Վերջին մեկ-մեկուկես ամսում դրամը մտել է արժևորման փուլ։ Այդ ընթացքում ազգային արժույթը հասցրել է ուժեղանալ մեր արժութային շուկայում պահանջարկ ունեցող բոլոր հիմնական արժույթների նկատմամբ։ Խոսքը ինչպես դոլարի, այնպես էլ եվրոյի ու ռուսական ռուբլու մասին է։
Հիմա փորձում ենք երկխոսություն ծավալել Էկոնոմիկայի նախարարության հետ։ Եթե մի կողմից՝ Ֆինանսների նախարարությունը կհայտարարի, որ ծրագիրը դադարեցնում են, մյուս կողմից՝ կառաջարկի, օրինակ, հիպոթեքային վարկավորման տոկոսները 12 տոկոսից իջեցնել 2-4 տոկոսի, ապա մենք այդ առաջարկը կողջունենք, չէ՞ որ հիպոթեքային շուկան զարգացնելու համար Հայաստանին տրվում են 2 տոկոսանոց վարկեր, որոնք 12 տոկոսով են հասնում մեր քաղաքացիներին։ Հիմա մենք առաջարկում ենք հետևյալը՝ եթե դադարեցնում եք եկամտահարկի վերադարձը, ապա եկեք վարկերի տոկոսադրույքը իջեցնելու գործիքը կիրառենք։
Օրերս Կառավարությունն արտահերթ նիստով հաստատեց 2022-2024 թվականների պետական միջնաժամկետ ծախսերի, ինչպես նաև՝ Կառավարության պարտքի բեռի նվազեցման 2022-2026 թվականների ծրագրերը: 2022-2026թթ. համար ՀՀ կառավարությունը նպատակ է դրել ապահովել տարեկան միջինում 7 տոկոս տնտեսական աճ, որի համար, ըստ հիմնավորման, անհրաժեշտ է շարունակաբար բարձրացնել տնտեսության ներուժը, ինչպես նաև՝ իրականացնել արդյունավետ ներդրումային քաղաքականություն։
Առաջին կիսամյակում 1,2 մլրդ դրամով աճել են միայն «Ինտերնեյշնլ Մասիս Տաբակի» վճարած հարկերը։ Անկախ դրանից՝ ակնհայտ է, որ ծխախոտի արտադրության ու իրացման ոլորտում նոր խնդիրներ են ի հայտ եկել, որոնք հանգեցրել են պետական բյուջե վճարվող հարկերի զգալի կրճատմանը։ Միայն նշված 3 ընկերությունները գրեթե 14 մլրդ դրամով պակաս հարկ են վճարել, քան վճարել էին անցած տարի։
Թվում էր, թե ընտրություններից հետո տնտեսությունը մի փոքր շունչ կքաշի՝ վերջին ամիսների լարվածությունից ու անորոշություններից հետո։ Սակայն ընտրությունները ցույց տվեցին, որ դրանով բիզնեսի համար ծանր ժամանակները չավարտվեցին։ Ընտրությունները չլուծեցին այն խնդիրները, որոնց առաջ կանգնած էր բիզնեսը։ Ճիշտ է, հետընտրական շրջանում քաղաքական գործընթացները պասիվացել են, բայց անորոշությունները երկրում պահպանվում են։
Մեր պարտքը հասել է այնպիսի մակարդակի, որ պարտադրում է կանխարգելիչ քայլեր անել՝ այն նվազեցնելու ուղղությամբ։ Պարտադրանքը գալիս է ոչ միայն գործող օրենքից, այլև դրսից. միջազգային ֆինանսական կազմակերպությունները թելադրում են իրենց պահանջները։ Դրանք արտահայտվում են, մասնավորապես, հարկային օրենսդրության պայմանների խստացման, տնտեսության ու հասարակության վրա հարկային բեռի ավելացման ձևով։ Շատ շուտով դա կտեսնենք։ Արդեն հաջորդ տարվա սկզբից կլինեն առաջին արձագանքները։
Այս տարվա գործընթացի տեմպը գնահատելու համար հարկ է այն համեմատել 2020թ․ առաջին հինգ ամիսներին արտադրված քանակի հետ (որովհետև առայժմ հրապարակված է այս տարվա արդյունաբերական արտադրանքի բնեղեն արտահայտությամբ 2021-ի հունվար մայիսի տվյալները): 2020թ․ առաջին հինգ ամիսներին արտադրվել էր 10 կգ-ից ոչ ավելի քաշով 250 լափթոփ-նոութբուք: Իսկ այս տարվա արտադրանքի քանակը 118 հատ է:
Եկամուտների ակնկալվող ավելացմանը համահունչ կառավարության միջին ժամկետ ծախսերի ծրագիրը նախատեսում է նաև բյուջետային ծախսերի աճ։ Բայց դրանք կլինեն ավելի չափավոր։ Վերջին 2 տարիներին կառավարությունն այնքան պարտքեր է վերցրել, որ բյուջեի դեֆիցիտը չափից դուրս ուռել է։ Հիմա ստիպված է սահմանափակել ծախսերը՝ դեֆիցիտի մակարդակը նվազեցնելու համար։
Իրականությունը ծուռ հայելու մեջ ներկայացնելը դարձել է այս իշխանության ամենամեծ շնորհը։ Ամեն ինչ փորձում են կեղծել ու ներկայացնել այնպես, ինչպես իրենց ձեռնտու է։ Ցավն այն է, որ մեր հասարակության մեջ դեռևս կան հազարավոր մարդիկ, ովքեր հավատում են դրան։
Նիկոլ Փաշինյանը հունիսի 22-ի Կառավարության նիստի ժամանակ հայտարարեց, որ Հայաստանում գրանցված աշխատատեղերի թվի ռեկորդ են սահմանել, իսկ Պետական եկամուտների կոմիտեի նախագահ Էդվարդ Հովհաննիսյանն էլ, խոսելով վերջին ամիսների վիճակագրության մասին՝ մանրամասնեց. «Վերջին ամիսներին շարունակաբար աշխատատեղերի աճի վարքագիծը շարունակվել է նաև հունիսին: Գրանցված, վարձատրվող աշխատատեղերի քանակը կազմել է շուրջ 643 հազար: Այս ցուցանիշը նախադեպը չի ունեցել: Համեմատության համար նշեմ, որ այն 34 հազարով ավել է 2020 թվականից, շուրջ 38 հազարով ավել է 2019 թվականից և 80 հազարով ավել է 2018 թվականից»:
Տնտեսագետի կարծիքով՝ գնահատականները պետք է հնչեցնել՝ ելնելով երկրում աղքատության մակարդակից, գնաճի տեմպերից և այլ գործոններից: Այս համատեքստում նա նաև շեշտում է՝ այս տարվա միջին անվանական աշխատավարձի աճը համադրելի չէ նույն ժամանակահատվածում ապրանքների գների աճի հետ.
Այլևս պարզ է, որ ՊԵԿ նախագահը հրաժեշտ կտա իր պաշտոնին։ Ճիշտ է, նրա հրաժարականի վերաբերյալ լուրերը պաշտոնապես ո՛չ հերքվում են և, ո՛չ էլ հաստատվում, բայց դա ընդամենը ժամանակի հարց է։
«Էներգետիկ անվտանգության ինստիտուտ» գիտահետազոտական ՀԿ նախագահի գնահատմամբ՝ «կանաչ էներգետիկայի» զարգացման մասին քննարկումները պայմանավորված են այս իշխանությունների կողմից կոնվենցիոնալ կամ ավանդական էներգետիկային հասցվող հարվածներով, ինչն էլ իր հերթին՝ քաղաքական բաց ենթատեքստ ունի։
Նախորդ տարվա անկման նկատմամբ պաշտոնական վիճակագրությունը վերջին մի քանի ամիսներին սկսել է աճեր արձանագրել։ Բայց այդ աճերը քիչ կապ ունեն իրական զարգացումների հետ։ Դրանք կապված են հիմնականում արտաքին բարենպաստ միջավայրի հետ։
Եթե երկնիշ գնաճն անվանենք «անամոթ», ապա այն սկսվում է, օրինակ, բրնձից: Բրինձը վերջին մեկ տարում թանկացել է 12 տոկոս: Թռչնամսի ցուցանիշը 17.8 տոկոս է: Իսկ թարմ ձկան 22.5 տոկոսանոց գնաճից անհանգստացողներին կարելի է «մխիթարել»՝ ասելով, որ սառած ձուկն ավելի համեստ գնաճ ունի:
Պետական հատվածում աշխատողների թիվն այս տարի զգալիորեն ավելացել է։ Մայիսի նախնական տվյալներով՝ այստեղ զբաղված է եղել 207 հազար 253 մարդ։ Նախորդ տարվա նույն ամսվա համեմատ՝ պետական համակարգում զբաղվածների քանակն ավելացել է գրեթե 7000-ով։
Իշխանություններն այս տարի համառորեն հետաձգում են ներդրումների վերաբերյալ պաշտոնական տվյալների հրապարակումը։ Տարին կիսվեց, նոր բարեհաճեցին հրապարակել առաջին եռամսյակի արդյունքները։ Նախկինում նման բան չէր լինում, հիմա սովորական երևույթ է դարձել։
Եթե նույնիսկ համարենք, որ կառավարության նախաձեռնությունն արդարացված է, միայն սա բավարար է այն մերժելու համար։ Ի վերջո, գործ ունենք ներդրողների, այն էլ՝ խոշոր ներդրողների հետ։ Խաղի կանոնների այսպես հանկարծակի փոփոխելը բազմաթիվ հարցեր է առաջացնում։ Որոշ մարդկանց քաղաքական ամբիցիաների արդյունքում ծնված այսպիսի որոշումներն են, որ խոչընդոտում են Հայաստանում ներդրումների իրականացմանը։
Ազգային ժողովն այսօր արտահերթ նիստ է գումարել. Օրակարգում, ի թիվս այլ հարցերի՝ նաև «Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխությունների նախագիծն է: Սյունիքում վերջին օրերին տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին իշխանությունների՝ հանքարդյունաբերության ոլորտում նոր խաղի կանոններ սահմանելու այս հապճեպությունն ակնհայտ է, որ միայն տնտեսական շահագրգռությունից չէ. Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային գործարանը (ԶՊՄԿ) Հայաստանի խոշոր հարկատուների եռյակում է:
Կարևոր չէ, թե ինչով է պայմանավորված դրամի ամրապնդումը, մի բան հստակ է՝ այն նպաստել է գնաճային ճնշման թուլացմանն ու պիտի հանգեցներ ներմուծվող ապրանքների գների նվազեցման։ Դրամի արժեզրկումը միշտ էլ էական գործոն է համարվել սպառողական շուկաների գնային քաղաքականության ձևավորման համար։ Հիմա այդ գործոնի ազդեցությունը թուլացել է, բայց գները շարունակում են բարձր մնալ։
Վերջին տարիներին ՀՀ տնտեսության կառուցվածքում կուտակված խոցելիություններն ու տնտեսությունը բնութագրող մի շարք կարևոր մակրոցուցանիշների անհանգստացնող դինամիկան, միաժամանակ՝ պետական տնտեսական քաղաքականություն իրականացնող կառավարման մարմինների կողմից շարունակաբար թույլ տրվող սխալներն ու թերացումները, որոնք ճգնաժամի օբյեկտիվ պատճառահետևանքային կապերին գումարում են սուբյեկտիվ` կառավարման անարդյունավետության գործոնը և նվազեցնում են հակաճգնաժամային քաղաքականությունների միջոցով ստեղծված իրավիճակից արագ ու հնարավորինս քիչ ցնցումներով դուրս գալու հնարավորությունները` այսօր առավել քան արդիական են դարձնում տնտեսական կոլապսի վերաբերյալ մտահոգությունները։
Կառավարությունը հուլիսի 12-ին հավանություն է տվել «Պետական տուրքի մասին» օրենքում փոփոխություն և լրացում կատարելու մասին» օրենքի նախագծին, որի ընդունումը, ըստ վարչապետի պաշտոնական կայքէջի, պայմանավորված է hանրապետության համար ռազմավարական նշանակություն ունեցող ապրանքների՝ պղնձի, մոլիբդենի խտանյութի և ֆեռոմոլիբդենի արտաքին առևտուրը կանոնակարգելու անհրաժեշտությամբ։
«Անշարժ գույքի շուկայում նախընտրական սպասողական վիճակից հետո որոշակի ակտիվացում կա, ինչը, կարծում եմ, պայմանավորված է քաղաքական դաշտում առկա համեմատական կայունությամբ»,- 168.am-ի հետ զրույցում նշեց «Կենտրոն» անշարժ գույքի գործակալության տնօրեն Վահե Դանիելյանը:
Զբոսաշրջիկները չեն շտապում ի կատար ածել էկոնոմիկայի նախարարի պաշտոնակատար Վահան Քերոբյանի սրտի ցանկությունը. խոսքն այս տարվա զբոսաշրջային հոսքերի վերաբերյալ արված հայտնի հայտարարության մասին է, որը ժամանակին զարմացրեց շատերին։
Պաշտոնական վիճակագրությունն այս տարվա առաջին եռամսյակում Հայաստանում գործազրկության մակարդակի նվազում է արձանագրել։ Դրան շտապել է արձագանքել նաև կառավարությունը։ Աշխատաշուկայի վերաբերյալ վիճակագրական տվյալների հրապարակումից հետո կառավարության ֆեյսբուքյան էջում այսպիսի մի գրառում էր հայտնվել՝ «Հայաստանում գործազրկության մակարդակը 2021թ.-ի առաջին եռամսյակում 2020թ.-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատ նվազել է 2,7 տոկոսային կետով՝ 19,7 տոկոսի փոխարեն կազմելով 17 տոկոս։
Կառավարությունը հպարտանում է, որ այս տարի բյուջեի հարկային եկամուտներն ավելացել են։ Այդ մասին վերջին շրջանում ավելի հաճախակի են սկսել խոսել։ Բայց չեն ասում, թե ինչ կա թաքնված այդ ամենի տակ։
Տնտեսական վիճակագրությունը շարունակում է հրապարակել այն ցուցանիշները, որ արձանագրվում են մեր տնտեսական կյանքում: Ամեն հրապարակում իր հերթին շարունակում է ապացուցել, որ տնտեսությունը բավական իներցիոն երևույթ է, և որ իշխանությունների խոստումները տնտեսական հեղափոխության ու թռիչքաձև աճի մասին դատարկ խոսքեր դուրս եկան:
Պաշտոնական տվյալներով՝ այս տարի անշարժ գույքի, մասնավորապես, բնակարանների գներն ավելի ցածր են, քան անցած տարի էին։ Մայրաքաղաքում տարբերությունը 4,5 տոկոս է, մարզերում՝ 3 տոկոս։
«Ալկոհոլային խմիչքի և ծխախոտային արտադրատեսակների ապրանքախմբում 2021թ. հունիսին 2020թ. հունիսի համեմատ արձանագրվել է 8.8% գնաճ: Ալկոհոլային խմիչքի միջին գնաճը 2021թ. հունիսին 2020թ. հունիսի համեմատ կազմել է 8.7%, իսկ ծխախոտային արտադրատեսակներինը՝ 9.0%»:
«Մենաշնորհներն օրեցօր ավելի են ուժեղացնում իրենց դիրքերը շուկայում, քանի որ վերահսկողություն չկա։ Ավելին՝ մենաշնորհային շուկայի որոշ խաղացողներ այս ընտրությունների արդյունքներով կհայտնվեն խորհրդարանում և իրենց ազդեցությունը կթողնեն քաղաքական, տնտեսական որոշումների վրա: