Օտարերկրյա ներդրում՝ չի նշանակում, որ տեղացի ներդրողին պետք է անտեսեն, և այստեղ մենք խոսում ենք երկու առումներով։ Առաջինը՝ գործարար միջավայրն ընդհանրապես պետք է բիզնեսի համար նպաստավոր լինի՝ եթե դինամիկայի մեջ ենք վերցնում։ Երկրորդը՝ այդ գործարար միջավայրն ավելի նպաստավոր պետք է լինի քեզ համար, քան տարածաշրջանային այլ երկրներում, որոնք պոտենցիալ մրցակիցներ կարող են դիտվել ներդրողի համար։ Խնդիրն այն է, որ Հայաստանի նման երկրները չեն կարող բարձր տեմպերով, կայուն զարգանալ առանց արտաքին ներդրումների։
Հայաստանի տնտեսության առեղծվածային աճերը շարունակվում են։ Պաշտոնական վիճակագրության համաձայն, տնտեսական ակտիվության երկնիշ աճ ունենք։ Տարվա առաջին կեսի արդյունքներով, այն հասել է 11,8 տոկոսի։
«Դրանից կշահեն Թուրքիայից ներկրողները, որի առյուծի բաժինը պատկանում է իշխանության մեջ գտնվող օլիգարխներին, իսկ ծախսերի նվազեցումն ու առևտրի հեշտացումը Թուրքիայի հետ «քիրվայության» ֆոնին հանգեցնելու է եղած գերշահույթների ավելացման»,- արձանագրում է տնտեսագետը:
Առաջին հայացքից նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ գործազրկության իրավիճակը մեր երկրում բարելավվել է։ Պաշտոնական վիճակագրությունն անցած տարվա առաջին եռամսյակում մեր երկրում արձանագրել էր 207 հազարի հասնող գործազուրկների թիվ։ Այս տարվա առաջին եռամսյակում 21 հազարով պակաս։ Բայց դրան Վիճակագրական կոմիտեն հասել է նախորդ տարվա որոշ ցուցանիշներ վերանայելու և փոփոխելու, կամ, ինչպես իրենք են ասում, ճշգրտելու արդյունքում։
«Մենք շատ լավ ցուցանիշներ ունեինք 2018թ. առաջին եռամսյակում՝ մինչև, այսպես կոչված, հեղափոխությունը և 2018թ. ևս կունենայինք շատ լավ ցուցանիշներ, եթե չլինեին քաղաքական այդ գործընթացները»:
Տպավորություն է, որ իշխանության ներսում բանկային համակարգի նկատմամբ մի տեսակ թաքնված լոբբինգ է իրականացվում։ Հաճախ տնտեսությանն օժանդակելու անվան տակ քայլեր են անում, որոնք ավելի շատ ծառայում են ոչ թե տնտեսությանը, այլ բանկերի հարստացմանը։
Բյուջեի հարկային մուտքերի բևեռացումը, ինչը նկատվեց այս տարվա սկզբին, շարունակել է խորանալ նաև հետագայում։ Պետեկամուտների կոմիտեն հրապարակել է հազար խոշոր հարկատուների հերթական ցանկը՝ առաջին կիսամյակում վճարած հարկերի հիման վրա, որը ցույց է տալիս, թե ինչի վրա է նստած եղել հարկերի ավելացումը, որով այդքան սիրում է հպարտանալ կառավարությունը։
Պաշտոնական ցուցանիշները դեռ չհրապարակված, Նիկոլ Փաշինյանն ու էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը հաճախ են հայտարարություններ անում տնտեսության տարբեր ոլորտում իշխանությունների արձանագրած «հաջողությունների» վերաբերյալ։ Ամեն ամիս աշխատատեղերի ու աշխատավարձերի իրենց հասանելի ցուցանիշներ են հրապարակում, առևտրի շրջանառությունների, հարկային եկամուտների գերակատարումներից ու տնտեսության աճերից են խոսում։
Դրամի արժևորումը փաստի առաջ է կանգնեցրել մեր տնտեսության մի շարք ոլորտների մասնակիցներին։ Արդեն մի քանի ամիս է, նրանք կորուստներ են կրում դոլարի ու եվրոյի արժեզրկման պատճառով։ Ժամանակին չմտածելով, որ դրամը կարող է այսքան ամրապնդվել, պայմանագրերը դրսի գործընկերների հետ կնքել են դոլարով ու եվրոյով, ու երբ դոլարն ու եվրոն էժանացել են՝ դրամով արտահայտված ֆինանսական մուտքերն էապես կրճատվել են։ Ճնշումը ծախսերի վրա մեծացել է։
Թեև մեր տնտեսության արտահանելի հատվածի գործերը վերջին ամիսներին այնքան էլ լավ չեն՝ կապված դրամի ամրապնդման հետ, այնուհանդերձ, ինչքան էլ տարօրինակ թվա, պաշտոնական վիճակագրությունն արձանագրում է արտահանման տեմպի բավական բարձր աճ։
Օրերս ֆեյսբուքյան օգտատերերի քննարկումների ծիրում էր «Զվարթնոց» միջազգային օդանավակայանի տարադրամի փոխանակման կետերից մեկի փոխարժեքի ցուցանակը, ըստ որի՝ 1 դոլարի առքը 300 դրամ է, վաճառքը՝ 620 դրամ, համապատասխանաբար՝ 1 եվրոն՝ 300 դրամ և 650 դրամ, 1 ռուբլին՝ 3 դրամ և 7.60 դրամ:
Դոլարի ավելցուկն ու փոխարժեքի անկումը լավ նախադրյալ է ստեղծել Կենտրոնական բանկի համար փող կուտակելու։ Վերջին ամիսներին ԿԲ տարադրամային պահուստները սկսել են ակտիվ աճել։ Հուլիսի 1-ի դրությամբ դրանք հասել են 3 մլրդ 415 մլն դոլարի։
Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը, որն առկա տնտեսական միտումներին հակադարձ համեմատական կերպով շարունակում է լավատես մնալ, երեկ հերթական ավետումն է արել. «Հայաստանում աշխատաշուկան շարունակում է վստահորեն աճել՝ հունիս ամսին թարմացնելով իր լավագույն ցուցանիշը։ Ունեցել ենք 681,050 աշխատատեղ, ինչը մոտ 8,000-ով ավելի է, քան դրա նախորդ ամիսը, իսկ անցած տարվա հունիսի նկատմամբ աճը կազմել է ավելի քան 37,000»:
«Ոչ մի հիմնավորում չկա. թող բերեն ծախսերի հիմնավորումները: Դրանք կամայական որոշումներ են, որոնց միակ նպատակը բանկերը հարստացնելն է, բանկերի սեփականատերերին հարստացնելն է»,- 168.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով թեմային՝ նշեց Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանի ինովացիոն և ինստիտուցիոնալ հետազոտությունների լաբորատորիայի ղեկավար, տնտեսական գիտությունների դոկտոր Ատոմ Մարգարյանը:
Հուլիսի 1-ից սկսած Հայաստանում այլևս հնարավոր չէ կանխիկով բնակարան գնել։ Բնակարան գնելու համար գնորդը պարտավոր է գումարը մուտք անել բանկ և փոխանցել բնակարանի սեփականատիրոջ բանկային հաշվին։
Երբ խոսք է գնում բարձր գնաճի պայմաններում մարդկանց եկամուտների անհամաչափ ավելացման մասին, իշխանություները մեջտեղ են բերում աշխատավարձի աճի ցուցանիշները՝ փորձելով ցույց տալ, որ աշխատավարձերն ավելի արագ են աճել, քան գները։ Այս թեզը շրջանառվում է հատկապես կառավարության նիստերում։ Աշխատավարձերի ու աշխատատեղերի վերաբերյալ պարբերաբար հնչող հայտարարություններն ունեն հենց այդ նպատակը։ Դրանով փորձում են համոզել, որ գնաճից աշխատող քաղաքացիները չեն տուժել, նրանց աշխատավարձերն ավելի շատ են բարձրացել, քան գնաճն է եղել։
Մասրիկ-1 կայանի շահագործումը կրկին հետաձգվել է. «Էներգետիկ անվտանգության ինստիտուտ» գիտահետազոտական ՀԿ նախագահ, քաղաքական գիտությունների դոկտոր, էներգետիկ անվտանգության փորձագետ Վահե Դավթյանը հետաձգման պատճառներից է համարում համավարակն ու պատերազմը:
Կառավարությունը հույս ունի, որ այս տարի կհասնի տնտեսական աճի նախատեսված թիրախային ցուցանիշին։ Հաջորդ 3 տարիներին էլ կապահովի 7 տոկոս տնտեսական աճ։
Վերջին ամիսներին դրամն առնվազն 15 տոկոսով արժևորվել է։ Նախկինում դոլարի փոխարժեքը հիմնականում 480-490 դրամի սահմաններում էր, հիմա 410-420 դրամի սահմաններում է։
Սա հերթական հարկային տեռորի գործիքն է, որովհետև աշխարհում չկա որևէ քաղաքակիրթ երկիր, որտեղ առանց դատարանի որոշման՝ պետական մարմինը, հարկային մարմինը մտնի և ցանկացած անձի հարկային հաշիվների վերաբերյալ ամբողջական տեղեկատվություն ստանա։
Մինչ իշխանությունները հանպատրաստից շտապում են բացել հայ-թուրքական սահմանը և այս փուլում սկսել օդային բեռնափոխադրումները, թուրքական ապրանքների էքսպանսիան հայկական շուկայում մեծ տեմպերով աճում է։
168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում, ԵՊՀ տնտեսագիտության և կառավարման ֆակուլտետի կառավարման և գործարարության ամբիոնի վարիչ Կառել Խաչատրյանը առանց դատարանի որոշման քաղաքացու բանկային գաղտնիքին տիրապետելու նկրտումը պայմանավորեց գործադիր իշխանության միայն մեկ ցանկությամբ՝ այն է՝ էլ ավելի շատ լծակներ կենտրոնացնել իր ձեռքում։
«Իրավաբանական անձինք, միևնույն է, իրավունք չունեն կանխիկ գործարքներ իրականացնել: Այսինքն՝ «Անկանխիկ գործառնությունների մասին» օրենքով խնդիրը պետք է համարվեր լուծված: Եթե նախագիծն ընդունվի այս տեսքով, միայն բացասական հետևանքներ է ունենալու»,- եզրափակեց Հայկ Ֆարմանյանը:
168.am-ի հետ զրույցում «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանն ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքի վրա, որ անգամ ԿԲ նախագահն է նշել, թե գնաճը ոչ միայն դրսից է ներմուծված, այսինքն՝ միջազգային շուկաների թանկացումներն են բերել այդ գնաճին, այլև՝ ներքին առաջարկն է կրճատվել, և տնտեսությունն այդ աճող պահանջարկը չի կարողանում բավարարել։
Իշխանության տարբեր օղակներ առիթը բաց չեն թողնում՝ ուղղակի և անմիջական հասանելիություն ձեռք բերելու բանկային գաղտնիք պարունակող տվյալների նկատմամբ։ Այդ հնարավորությունը նրանք իրականում ունեն, բայց դրա համար պետք է անցնեն դատական համակարգով։ Դատարանն է որոշում՝ հիմնավո՞ր է այդպիսի պահանջը, թե՞ ոչ։
Պետական եկամուտների կոմիտեն Ազգային ժողովից պահանջում է լիազորությունների ընդլայնում՝ հասանելիություն բանկային գաղտնիք համարվող տեղեկություններին՝ առանց դատարանի որոշման։ Այս նպատակով առաջարկվում է փոփոխություններ կատարել «Բանկային գաղտնիքի մասին» և «Ապահովագրության և ապահովագրական գործունեության մասին» օրենքներում։
168.am-ի հետ զրույցում «Կենտրոն» անշարժ գույքի գործակալության տնօրեն Վահե Դանիելյանը թեև նշում է, որ անշարժ գույքի շուկայում մեծ ակտիվություն կա, այդուհանդերձ շուկայի վրա մեծ ազդեցություն ունեն վերը թվարկված գործոնները։
168.am-ը քաղաքական գիտությունների դոկտոր, էներգետիկ և տրանսպորտային-լոգիստիկ անվտանգության հարցերով փորձագետ Վահե Դավթյանից հետաքրքրվեց, թե կոնկրետ օդային բեռնափոխադրումների վերաբերյալ պայմանավորվածությունն ի՞նչ կփոխի հայ-թուրքական տնտեսական հարաբերություններում և ի՞նչ ռեալ տնտեսական արդյունքներ կապահովի։
3 միլիոն բնակչություն ունեցող Հայաստանում 500.000 մարդ սոված է մնում։ Սա ՄԱԿ-ի Պարենի համաշխարհային ծրագրի դիտարկումն է։
Հանրային ֆինանսների կառավարման միջազգային փորձագետ Վարդան Արամյանը վստահեցնում է՝ թեև Կենտրոնական բանկը նախապատվությունը տալիս է գնաճին և դա այդպես էլ պետք է լիներ, սակայն ակնհայտ է, որ դրամի արժևորումն արտահանող հատվածի համար խնդիրներ է ստեղծում, ուստի հենց այստեղ է, որ գործի պետք է անցնի նաև Կառավարությունը՝ ինչ որ կերպ օժանդակելով տնտեսության արտահանելի հատվածին։
