեղ: Իսկ գիտե՞ս, թե ինչ ասել է «կորչել» այնտեղ՝ Երկնայինում: Ո՜հ, ես Հիսուսի աղոթքն էի ասում և ընկղմվում դրա մեջ: Երբեք աղոթքի մեջ չե՞ս սուզվել:
Հոգնածությամբ ու հոգսերով լի և հատկապես շտապելով արված բազմաթիվ գործերով զբաղվելը մեզ չի օգնում: Այդ ամենը երկրորդ պլան է մղում սթափությունը և խստացնում է հոգին: Մարդը ոչ միայն աղոթել, այլև մտածել անգամ չի կարողանում: Նա չի կարող խելամտորեն գործել և սխալներ է գործում:
Այդ պատճառով էլ ուշադիր եղեք, ձեր ժամանակն աննպատակ, հոգևոր կյանքի համար անօգուտ մի՛ վատնեք: Այլապես սարսափելի խստասիրտ կդառնաք և այլևս չեք կարողանա ձեր հոգևոր պարտականությունները կատարել: Գործերով կամ զրույցներով զբաղվելու ցանկություն կառաջանա ձեզ մոտ, կամ էլ խնդիրներ կստեղծեք ձեզ համար, որպեսզի «գործի մեջ» լինեք: Երբ մենք Հիսուսի աղոթքն ու մեր հոգևոր պարտականությունները թողնում ենք, թշնամին զբաղեցնում է մեր հոգևոր բարձունքները և մարմնի ու մտքերի օգնությամբ պատերազմ է մղում մեր դեմ: Նա անպիտան է դարձնում է մեր բոլոր ուժերը՝ և՛ հոգու, և՛ մարմնի: Ընդհատում է Աստծո հետ ունեցած մեր շփումը, որի հետևանքն էլ մեր հոգու գերեվարումն է կրքերի օգնությամբ:
Հայր Տիխոնը վանականներին ասում էր, որ հոգսերից ազատվելու համար հարկ է ճգնավորների պես ապրել, այլ ոչ թե բանվորների պես աշխատել ու աշխարհիկ մարդկանց պես ուտել: Չէ՞ որ վանականի գործը երկրպագություններն են, պահքերն ու աղոթքները՝ ոչ միայն իրենց, այլև ողջ աշխարհի համար՝ թե՛ ողջերի, թե՛ հանգուցյալների: Իսկ աշխատանքը պետք է շատ չլինի ու կատարվի նրա համար, որպեսզի ապահովես քեզ անհրաժեշտ բաներով և ոչ ոքի համար բեռ չլինես:
– Հա՛յր, իսկ հոգսերը մի՞շտ են խոչընդոտում հոգևոր կյանքին:
– Եթե դու զբաղվում ես նրանով, ինչ հանձնարարված է քեզ*, ապա դա քեզ չի վնասի: Եթե քեզ հանձնարարված աշխատանքի կամ որևէ քրոջ օգնելու համար գործածվող ջանքերը [հանձնարարության] սահմաններից դուրս չեն գալիս, ապա դու անհամբերությամբ աղոթք կփափագես, իսկ ուրիշներին մատուցած օգնությունդ էլ արդյունավետ կլինի: Բայց եթե մարդն ինքնակամ դուրս է գալիս [հանձնարարության] սահմաններից, իրեն հանձնարարված աշխատանքին ինքն է հոգսեր ավելացնում, հոգ է տանում մի բանի մասին, որի անհրաժեշտությունը չկա, ապա նրա միտքը ցրվում է ու հեռանում Աստծուց:
Իսկ եթե մարդու միտքն Աստծո հետ չէ, ապա նա ինչպե՞ս պետք է աստվածային ուրախություն զգա: Սիրտը հեշտությամբ է սառչում: Եթե ես ամբողջ օրը մարդկանց եմ ընդունում, ապա չնայած, որ դա հոգևոր աշխատանք է, գիշերը, երբ աղոթքի եմ կանգնում, սիրտս այլ վիճակում է գտնվում, տարբերվում է այն վիճակից, երբ ամբողջ օրն աղոթում եմ: Գլուխս լցվում է մարդկանցից լսածով, իսկ այդ ամենից ազատվելը հեշտ չէ: Որքան հնարավոր է օրվա ընթացքում Հիսուսի աղոթքն ասա ու կամացուկ որևէ հոգևոր երգ երգիր:
Ոչ երկար հոգևոր ընթերցանությունն էլ է շատ օգնում, հատկապես՝ աղոթքից առաջ: Այն շատ է ջերմացնում հոգին և ցրում այն հոգսերը, որոնցով մարդը զբաղվել է օրվա ընթացքում: Իսկ երբ հոգին ազատվում է և տեղափոխվում հոգևոր աստվածային մթնոլորտ, ապա միտքը չի շեղվում: Ավետարանից կամ Հայրերի վարքից կարդացած հատվածից (Հայրերի վարքում փոքր, բայց ուժեղ գլուխներ կան) միտքը հոգևոր ոլորտ է տեղափոխվում և արդեն չի հեռանում այնտեղից: Չէ՞ որ միտքն անդադրում երեխայի նման է, որը չի կարող մի տեղում հանգիստ նստել՝ մեկ այս կողմ է վազում, մեկ՝ մյուս: Բայց քաղցր կարամելի կոնֆետ տուր նրան, և նա ոչ մի տեղ չի գնա:
Հոգսերից ու մտահոգություններից ազատ լինելը ներքին լռություն ու հոգևոր ծաղկում է բերում: Հոգսերը վանականին հեռացնում են Աստծուց: Այնտեղ, որտեղ շատ հոգսեր կան, հոգևոր շատ «ռադիոխաթարումներ» էլ կան, որոնք հոգևոր ռադիոկայանների աշխատանքը խլացնում են: Հոգևոր կյանք չվարող վանականն արդարացում չունի: Հրեն խեղճ աշխարհականներն այնքան հոգսեր ունեն, բայց, միևնույն է, ջանում են: Վանականն այդպիսի հոգսեր չունի: Նա ո՛չ բնակարանի վարձի մասին է մտածում, ո՛չ՝ պարտքերի, ո՛չ այն մասին՝ արդյոք աշխատանք ունի, թե ոչ:
Հոգևոր հայրը նրա կողքին է, եկեղեցին՝ վանքի տարածքում, աղոթքներ, Պատարագներ, օծումներ… Նա հոգսերից ազատ է և հոգում է հրեշտակ դառնալու մասին, նրա առջև այլ նպատակ չկա: Իսկ աշխարհականն այնքա՜ն հոգսեր ունի: Նա հոգ է տանում երեխաներին մեծացնելու և այլ գործերի մասին, և միևնույն ժամանակ իր հոգու փրկության համար է պայքար մղում: Ինչպես Հայր Տրիփոնն էր ասում**. «Վանականն ուզո՞ւմ է հսկում անել: Կարող է անել: Ուզո՞ւմ է պահք պահել: Դա էլ կարող է: Ո՛չ կին ունի, ո՛չ էլ՝ երեխաներ: Իսկ աշխարհական մարդն այդ ամենն անել չի կարող, քանի որ երեխաներ ունի: Մեկին կոշիկ է պետք, մյուսին՝ հագուստ, երրորդին՝ էլի ինչ որ բան…»:
* «Հանձնարարություն» բառը «սեփական կամքը հատել»-ուց զատ (ύπακοή) կարող է նաև այս կամ այն ծառայությունը նշանակել, որ դրվում է վանքում բնակվողի վրա (διακόνημα): Այս պարագայում հանձնարարությունն առաջին իմաստով է նկատի առնվում:
** Հայր Տրիփոնի մասին տես՝ О Старце Трифоне см. в кн.: Старец Паисий. Отцы-святогорцы и святогорские истории. Свято-Троице-Сергиевая Лавра, 2001, С. 120 – 125.
Հայր Պաիսիոս Աթոսացի
Ռուսերենից թարգմանությունը՝ Էմիլիա Ապիցարյանի
