Առաջիկա 5 տարիների համար կառավարության ներկայացրած գործունեության ծրագիրը լավն է, թե վատը, ոչ մի նշանակություն չունի։ Երբ կառավարությունը չի կարողանում լուծել երկրի անվտանգության հետ կապված տարրական խնդիրները, ցանկացած ծրագիր անիմաստ է դառնում։
Ընդդիմադիր պատգամավորի գնահատմամբ՝ մեր ազգային շահերը թշնամուն զիջելու մասին են վկայում գործադիրի ղեկավարի հնչեցրած հայկական համայնքների ադրբեջաներեն անվանումները, այն համայնքների, որոնք այսօր ադրբեջանական զորքերի շրջապատման տակ են: Դա շատ նման է «Շուշին դժգույն և դժբախտ քաղաք է» ձևակերպմանը։
Այն, որ մեր իշխանությունների ծրագրերն ահագին կտրված են իրականությունից՝ նորություն չէ: Հատկապես՝ տնտեսական ծրագրերը: Մի քանի ամիս է՝ մեզ օրնիբուն համոզում են, որ տնտեսությունն աճում է երկնիշ ցուցանիշներով: Իսկ ներդրողները սահմանի բերանին (կամ՝ Էկոնոմիկայի նախարարության դռանը) հերթ են կանգնած՝ ներդնելու իրենց հնարավորությունը բաց չթողնելու համար:
Դժվար է միանշանակ ասել՝ մեր երկրի անհամամասնական զարգացումն իշխանությունների գործողությունների՞, թե՞ անգործունեության արդյունք է:
«Արդյո՞ք այս ծրագիրը կառավարության բարի ցանկությունն է՝ կյանքը ցույց կտա, դա կկատարվի, թե ոչ։ Եթե իմ առաջ քաշած երկու հանգամանքների հետ կապված հարցերի պատասխանները տան, ապա ես կարող եմ ասել, թե ինչ դրական ու բացասական կետեր կան ծրագրում։ Առայժմ Կառավարության այդ ծրագիրը բազմաթիվ անհայտներով հավասարում է»,- նշեց Թաթուլ Մանասերյանը։
ՀՀ Կառավարությունը օգոստոսի 17-ին Ազգային ժողով է ուղարկել «Հայաստանի Հանրապետության հարկային օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» նախագիծը, որով առաջարկվում է 2022թ. հուլիսի 1-ից հիպոթեքային վարկի սպասարկման համար վարձու աշխատող ֆիզիկական անձի վճարած տոկոսների գումարային չափով եկամտային հարկը չվերադարձնել, եթե անշարժ գույքը կառուցվում կամ կառուցվելու է Երևան քաղաքում:
«Էլեկտրաէներգետիկական շուկայի ազատականացման ծրագիրը, որի մասին խոսում են այս իշխանությունները, մշակվել ու հաստատվել է նախքան 2018-ի իշխանափոխությունը: 2017 թ. հուլիսին կառավարությունն ընդունեց էլեկտրաէներգետիկական շուկայի ազատականացման ու միջպետական առևտրի զարգացման ծրագիրը, որով սահմանվում էր շուկայի լիովին նոր մոդելը: Վերջինիս իմպլեմենտացումն իրականում ԵԱՏՄ էներգետիկ ինտեգրացիայի իմպերատիվներից է՝ 2025 թ. ընդհանուր էլեկտրաէներգետիկական շուկային մեկնարկ տալու համար:
«Այդ համեմատությունը բացարձակ տեղին չէ և որևէ կապ չունի մեր երկրի իրողությունների հետ՝ նախևառաջ, օրինակ, այնպիսի երկրներում, որտեղ կապիտուլյացիա և պարտություն է լինում, ղեկավարները կամ ինքնասպան են լինում, կամ օր առաջ հեռանում են (տարբեր կերպ՝ ելնելով ազգային առանձնահատկություններից), իսկ մեր երկրում դեռևս շարունակում է ղեկավարել երկիրը: Հավելեմ նաև, որ այդ երկրներում հաջողությունը կախված է եղել ծրագրային մոտեցումներից՝ ազգային շահերից բխող օրակարգերով, իսկ այստեղ ծրագիր կոչվածն ընդամենը բառակույտ է, որը հիմք է տալու այդ իշխանական խմբակին տարբեր առիթներով մանիպուլյացնել հանրությանը»:
Վերջին տարիներին Հայաստանի պետական պարտքը ոչ միայն կտրուկ ավելացել է, այլև էժան վարկերը փոխարինվել են թանկ պարտքերով։ Եթե 2018թ. սկզբին կառավարության պարտքի 65 տոկոսն էին էժան վարկերը, ապա հիմա ընդամենը 54 տոկոսն են։ Խոսքը միջազգային ֆինանսական կառույցներից ներգրավված վարկերի ու փոխառությունների մասին է։
Բանկային համակարգն այս տարի իրեն շատ զգուշավոր է պահում։ Տարվա առաջին կեսին բանկերի վարկային պորտֆելը բավական լուրջ նվազել է։ Եթե անցած տարվա վերջին այն անցնում էր 3 տրիլիոն 734 մլրդ դրամից, ապա այս տարվա հունիսի վերջին կազմել է 3 տրիլիոն 528 մլրդ դրամ։
Բոլոր նրանց համար, ովքեր կշտապեն եզրակացնել, որ դասական (կամ՝ ճիշտ զբոսաշրջիկը) այդքան երկար ժամանակ չի կարող անցկացնել այլ երկրում, մի մեծ մեջբերում եմ պատրաստել: Մեջբերումը նույն պաշտոնական վիճակագրությունից է և բացատրում է, թե ինչ մեթոդաբանություն է կիրառվում օտարերկրյա զբոսաշրջիկների հաշվարկի համար:
«Ֆիկտիվ աշխատանքային պայմանագրերի կազմման և այդ գումարների՝ անբարեխիղճ գործատուների և պետական ծառայողների միջև բաշխման ռիսկ կա»,- ասաց Աուդիտորների պալատի նախագահը՝ շեշտելով, որ առանց այս ռիսկային և անարդյունավետ որոշման էլ Հարկային օրենսգրքում նախատեսված է խրախուսման մեխանիզմ հաշմանդամների աշխատավարձի 150 տոկոսի չափով, լրացուցիչ շահութահարկի ծախսերից նվազեցման արտոնություն։
«Եկամտահարկի վերադարձը տարեցտարի դադարեցնելու մասին պետք է շեշտել, որ առանց այն էլ շինանյութի թանկացման պատճառով կա գների աճ, սրան ավելացել է նաև Կենտրոնական բանկի կողմից սահմանված վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի չափը՝ 7 տոկոսը, որին ավելանում են նաև բանկային տոկոսադրույքները, ինչը հանգեցնում է արդեն վարկավորման բարձր տոկոսների, ինչը ձեռնտւ չէ գործարարին, ինչին ավելանալու է այն, որ օրենքի կիրառումը բերելու է անշարժ գույքի շուկայի պահանջարկի նվազման»:
Հայաստանում նոր բնակարանների կառուցման ավելի համաչափ տարածքային բաշխվածությունը խրախուսելու և երկրի տարածքային համաչափ զարգացումը խթանելու նպատակով կառավարությունն առաջարկում է փոփոխություններ կատարել եկամտահարկի վերադարձի ծրագրում՝ նոր բնակարանների կառուցապատումը Երևան քաղաքից և Երևանի կենտրոնից ուղղորդելով դեպի մարզեր:
«Գնաճը բերում է մարդկանց իրական եկամուտների նվազման, և հետևաբար՝ անմիջականորեն առաջացնում է աղքատություն ծնող հետևանք: Իսկ գնաճը բավականին բարձր տեմպ ունի. հունվար-հունիսը՝ նախորդ տարվա համեմատ, սպառողական գների միջինացված ինդեքսը 5.7 տոկոս է կազմել, և այդ ժամանակահատվածում չեն բարձրացել անապահովության նպաստների, կենսաթոշակի չափերը, չի բարձրացել նվազագույն աշխատավարձը, իսկ միջին աշխատավարձը բարձրացել է ընդամենը 5.4 տոկոսով՝ ավելի պակաս, քան միջին գնաճն է»,- 168.am-ի հետ զրույցում նշեց ԱԺ «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանը՝ անդրադառնալով երկրում առկա տնտեսական իրավիճակին:
Ֆինանսական միջոցների արտահոսքը Հայաստանից շարունակվում է։ Եվ ոչ միայն շարունակվում է, այլև գնալով թափ է հավաքում։ Խոսքը բացառապես քաղաքացիների կողմից մասնավոր տրանսֆերտների տեսքով դուրս բերվող գումարների մասին է, որոնք հասել են ահռելի չափերի։
ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նորանշանակ նախարար Վահագն Խաչատուրյանը գործադիրի հավանությանն է ներկայացրել նախագիծ, որը վերաբերում է հրատապ մեկ անձից գնում կատարելուն։
Էկոնոմիկայի նախարարությունը գործադիրի հավանությանն է ներկայացրել նախագիծ, որով առաջարկել է պետբյուջեից 17 միլիարդ 401 միլիոն դրամ (17,401,167.4 հազ. դրամ) հատկացնել նախարարությանը, որպեսզի մարվեն «Կորոնավիրուսի տնտեսական հետևանքների չեզոքացման երկրորդ միջոցառումը հաստատելու մասին» կառավարության մի շարք որոշումներով սահմանված արտոնյալ վարկերի կամ լիզինգի փաստացի տոկոսադրույքները:
Բարձր տեխնոլոգիաների արդյունաբերության նախարար Վահագն Խաչատուրյանը Կառավարության հաստատմանն է ներկայացրել որոշման նախագիծ, ըստ որի՝ 3 միլիոն դրամով ավելացրել է իր ղեկավարած նախարարության բյուջեն՝ ներկայացուցչական ծախսեր կատարելու համար։
Գնաճը Հայաստանում անցել է բոլոր թույլատրելի ու անթույլատրելի սահմանները, դատարկում է մարդկանց գրպանները, իսկ կառավարությունն իրեն այնպես է պահում, կարծես ոչինչ էլ չի եղել։ Չի էլ ուզում նկատել, թե ինչ է կատարվում սպառողական ապրանքների շուկաներում։
Տնտեսագետ Վարդան Բոստանջյանը 168.am-ի հետ անդրադառնալով տնտեսական միտումներին, շեշտեց՝ բարեկեցության հիմքը որակյալ աշխատանքն է, իսկ այդպիսի աշխատանք ցանկացած երկրում կազմակերպում է բացառապես կառավարությունը. «Այս առումով արդեն իսկ բավական էին անցյալ երեք տարիները, որ մենք ամրագրենք, որ այս մարդիկ ի զորու չեն այն իրականացնելու: Ոչ թե չեն ուզում, այլ՝ չեն կարող, քանի որ չեն տիրապետում պետության ղեկավարման ամենաէլեմենտար քայլերին»:
Վարչապետ նշանակվելուց անմիջապես հետո Նիկոլ Փաշինյանը սկսեց կառավարության ձևավորումը։ Դրա համար նա 15-օրյա ժամկետ ունի, բայց ակնհայտորեն շտապում է։ Թե ինչո՞ւ, հավանաբար դժվար չէ հասկանալ։
Կառավարությունն այդպես էլ չսովորեց արդյունավետ կառավարել պետական բյուջեն։ Պարտքով փող են վերցնում՝ բյուջեի դեֆիցիտը ֆինանսավորելու համար, բերում գումարները քնեցնում են գանձապետական հաշիվներին կամ պահում բանկերում ու տոկոսային եկամուտներ ստանում։
Օգոստոսի 3-ի նիստում Կենտրոնական բանկի խորհուրդը որոշեց բարձրացնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը 0.5 տոկոսային կետով՝ սահմանելով 7.0%: ՀՀ Կենտրոնական բանկի կողմից տրամադրվող լոմբարդային ռեպոյի տոկոսադրույքը` 8.5%: Հայաստանի Հանրապետության Կենտրոնական բանկի կողմից բանկերից ներգրավվող միջոցների տոկոսադրույքը` 5.5%:
Ավարտվեց նորանկախ Հայաստանի պատմության մեջ նմանը չունեցող, ամենախայտառակ ձևով ձախողված ու ամեն ինչ տապալած կառավարության գործունեությունը։ Կառավարություն, որը ղեկավարում էր Նիկոլ Փաշինյանը։
Հրապարակվեց 1000 խոշոր հարկատուների ցանկն այս տարվա առաջին կիսամյակում: Նախ արձանագրենք՝ էական (կամ՝ լուրջ) փոփոխություններ համարյա չկան: Տնտեսությունը շարունակում է կրել անփորձ կառավարման (ինչպես նաև կառավարման բացակայության), համավարակի հետևանքները: Հետևաբար՝ տեղ-տեղ շարունակում է ինքնահոս ու իներցիոն ընթացքը, տեղ-տեղ՝ ցնցվում: Նախ՝ ամենաընդհանուր պատկերը:
Նախորդ տարվա անկման ֆոնին՝ վերջին ամիսներին Հայաստանի տնտեսության մեջ աճեր են արձանագրվում։ Եթե հաշվի առնենք, թե ինչ էր կատարվում նախորդ տարվա այս ժամանակահատվածում, սա միանգամայն բնական է։ Բայց նույնիսկ այդ պարագայում տնտեսական ցուցանիշների բարելավումը շատ հաճախ տեղի է ունենում ոչ այնքան ներքին տնտեսության վերականգնման և գործընթացների ակտիվացման, որքան այլ գործոնների հաշվին։ Խոսքը, մասնավորապես, դրսից թելադրված գործոնների մասին է, որոնք տնտեսական աճի գործում էական դեր ունեն։
«Մեր տնտեսությանը սպասում է թռիչքաձև զարգացում՝ ոչ թե կառավարության ֆոկուսի, կախարդական փայտիկի, այլ հստակ հայկական Սփյուռքից ներդրումների ներհոսքի հաշվին: Մեզ սպասվում է բյուջետային եկամուտների էական մեծացում, ինչն էլ իր հերթին՝ բերելու է աշխատատեղերի բացման, կենսաթոշակների ավելացման և աղքատության կրճատման»,- ժամանակին հայտարարում էր Նիկոլ Փաշինյանը։
Տնտեսական ճգնաժամի ժամանակ, երբ գրեթե իսպառ դադարեցին ներդրումներ գալ Հայաստան, կառավարությունը փորձեց իրավիճակից դուրս գալ պետական-մասնավոր համագործակցության միջոցով։ Ամիսը մեկ կառավարությունում հավաքվում, քննարկում էին այդպիսի ծրագրերի իրականացման հնարավորություններն ու ընթացքը, խոսում էին ներդրումային ինչ-որ փաթեթների մասին, բայց արդյունքներ այդպես էլ չտեսանք։
Այնպես է ստացվել, որ մարդկանց մեծամասնությունը սիրում է հավատալ միայն այն «փաստերին», որոնք առավել քան ականջահաճո են, դրական ու խոստումնալից։ Գուցե այս մասին իմանալով է, որ Փաշինյանն ու իր թիմակիցները, կաշվից դուրս գալով, մեկը մյուսի հետևից Հայաստանի լուսավոր ու բարգավաճող ապագայի մշուշոտ ու կասկած ներշնչող նախադրյալներ են հորինում և ի ցույց դնում հանրությանը։