Հոգևոր

Որոշ մարդիկ անհանգստանում են, թե երբ է լինելու Երկրորդ Գալուստը: Սակայն, եթե կարելի է այդպես արտահայտվել, մահացող մարդու համար այն արդեն եկել է: Որովհետև մարդը դատվում է այն վիճակին համապատասխան, որում նրան մահը վրա է հասել:

«Նոր պատվիրան եմ տալիս ձեզ, որ սիրեք միմյանց. ինչպես Ես ձեզ սիրեցի, դուք էլ միմյանց սիրեցեք»: (Հովհ. ԺԳ 34-35)

– Հա՛յր, ի՞նչ պետք է պատասխանել այն երիտասարդներին, որոնք հարցնում են, թե վանական կյանքն ավելի բա՞րձր է ամուսնական կյանքից:

Սուրբ Անանիա առաքյալը (եբր. חנניה, հուն. ανανίας, նշանակում է Աստծո ողորմություն, շնորհ, կամ մեկը, ում Աստված տվել է իր շնորհը) Քրիստոսի յոթանասուներկու աշակերտներից մեկն էր1: Սակայն բացի Քրիստոսին աշակերտ լինելուց նա նաև համարվում էր Պետրոս և Անդրեաս առաքյալների աշակերտն ու գործակիցը:

Աստված մարդու արտաքինն ստեղծելով, ստեղծեց նաև ներքինը: Շատ հաճախ մարդիկ նայում են միայն արտաքինին, այնինչ Աստված նայում է սրտին, ներքին էությանը:

Ես ուշադրություն եմ դարձրել այն փաստի վրա, որ որոշ հոգևորականներ այն ամուսիններին, որ խնդիրներ ունեն իրենց կանանց հետ` ասում են. «Համբերի՛ր, դա քո խաչն է: Ի՞նչ կարող ես անել: Այդպիսի համբերության համար Աստված քեզ կպարգևատրի»:

Հա՛յր, մի կին ինձնից խորհուրդ է հարցնում, թե ինչպես վարվի: Ամուսինը լքել է նրան, իր հետ տարել երեխային և կապվել է երկու ուրիշ կանանց հետ:

Գրիգոր Նարեկացին ամենաքիչ ուսումնասիրված և ճանաչված հեղինակներից է: Նրա մասին գրված գրեթե բոլոր հոդվածները, ուսումնասիրությունները և մենագրություններն ամբողջովին չեն ընդգրկել հեղինակի ստեղծագործությունները:

Չկա ավելի ամոթալից խոսքեր, քան այս խոսքերն են, չկա ավելի անարժանը տղամարդու համար, քան նման կինը, ով իր ուժը համարում է իր լեզուն և հպարտանում է իր չարախոսությամբ: Իմ հորդորն է, որ ավելի ըմբռնող լինենք, հեռու մնանք չարիքից, որ շատերն են գովում, սթափվենք, ուղղելով այդ խելագարությունը, մեր լեզուները հեռու պահենք չարախոսությունից, որպեսզի, մաքրվելով մեղքերից, ձեռք բերենք Աստծո օրհնությունը և արժանանանք Նրա մարդասիրությանը»:

Ինչո՞ւ էր Քրիստոս քարոզելիս հորդորում նմանվել երեխաներին՝ այն համարելով Երկնքի Արքայություն մտնելու կարևորագույն պայման: Այս հարցը այլ հարցեր է ծնում՝ ի՞նչ է կորցնում մարդ՝ մանկության տարիքը հատելով: Ի՞նչ բացառիկ և թանկ հատկանիշներ ունեն երեխաները, որոնցով այդքան տարբերվում են մեծահասակից և որոնք այդքան արժևորվում են մեր Տիրոջ կողմից:

Մի անգամ մի կին սկսեց գանգատվել ծերին, որ իրեն ոչ ոք չի սիրում։ Նրան չէր սիրում ամուսինը, աշխատավայրում ոչ մեկը չէր կարեկցում, ընկերները խուսափում էին նրանից, զավակները հաշվի չէին նստում նրա հետ․․․ Բողոքներին վերջ չկար։

Սուրբ Ե­ղի­շեն ա­սում է, որ յուրա­քան­չյուր մարդ, հավա­տա­լով Աս­տու­ծուն, միա­նում է նո­րա հետ. «Միշտ Աս­տուած ինքն ընդ իւր, միշտ հա­ւա­տա­ցեալ` ընդ նմա Աս­տուած», կամ «Եւ տե­սեալ ու­րուք զԱս­տուած, ան­դէն ի նոյն միա­ցաւ ընդ նմա» (273, 326. Ս. Հովհ. Մանդ., 214): Այս սկզբուն­քը հաս­կա­նա­լի է, քա­նի որ մար­դու կո­չումն էլ Աս­տու­ծո հա­ղոր­դա­կից լի­նելն է, իբ­րև Աս­տու­ծո պատ­կեր` նո­րա ի­մաստու­թյան, ար­դա­րու­թյան ու սրբու­թյան և սի­րո մաս­նա­կից լի­նելն է, հե­տևա­բար Աս­տու­ծո հետ միա­նալն է: Եվ երբ մար­դիկ միա­նում են Աս­տու­ծո հետ, այդ­պես կազմ­վում է Աս­տու­ծո ար­քա­յու­թյունը (Գաղ., Բ 20, Հռ., Զ 10. Բ Կոր., Զ 16. ԺԳ 4):

Այդ օգ­նու­թյան էր ակն­կա­լում մարդ­կու­թյունն, և այդ օգ­նու­թյունը բե­րող Փրկիչն Աս­տու­ծո Միա­ծին Որ­դին է, որ ե­կավ Հոր Աս­տու­ծուց, ի­ջավ մարդ­կու­թյան մեջ աստվա­ծա­յին փրկա­գոր­ծա­կան տնօ­րի­նու­թյունը կա­տա­րե­լու հա­մար: Նո­րա գա­լուստն ու հայտ­նվի­լը պար­զա­պես ցույց է տա­լիս, որ նա ի հավի­տե­նից է, Հոր մոտ է, բայցև աշ­խար­հումն էր, և աշ­խար­հը նո­րա­նով է ե­ղել (Հովհ., Ա 4, 10):

Կան հայեր, որոնք որոշ դեպքերում՝ 1915-ի Հայոց ցեղասպանության մասին խոսելիս, Արցախի 44-օրյա պատերազմի ժամանակաշրջանում, գերեվարված հայ զինվորների մասին տեղեկանալիս, լուրջ հիվանդությունների պահին և այլն, արտահայտվում են՝ ասելով. «Ո՞ւր է Աստված»: Կարծես «Ո՞ւր է Աստված» արտահայտությունը ցույց է տալիս, որ Աստված գոյություն չունի կամ եթե գոյություն ունի, ապա Նա չի միջամտում ու պաշտպանում հայերին, որոնք վերջին 100 տարվա ժամանակահատվածում որոշ պետությունների կողմից կրեցին ահավոր տառապանքներ, նեղություններ ու դժվարություններ, անարգվեցին, սպանվեցին, աքսորվեցին, իսկ փոքրաթիվ ազատվածները տեղահանվեցին:

Հայր Եսային հարցրեց հայր Պիմենին աղտեղի խորհուրդների մասին: Հայր Պիմենը նրան ասաց. «Ինչպես օրինակ՝ զգեստներով լի արկղը թողնես երկար ժամանակ, որոշ ժամանակ անց կփչանա, այնպես էլ խորհուրդները` եթե ֆիզիկապես չգործադրվեն, շատ ժամանակ անց կխաթարվեն»:

Սուրբ Պատարագի ավարտին եպիսկոպոսության կանչվելու կապակցությամբ նորընծաներին Խորանի առջև շնորհավորեց նաև հավատավոր ժողովուրդը:

Հայր Պավելը միշտ աղոթում էր նրանց համար, ում համար աղոթող չկար, այսինքն՝ որոնք այլևս հարազատներ չունեին աշխարհում և խնդրում էր Տիրոջը հիշել այդ հոգիներին:

Կան գրավոր մարգարեություններ թողած աստվածաշնչյան տասնվեց մարգարեներ, որոնցից տասներկուսը կոչվում են մեծ, իսկ չորսը` փոքր: Մեծ կամ փոքր անվանումները պարզապես ցույց են տալիս նրանց գրավոր մարգարեությունների ծավալը: Եկեղեցին տասներկու մարգարեների տոնը տոնում է առանձին և մյուս չորսինը` առանձին: Սակայն բացի այս մարգարեներից Աստվածաշնչում հիշվում են նաև այլ մարգարեներ, ովքեր, սակայն, գրավոր մարգարեություններ չեն թողել, այլ ծավալել են մարգարեական եռանդուն գործունեություն Իսրայելի պատմության այս կամ այն ժամանակահատվածում:

Մեր Տերը՝ Հիսուս Քրիստոս, մինչև ձերբակալությունը Իր առաքյալներից երեքի՝ Պետրոսի, Հովհաննեսի ու Հակոբոսի հետ գնաց Գեթսեմանի այգի և ասաց նրանց. «Նստե՛ք այստեղ, մինչև որ գնամ աղոթեմ:

Մարդը պետք է կրթություն ստանա և սովորի, նշում է սրբակյաց հայր Թադեոս վրդ. Վիտովնիցկին, որպեսզի հասկանա, թե ինչպիսի ընդունակություններ ունի: Դպրոցը ձևավորում է միտքը, բայց ոչ հոգին: Աստվածաբանների մեծամասնությունը դասավանդում է աստվածաբանության ֆակուլտետներում, սակայն չի ապրում այնպես, ինչպես ուսուցանում է ու դասավանդում: Իսկ երեխաներին, երիտասարդներին կյանքի օրինակ է անհրաժեշտ:

Ա­ստու­ծո տնօ­րի­նու­թյան ընդ­հա­նուր ուղ­ղու­թյունից և դո­րա սկզբունք­նե­րից տե­սանք, որ մար­դը հե­ծե­լով պետք է նա­խա­պատ­րաստվեր փրկու­թյան, ա­զա­տա­պես կա­մե­նար և գի­տակ­ցու­թյամբ ըն­դու­ներ: Այդ նա­խա­պատ­րաստու­թյունը պետք է լի­ներ, որ մեղ­քի բո­լոր ըն­դար­ձա­կու­թյունը տա­րա­ծվեր, մեղ­քի բո­լոր քաղց­րու­թյունը փոր­ձվեր, և մարդ այդ փոր­ձե­րով հա­սու­նա­նար, սար­սա­փեր մեղ­քե­րից ու փրկու­թյան ըն­դու­նակ դառ­նար (Հռ., Ե 20. ԺԱ 30):

Հայր Հովհաննես Կարճահասակն ասաց. «Տունը, օրինակ, չի կարելի շինել վերևից ներքև, այլ հիմքից պետք է սկսել: Այդպես և հոգու տան շինության հիմքը ընկերոջ սերն է, քանզի նախ նրան ես շահում, որովհետև եղբոր սիրուց են կախված Քրիստոսի բոլոր պատվիրանները»:

Մի անգամ վանականը մի բարեպաշտ տարեց կնոջ հանդիպեց գերեզմանատանը, որը վշտալի տեսքով նստած էր գերեզմաններից մեկի մոտ: Վանականը մոտեցավ նրան ու հարցրեց նրա վշտի պատճառը, որին կինը պատասխանեց.

Հայ Առաքելական եկեղեցին ունի խաչին նվիրված չորս տոն՝ Խաչի երևում, Խաչվերաց, Վարագա Խաչ և Խաչի գյուտ: Այս չորս տոներից երեքը նշում են նաև քրիստոնեական մյուս եկեղեցիները, իսկ Վարագա Սուրբ Խաչը զուտ հայկական է։ Վարագա Սուրբ Խաչը նշվում է Խաչվերացից 14 օր հետո, սեպտեմբերի 25-ից հոկտեմբերի 1-ը հանդիպող կիրակի օրը, այս տարի՝ հոկտեմբերի 1-ին: Այսօր Էջմիածնից Նոր Վարագավանք կբերվի Սուրբ Խաչափայտի մասունքը: Այն մինչ օրվա վերջ կմնա եկեղեցում, ուր այցելում են բազում ուխտավորներ:

Համազգային աղոթք, Սրբազան Պատարագ` Արցախի համար.Ամենայն Հայոց Հայրապետի հանդիսապետությամբ

Ա­ստու­ծո ար­դա­րու­թյունը և աստվա­ծա­դիր օ­րի­նաց ան­վրեպ սկզբուն­քը պետք է, ան­շուշտ, ար­տա­հայտվեր նա­խա­մար­դու մե­ղանչ­ման վրա: Այդ ար­տա­հայտու­թյունն է Աս­տու­ծո օ­րի­նա­կան և ար­դար պա­տի­ժը, որ միան­գա­մայն հե­տևանք էր նա­խա­մար­դու սխալ վար­մուն­քին: Մյուս կող­մից այդ­տեղ փայ­լում է Աս­տու­ծո նա­խախ­նա­մու­թյունը` տա­լով յուր խրա­տա­կան պա­տիժն ու ավե­տի­քը:

«Ես եմ քո Տեր Աստվածը. ուրիշ աստվածներ չունենա՛ս». «Տասնաբանյա պատվիրաններ»-ից առաջինի դեմ է մեղանչում նա, ով մարդահաճության մեղքի մեջ է: Շատ անգամ թերագնահատվում են փոքր համարվող այս մեղքի իրական վտանգները, բայց խորությամբ քննողը կնկատի, որ մարդահաճոն, հույսը կապելով մարդու հետ, ոչ միայն Աստծուն է մոռանում, այլև ճշմարիտ Աստծուն փոխարինում է մեկ ուրիշ «աստծով»:

Նա­խա­մար­դու մե­ղան­չու­մը, ինչ­պես տե­սանք, ա­պա­կա­նիչ կեր­պով ներ­գոր­ծեց նո­րա ամ­բողջ գո­յու­թյան վրա թե՛ հո­գե­պես և թե՛ մարմ­նա­պես: Նա գո­յու­թյան սկիզբ պետք է լի­ներ ամ­բողջ մարդ­կու­թյան, ըստ ո­րում` յուր մեղ­քի հե­տևանք­նե­րով ևս ավե­րիչ սկիզբ ե­ղավ յուր ժա­ռանգ­նե­րի հա­մար: Նո­րա­նով բո­լոր մար­դիկ գո­յու­թյուն ստա­ցան և նո­րա­նով նո­քա յուրյանց նա­խա­հոր մեղ­քը ժա­ռան­գե­ցին (Հռ., Ե 12): Ամ­բողջ մարդ­կու­թյան զար­գաց­ման ու հարա­տևու­թյան ըն­թաց­քը խան­գա­րվեց, մար­դու կոչ­ման ի­րա­գոր­ծու­մը այ­լա­կեր­պվեց, և, փո­խա­նակ աստվա­ծա­յին սուրբ սկզբուն­քին, աշ­խար­հա­յին սկզբուն­քը տի­րա­պե­տող հան­դի­սա­ցավ նո­ցա վրա. սա­տա­նա­յի կյան­քը ե­ղավ նո­ցա շավի­ղը:

Աղոթքին նախապատրաստվելը նաև Աստծու պատվիրանները պահելու մեջ է։ Վանեք կրքերը՝ դատապարտելը, բարկությունը և այլն, սակայն վանեք մեղմորեն։ Ուզում եմ ասել՝ միանգամից մի նետվեք չարի վրա, ավելի լավ է, ատելով կիրքը՝ սիրով դարձեք դեպի Աստված։

Մար­դու սկզբնա­կան վի­ճա­կի ե­րա­նու­թյունը կա­խված էր նո­րա այն դիր­քից, որ նա բռնե­լու էր դեպի Աս­տված և դեպի ա­րա­րա­ծա­կան աշ­խար­հը: Ե­թե նա յուր հավատ­քը, հույսն ու սերը վար­սեր ա­մուր խարս­խով Աս­տու­ծո ա­նվան վրա, աշ­խար­հի տերը կլի­ներ և աստվա­ծա­տուր ե­րա­նու­թյունը կվա­յե­լեր. իսկ ե­թե աշ­խար­հի վրա հաստա­տեր, աշ­խար­հի հետ կկա­պվեր և նո­րա ա­նո­ղոք ըն­թաց­քին կեն­թար­կվեր: