Կառավարությունը կրկին մերժեց նվազագույն աշխատավարձը բարձրացնելու՝ ընդդիմության առաջարկը: Ազգային ժողովի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովը բացասական եզրակացություն տվեց «Հայաստան» խմբակցության ներկայացրած օրենքի նախագծին, որով առաջարկվում էր 2023թ. հունվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը 68.000-ից դարձնել 80.000 դրամ:
Բացառությամբ գյուղատնտեսության, տնտեսության մյուս բոլոր ոլորտներում Կենտրոնական բանկը սպասումների վատացում է կանխատեսում։
Գազի նոր սակագներն այլևս ուժի մեջ են։ Ապրիլի 1-ից ինչպես տնտեսությունը, այնպես էլ բնակչությունն ավելի շատ կվճարի սպառած գազի դիմաց։
Հիմա այդ պոտենցիալն ավելի է թուլացել։ Վկա՝ դրսի ու ներսի մասնագիտացված ֆինանսական կառույցների գնահատականները։ Այդ կառույցները չեն թաքցնում իրենց մտահոգությունները մեր տնտեսության մեջ առաջիկայում սպասվող ոչ նպաստավոր զարգացումների վերաբերյալ։ Սակայն կառավարությունը հակված չէ հետևություններ անել։
Տնտեսական ազատության ցուցիչով, Հայաստանի դիրքերը վատացել են։ Ըստ ամերիկյան The Heritage Foundation հաստատության վերջերս հրապարակած «Տնտեսական ազատության ինդեքս-2022» զեկույցի, 2 տարվա ընթացքում Հայաստանը կտրուկ զիջել է դիրքերը. նախկին 58-ից հայտնվել է 34-րդ տեղում։
Պարտքերի նկատմամբ ժամանակին քրոնիկ ատելությամբ տառապող Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության գալուց հետո համառորեն պետության վրա նոր պարտքեր է կուտակում։ Անցած տարի պետական պարտքը ծանրացավ ավելի քան 1,2 մլրդ դոլարով։ Այս տարվա մեկնարկին էլ պարտքը շարունակում է աճել. 2 ամսում պարտքն ավելացել է շուրջ 100 մլն դոլարով։
Ս.թ. մարտի 31-ին տեղի ունեցած Կառավարության նիստին ՀՀ Ֆինանսների նախարար Տիգրան Խաչատրյանն իր խոսքում նշեց, որ 2021թ. արդյունքներով արձանագրվել է 218 մլրդ դրամ կամ ճշտված կապիտալ ծախսերի նկատմամբ 92,3% կատարողական` ընդգծելով, որ «Դա բոլոր տարիների նկատմամբ ամենաբարձր ցուցանիշն է»։
Այն, ինչ անում է իշխանությունների հետ սերտ հարաբերություններով հայտնի գործարար և իշխող խմբակցության պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանը՝ նախկիում իրեն պատկանող «Բջնի» գործարանը վերադարձնելու կամ պետությունից փոխհատուցում ստանալու համար, հետագայում լուրջ գլխացավանք կարող է դառնալ պետության համար։ Խնդիրը նույնիսկ այն խոշոր գումարը չէ, որը Խաչատուր Սուքիասյանը կամ նրա ընտանիքը փորձում է ստանալ պետությունից։
Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման մեկնարկած գործընթացի շուրջ հանրային դրական սպասումներ ձևավորելու համար իշխանական ու մերձիշխանական շրջանակները ջանք չեն խնայում։ «Սահմանները կբացվեն, առևտուրը կզարգանա, տնտեսությունն աննախադեպ առաջընթաց կունենա» հավաստիացումների պակաս չկա, սակայն, չգիտես՝ ինչու, մոռանում են թուրքական կապիտալի արկածները Վրաստանում՝ հենց մեր քթի տակ:
Գնաճը կառավարությունը թողել է Կենտրոնական բանկի վրա ու մի կողմ քաշվել։ Գների կայունության ապահովումն իսկապես ԿԲ գործառույթն է, սակայն դրանում էական դեր ունի նաև կառավարությունը։ Բայց կառավարությունն այդ դերը գցել է իր վրայից։ Ֆինանսների նախարարն ասում է՝ գնաճի կառավարումը գտնվում է Կենտրոնական բանկի գործիքակազմում, և ԿԲ-ն նպատակ ունի գնաճը վերադարձնել օրենքով սահմանված շրջակայք։
Նախորդ ճգնաժամից դուրս չեկած, տնտեսությունը նոր ճգնաժամի առաջ է կանգնած։ Այն ժամանակ համավարակն էր պատճառը, հիմա՝ պատժամիջոցները. դրանք սպառնում են՝ ինչպես համաշխարհային, այնպես էլ՝ Հայաստանի տնտեսության զարգացումներին։ Եթե մինչև նոր ճգնաժամը շատ երկրներ գոնե կարողացել էին հաղթահարել նախորդի հետևանքները, մեր տնտեսությունը դեռևս շարունակում է տանել նախկինի ծանր բեռը։ Ու դրա վրա, հիմա նոր դժվարություններ ու խնդիրներ են ավելացել։
Կառավարությունը դեռևս չի շտապում ասել, թե Ռուսաստանի նկատմամբ պատժամիջոցների կիրառման հետևանքով ստեղծված իրավիճակն ինչպես կազդի Հայաստանի տնտեսության զարգացումների և տնտեսական աճի վրա։ Որ ազդեցությունը կլինի, միանշանակ է, բայց համարում են, որ գնահատական տալն առայժմ վաղ է։
Կառավարությունն Ազգային ժողովին է ներկայացրել իր գործունեության ծրագրի կատարման անցած տարվա տարեկան զեկույց-հաշվետվությունը։ Որպես կանոն, նման զեկույց-հաշվետվություններում կառավարությունները փորձում են հնարավորինս դրական կողմերով ներկայացնել իրենց կատարած աշխատանքները։
«Moody’s» վարկանիշային գործակալությունը ՀՀ սուվերեն վարկանիշը թողել է անփոփոխ` «Ba3», սակայն իջեցրել է վարկանիշի «կայուն» հեռանկարը` այն սահմանելով «բացասական»: ՀՀ սուվերեն վարկանիշի նկատմամբ բացասական սպասումների ձևավորման հիմքում ընկած են հետևյալ 3 ազդակները.
Այս տարվա փետրվարին Նիկոլ Փաշինյանի ստորագրությամբ ստեղծվեց ներդրումային կոմիտեն։ Կոմիտեի ստեղծման հիմքում գնահատված հանրային ներդրումային ծրագրերի նախագծերի նախնական ընտրության, առաջնահերթությունների որոշման հաստատման և վերջիններիս վերաբերյալ որոշումների կայացման գաղափարն է։ Սահմանվել էր, որ Ներդրումային կոմիտեի նիստերը նախագահելու է ՀՀ վարչապետը, իսկ նրա բացակայության դեպքում՝ փոխվարչապետը։
Իրականությունը կեղծելը միշտ էլ եղել է Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության մեծագույն առաքելությունը։ Բայց որ այս աստիճանի կհասներ, հազիվ թե կարելի էր պատկերացնել։ Երբեմն անկեղծ զարմանում ես, թե մինչև ուր կարող է հասնել մարդկային երևակայությունը։
«Մենաշնորհի դեմ պայքարն իրենց մենաշնորհը չէ. դա միշտ էլ եղել է: Այլ հարց է՝ ինչ արդյունավետությամբ և այլն, բայց մի բան էլ կարող ենք փաստել, որ այնպես չէ՝ այժմ մեր տնտեսությունում ամբողջովին լուծված են այդ մենաշնորհային խնդիրները»:
«2018թ. իշխանափոխությունից հետո այդպես էլ չիմացանք, թե այդ ի՞նչ ոլորտներ էին, որտեղ արհեստական մենաշնորհներ կային, և դրանց մեղավորներն այդպես էլ չպատժվեցին: Փոխարենը, եթե նայենք Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի հաշվետվությունները, վերլուծությունները, կտեսնենք, որ մեծ հաշվով, ապրանքային շուկաների մեծամասնությունում էական փոփոխություններ՝ խաղացողների թվի, մասնակիցների մասնաբաժինների առումով, տեղի չեն ունեցել»:
«Կառավարությունը նախանշել էր 7 տոկոսանոց տնտեսական աճ, ԿԲ-ն դրան հակառակ՝ բարձրացնում է վարկային տոկոսադրույքները շուկայում, այսինքն՝ դրա հետևանքով էլ ավելի է նվազելու տնտեսական ակտիվությունը:
Հիմա էլ հերթական ռիսկի տակ են՝ ինչպես ներդրումները, այնպես էլ՝ տնտեսական աճը։ Ու այնքան էլ էական չէ՝ միջազգային վարկանշային ընկերություններն անփոփո՞խ կթողնեն, կնվազեցնե՞ն, թե՞ կբարձրացնեն մեր երկրի սուվերեն վարկանիշը։ Փաստերը ցույց են տալիս, որ դրանից շատ բան չի փոխվում։
Տարվա մեկնարկին իրականացվող հարկաբյուջետային քաղաքականությամբ կառավարությունը շարունակել է նույն խաղը խաղալ տնտեսության գլխին. շրջանառություններն ավելացնելու համար տնտեսությունը փողի կարիք ունի, իսկ կառավարությունը փողը հանել է տնտեսությունից ու քնեցրել գանձապետական հաշիվների վրա, ինչ է թե՝ տոկոսային եկամուտներ է ստանում դրանց դիմաց։
Պարենի անվտանգության հետ կապված խնդիրները կրկին ստիպում են կենտրոնանալ գյուղատնտեսության վրա։ Մինչ այդ էլ, իհարկե, կառավարությունն առիթը բաց չի թողել խոսելու գյուղատնտեսության մեջ իրականացվող մեծածավալ ծրագրերի մասին։ Հիմա տեսնենք, թե ի՞նչ ունենք այդ ծրագրերի իրականացման արդյունքում, և ի՞նչ է մեզ սպասվում առաջիկայում։
Կառավարությունն իր գործունեության ծրագրում առաջիկա տարիների համար խոստացել է ապահովել տարեկան առնվազն 7 տոկոս տնտեսական աճ։ Եվս 2 տոկոս՝ արտաքին բարենպաստ միջավայրի պարագայում։
2022թ. հունվար 1-ին ջրի սակագինը բարձրացավ 20.47 դրամով՝ դառնալով 200,47 դրամ: Փետրվար 1-ին էլեկտրաէներգիայի սակագինն ավելացավ միջինը 4.7 դրամով: Հերթական թանկացմանը ականատես կլինենք ապրիլի 1-ից, երբ գազը կթանկանա՝ ինչպես բնակչության, այնպես էլ՝ տնտեսության համար։
Սակագների հնարավոր բարձրացման մասին իր դիտարկումը փորձագետը պարզաբանեց՝ նկատելով, որ հենց Իրան-Հայաստան էլեկտրահաղորդման երրորդ օդային գծի նախագծի ձախողման պատճառով է երկրի խոշորագույն էներգետիկ օբյեկտներից մեկը՝ Հրազդանի ՋԷԿ-ի հինգերորդ էներգաբլոկը, կուտակել պարտքեր:
«Բյուջեում միշտ էլ գումարը քիչ է լինում և առհասարակ կյանքում էլ՝ մեր պահանջմունքները շատ ավելի շատ են, քան այն գումարը, որը մեր գրպանում լինում է։ Սա ես կենցաղի մակարդակով եմ բացատրում։ Երբ ընտանիքում որևէ խնդիր է առաջանում, սկսում եք գերակայություններ սահմանել, սկսում եք մտածել, արդյո՞ք արժե գնել հագուստ կամ կոշիկ, երբ կան առողջական խնդիրներ։ Հետևաբար՝ վերանայում եք ձեր գերակայությունները, որպեսզի ձեր միջոցները կարողանաք ճիշտ տեղում օգտագործել»։
Շարունակվող գնաճային ճնշման ակտիվացման միջավայրում, ինչպես և սպասվում էր, Կենտրոնական բանկը հարկադրված էր գնալ դրամավարկային քաղաքականության պայմանների ավելի մեծ խստացումների՝ բարձրացնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը և թանկացնել փողը։ Դեռ 2020թ. վերջից ԿԲ-ն պարբերաբար ավելացնում է տոկոսադրույքը, բայց առավելագույն թռիչքը 1 տոկոսային կետը չէր գերազանցել։
Որպեսզի ռուս-ուկրաինական պատերազմի հետևանքով Հայաստան տեղափոխված քաղաքացիների համար մեր երկիրը դառնա հաբ և ոչ թե լոկ տրանզիտ անվտանգ տարածք, առավել ակտիվ պետք է լինի հատկապես մասնավոր հատվածը, որովհետև պետության մակարդակով տեսանելի ակտիվությունը կարող է Հայաստանին կանգնեցնել նաև որոշակի պատժամիջոցների առաջ։ 168 TV-ի «Ռեվյու» հաղորդաշարի եթերում նման տեսակետ հայտնեց «Վերադարձ Հայաստան» (Repat Armenia) հիմնադրամի համահիմնադիր և տնօրեն Վարդան Մարաշլյանը՝ շեշտելով.
Նրա խոսքով, հացահատիկի դեֆիցիտ չի կանխատեսվում, բայց ցանկացած երկրից հետագայում ձեռք բերվող հացահատիկը պահանջարկի ավելացման հետևանքով կունենա բարձր գին: Իսկ թանկ գնով ձեռք բերված հացահատիկը իր բացասական ազդեցությունը կունենա սննդակարգի և սպառողների առողջության վրա, որովհետև սննդակարգից առաջին հերթին դուրս են գալիս մսամթերքը, կենդանական ծագման մյուս մթերքները։
«Գնաճային աննախադեպ ճնշումներ կան, ուստի դրամական համակարգը ակտիվացնելու և սպառողական շուկան զսպելու համար Կենտրոնական բանկն անում է այն, ինչ պետք է անի։ Ուշագրավ է, որ աննախադեպ չափով այս անգամ բարձրացվեց վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը. նախկինում 0.25-ի փոխարեն՝ ունենք 1.25 տոկոս։
