Տարեսկզբի առաջին 3 ամիսներին Ադրբեջանից, որպես զբոսաշրջիկ, Հայաստան էր եկել 3 քաղաքացի։ Ադրբեջանցիները համարձակվել էին գալ ու նույնիսկ մի քանի օր մնալ Հայաստանում։
Աբսուրդային իրավիճակ է ստեղծվել. բանկային ավանդների ծավալը գերազանցում է վարկերի ծավալներին։ Այսինքն՝ բանկերում զուտ ավանդների տեսքով ներդրված գումարներն ավելի շատ են, քան այնտեղից դուրս եկողները։
Հուլիսին Հայաստանից ֆինանսական միջոցների ահռելի արտահոսք է եղել։ Խոսքը տրանսֆերտների տեսքով ֆիզիկական անձանց միջոցով դուրս գնացած գումարների մասին է, այն էլ՝ բացառապես բանկային համակարգով։
Սեպտեմբերի 7-ին ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստում քննարկվեց և լիագումար նիստերի օրակարգ ընդգրկվեց «Հայաստանի Հանրապետությունում ստուգումների կազմակերպման և անցկացման մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին նախագիծը։
168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում տնտեսագիտության թեկնածու, դոցենտ Հայկ Ֆարմանյանը նշեց՝ արձանագրված 13 տոկոս աճը ոչ թե Կառավարության վարած տնտեսական քաղաքականության, այլ ինքնաբերաբար՝ ռուս-ուկրաինական պատերազմի հետևանքով Հայաստան եկած Ռուսաստանի քաղաքացիների՝ մեր երկիր բերած գումարներով ու դրանց ծախսով է պայմանավորված։
Հարկային բեռի ավելացմամբ մինչև հիմա ոչ մի ոլորտ չի զարգացել։ Առավել ևս՝ չի զարգանա գյուղատնտեսությունը։ Գյուղատնտեսությունը զարգացնելու համար հարկավոր է ճիշտ ու ժամանակին օժանդակել գյուղացուն։ Թե չէ, ընդունվում են օրենքներ ու մշակվում ծրագրեր, որոնք այդպես էլ ոչինչ չեն տալիս, մի բան էլ դժվարացնում են գյուղացու կյանքը։ Զարմանալի չէ, որ արդյունքներն էլ այսպիսին են։ Իբր անկումը քիչ է, ուզում են, որ ավելի խորանա։
«ՌԴ քաղաքացիները, որոնք տեղափոխվել են Հայաստան, այստեղ վճարումներ են անում կացության, տարբեր ծառայություններից օգտվելու և սննդի համար, նրանց վճարունակության մակարդակը կրկնակի բարձր է, այսինքն՝ նրանք շատ ավելի փող ունեն նույն ապրանքի ու ծառայության դիմաց վճարելու, քան ՀՀ միջին վիճակագրական քաղաքացին: Իրականում, սա գնաճի այս ֆենոմենի մեջ ոչ վերջին դերը խաղացող գործոն է»:
6 ամսում ևս 40.000 մարդ է լքել երկիրը
Իշխանությունների սրտի օլիգարխ, ԱԺ «Իմ քայլ»-ական պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանի բիզնեսն իշխանափոխությունից հետո ակնհայտ վերելք է ապրում։ Նա անընդհատ փորձում է տեղավորվել նոր շուկաներում ու ընդլայնել իր գործունեության դաշտը։
Հայաստանի տնտեսությունն այս տարի արտաքուստ բարձր աճ է արձանագրում։ Բայց այդ աճը նստած է ռումբի վրա, որը կարող է պայթել ցանկացած պահի։
Պաշտոնական տվյալներով, Հայաստանում ավելի քան 186 հազար գործազուրկ կա։ Ընդ որում, սրա մեջ չեն մտնում գյուղացիական տնտեսությունները, որոնց թիվն անցնում է 300 հազարից։ Կառավարությունը համարում է, որ հողը տալով գյուղացուն՝ լուծել է նրա աշխատանքի ապահովվածության խնդիրը։ Թեև հասկանալի է, որ այդպես չէ. բազմաթիվ գյուղացիական տնտեսություններ դրանով չեն կարողանում ապահովել իրենց ապրուստի միջոցը։
Հայրենի վիճակագրական կոմիտեն ու կառավարությունը շարունակում են «պասերով» դրական միտումներ արձանագրել տնտեսության մեջ: Հերթականն օրեր առաջ էր. ըստ վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած տվյալների՝ 2022 թվականի ընթացիկ տարվա 7 ամիսներին աճի տեմպը կազմում է 13.1 %, աճ է արձանագրվել գրեթե բոլոր ոլորտներում:
Ինչո՞ւ կառավարությունն այդքան «առատաձեռն» գտնվեց այս մարդկանց նկատմամբ
Այս տարվա հունիսին Հայաստանից խոշոր արտահանում է եղել դեպի Թուրքիա։ Այն էլ մեկ ապրանքի գծով. արտահանվել է ավելի քան 20 մլն դոլարի ոսկի կամ ոսկու փոշի։
Մինչ Հայաստանի տնտեսությունը, ըստ պաշտոնական վիճակագրության, «հրաշքներ» է գործում, մարդիկ շարունակում են լքել երկիրը։ Թեև տրամաբանորեն հակառակը պիտի լիներ. եթե տնտեսությունը ծաղկում է, տասնյակ-հազարներով աշխատատեղեր են բացվում, աշխատողի խնդիր կա, ու աշխատավարձերը երկնիշ թվերով են աճում, իշխանություններն էլ պատրաստվում են խաղաղության դարաշրջան բացել, մարդիկ պիտի վերադառնային, և ոչ թե՝ գնային։ Բայց գնում են։
«Ի ուրախություն թոշակառուների ու նպաստառուների», դեռ հունիսի վերջին կառավարությունը հայտարարեց թոշակների ու նպաստների սպասվող բարձրացման մասին։ Բայց գաղտնի էին պահում բարձրացման չափը։ Ամեն ինչ պարզ դարձավ այն բանից հետո, երբ կառավարությունը որոշեց սեպտեմբերի 1-ից թոշակներն ու նպաստներն ավելացնել մի ամբողջ 2-3 հազար դրամով։
Հայաստանի տնտեսության աճի այս տարվա սպասումների վերաբերյալ մասնագիտացված կառույցների գնահատականները շատ հեռու են այն փաստացի ցուցանիշներից, որոնք մինչև հիմա արձանագրում է պաշտոնական վիճակագրությունը։ Թեև ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից ամիսներ անց միջազգային ու տեղական որոշ ֆինանսական կառույցներ վերանայել են իրենց նախկին կանխատեսումները, այնուհանդերձ դրանք շարունակում են բավական ցածր դիրքում մնալ։
Հիպոթեքի նման արագ աճը տաքացրել է շուկան։ Վերջին ամիսներին այստեղ նաև այլ գործոններ են ի հայտ եկել՝ կապված դրամի անսպասելի արժևորման հետ։
Պաշտոնական տվյալներով, արտահանումը Հայաստանից մեծ տեմպերով ավելանում է, ու թվում է, թե դա պիտի հանգեցներ արտաքին առևտրի հաշվեկշռի բարելավման։ Բայց հակառակն է եղել. տեղի է ունեցել բացասական հաշվեկշռի խորացում։
Կառավարությունը ոչ մի կերպ չի կարողանում կատարել բյուջեով նախատեսված ծախսերը։ Առաջին կիսամյակում ծախսերը կրկին թերակատարվել են։
Այն, ինչի համար ժամանակին նախկիններին քննադատում էր Նիկոլ Փաշինյանը, հիմա առանց աչք թարթելու ինքն ու իր կառավարությունն են անում։ Խոսքը պետության ֆինանսական միջոցների իրացման մասին է. պետական գնումների շրջանակներում պետության փողերն ինչպես ուզում, այնպես էլ ծախսում են։
«Դուք տեղյակ եք, անշուշտ, որ մենք տնտեսական իրավիճակի առումով բավականին լավ վիճակում ենք և երկնիշ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշ ունենք, բայց մյուս կողմից ՝ գյուղատնտեսության ոլորտում ունենք խնդիրներ, այսինքն՝ գյուղատնտեսական արտադրանքի անկում ունենք»,- կառավարության այսօրվա նիստում հայտարարել է Նիկոլ Փաշինյանը:
Կոռուպցիան ու ամերիկյան ներդրումները. Ահա, թե ովքե՞ր և ինչպե՞ս են խոչընդոտել ներդրողներին
Տարվա ավարտին դեռ մի քանի ամիս կա, բայց կառավարությունը շտապեց հայտարարել, որ պատրաստվում են հաջորդ տարվանից բարձրացնել կենսաթոշակները։ Թե ինչո՞ւ, հավանաբար դժվար չէ հասկանալ. սկսել են հայտարարություններով կերակրել թոշակառուներին՝ մինչև կբարձրացնեն կամ չեն բարձրացնի թոշակները։
Այս իշխանությունները ժամանակին դժգոհում էին, որ նախկիները պետության վրա պարտքի մեծ բեռ են կուտակում։ Թվում էր, թե իշխանության գալուց հետո պիտի մտածեն պարտքը թեթևացնելու մասին։ Բայց հակառակն են արել՝ պարտքի բեռը վերջին տարիներին սկսել է ավելի արագ աճել։ Եվ ոչ միայն աճել. պարտքն այս տարվա սկզբին նաև կտրուկ թանկացել է։
Կապիտալի ակտիվ հոսքը Ռուսաստանից Հայաստան շարունակում է պահպանվել։ Հունիսին հերթական ռեկորդն է գրանցվել. միայն Ռուսաստանից ստացվել է շուրջ 452 մլն դոլար։ Խոսքը բացառապես բանկային համակարգով ֆիզիկական անձանց կողմից կատարված փոխանցումների մասին է։ Նախորդ տարվա այդ ամսին Ռուսաստանից ստացվել էր ընդամենը 85 մլն դոլար։
Տնտեսագետ Լիլիա Ամիրխանյանը ԵԱՏՄ տարածաշրջանում նոր վճարային համակարգերի ստեղծման հավանականությունը անակնկալ երևույթ չի համարում՝ նկատելով, որ դեռ 2014 թ.-ից, երբ ՌԴ-ի նկատմամբ մեկնարկել էին արևմտյան պատժամիջոցների գործընթացը, պարզ էր, որ այս տարածաշրջանում ստեղծվելու են նմանատիպ համակարգեր:
Հիշենք նաև բրիտանական «Օքսֆորդ Անալիտիկս» վերլուծական կենտրոնի դիտարկումները, որոնց համաձայն՝ Հայաստանի տնտեսության վրա քաղաքական ռիսկի ազդեցությունը բարձր է։ Որպես հետևանք՝ կենտրոնը կոչ էր արել միջազգային կազմակերպություններին և այլ ներդրողներին՝ խուսափել Հայաստանում ներդրումներ, ինչպես նաև ֆինանսական գործառնություններ իրականացնելուց։ Այլապես մեծ է հավանականությունը, որ ներդրողները զգալի կորուստներ կունենան` պայմանավորված զուտ քաղաքական գործոնով։
Հայաստանում այս տարվա առաջին կիսամյակում եղել է անշարժ գույքի հետ կապված 96 535 գործարք, որը վերջին 12 տարիների ամենաբարձր ցուցանիշն է, իսկ անցած տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ` գործարքներն ավելացել են մոտ 5.9 տոկոսով. արձանագրումները Կադաստրի պետական կոմիտեինն են:
«Ամունդի-Ակբա Ասեթ Մենեջմենթ» ՓԲԸ փոխտնօրեն, ֆոնդերի կառավարիչ Հրայր Ասլանյանը վստահեցնում է՝ պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային ֆոնդերում արձանագրված նվազեցումները պետք է դիտարկել ընդամենը 6 ամսվա կտրվածքով, ինչը շուկայական նորմալ երևույթ է՝ հաշվի առնելով այն, որ ֆոնդերն արձագանքում են աշխարհի արժեթղթերի շուկաներում տեղի ունեցող երևույթներին։
