Տնտեսություն գլխավոր

«ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամը, հիմնվելով ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի կողմից հրապարակված տվյալների վրա, վերլուծել է ՀՀ տնտեսության սոցիալ-տնտեսական զարգացումները 2022 թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին։

Հայաստանի պետական հետաքրքրությունների ֆոնդի (ԱՆԻՖ) եռամյա՝ 2019-2021 թթ. գործունեության զեկույցի ներկայացմանը նվիրված միջոցառման ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը կրկին նոր բացարձակ ռեկորդի մասին է հայտնել, որն այս անգամ վերաբերել է Հայաստանի աշխատաշուկային:

«ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամը վերլուծել է 2018թ. իշխանափոխության արդյունքում ՀՀ վարկավորման ոլորտում ձևավորված հիմնախնդիրները և դրանց մակրոտնտեսական հետևանքները 2020թ. շոկերի համատեքստում։

Հիփոթեքի շուկան «տաքացել» է

Դեռևս 2019թ. կառավարությունը որոշեց սպառողների հաշվին լավություն անել ցեմենտի արտադրությամբ զբաղվողներին։ Ներմուծվող ցեմենտի, հետո նաև հումքի՝ կլինկերի վրա մաքսատուրք դրեց, ինչը ներքին շուկայում հանգեցրեց ներմուծվող ցեմենտի գների արհեստական բարձրացման։ Դա արվեց մի նպատակով, որպեսզի տեղական արտադրության արտադրանքը կարողանա մրցակցել ներմուծվող ցեմենտի հետ։

Կառավարությունը որոշել է հրաժարվել մետաղների արտահանման պետտուրքից։ Արդեն հաջորդ տարվա սկզբից այն կդադարի գործել։ Արտահանման ժամանակ այլևս լրացուցիչ հարկ չի գանձվի։ 

Այլևս անիմաստ է ակնկալել, որ իշխանությունները որևէ լուրջ քայլ կանեն քաղաքացիների վրա թանկացումների ազդեցությունը մեղմելու և երկրում սոցիալական լարվածությունը թուլացնելու համար։ Սա պիտի նախկինում լիներ, որ Նիկոլ Փաշինյանը՝ կոկորդ պատռելով, իշխանություններին «սրի քաշեր»։

Իշխանափոխությունից հետո Հայաստանին «մեծ հայրենադարձություն» խոստացած իշխանությունը շարունակում է դատարկել երկիրը։ Մի կողմից՝ սոցիալական վիճակը, մյուս կողմից՝ անվտանգության հետ կապված խնդիրներն ու անորոշությունը շատերին ստիպում են հեռանալ երկրից։

Կառավարությունը շարունակում է ճանապարհաշինությունը դիտարկել որպես մեկ անձից գնում իրականացնելու շատ հարմարավետ ոլորտ և մեկ անձից միլիոնավոր դրամների գնումներ է իրականացնում անգամ այն ընկերություններից, որոնք, ըստ Փաշինյանի իշխանության տարածած պաշտոնական հաղորդագրությունների, պետությանը պատճառել են միլիոնների վնաս։

Հայաստանի էկոնոմիկայի նախարարությունում որոշել են զարկ տալ գյուղատնտեսության զարգացմանը և այդ նպատակով կրճատել են, օրինակ, գյուղացիներին տրվող վարկերի սուբսիդավորման, անասնաբուծության, ոչխարաբուծության զարգացման և այլ նպատակների համար պետական բյուջեով հատկացված գումարներն ու մոտ 80 միլիոն դրամ տրամադրել հանրային իրազեկվածության բարձրացման գործին։

Մինչ սոցիալական իրավիճակը երկրում գնալով լարվում է, իսկ դժգոհություններն օր օրի ավելանում են, իշխանություններն անցել են հասարակությանը մոլորեցնելու՝ իրենց ավանդական գործին։ Կառավարության անցած նիստի ավարտին Նիկոլ Փաշինյանը հանկարծ որոշեց հիշել և ժամանակից շուտ «ուրախացնել» կենսաթոշակառուներին՝ հայտարարելով, որ նախատեսում են սոցիալական նշանակության նոր համակարգ ներդնել։

«Այս տարի նախատեսվում է աննախադեպ գնաճ՝ համաշխարհային շուկայում, հիմնականում պայմանավորված պարենային ապրանքների գներով: Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունը լուրջ ցնցումներ է առաջացրել համաշխարհային շուկայում՝ հատկապես պարենամթերքի և էներգետիկ շուկայում»,- այս մասին 168.am-ի հետ զրույցում ասաց տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանը:

Կառավարությունը մայիսի 19-ի նիստում ընդունեց որոշում, որով հուլիսի 1-ից բանկային քարտով առևտուր անող թոշակառուները և նպաստառուները անկանխիկ վճարման դիմաց կստանան 10 տոկոսի չափով հետվճար։

Կառավարության արդյունավետ աշխատանքի լավագույն ցուցիչն ասֆալտն է: Ճանապարհների ասֆալտապատումը, անկասկած, ժողովրդի աչքին թոզ փչելու և աշխատանքի տպավորություն ստեղծելու հրաշալի մեթոդ է:

Թեև 2018թ.-ի իշխանափոխությունից հետո հայտարարվեց «տնտեսական հեղափոխության» մեկնարկի մասին, սակայն անցած 4 տարիների ընթացքում Հայաստանի հարկային և մաքսային արտոնությունների տրամադրման ոլորտում խոստացված բարեփոխումները չեն իրականացվել։

Տնտեսագետ Կառլեն Խաչատրյանի խոսքով՝ քանի որ ներմուծող երկիր ենք, ավելի շատ ներմուծում ենք, քան արտահանում, ու շատ ապրանքներ եթե դրսում թանկանում են, ուրեմն ներմուծող ընկերությունը պետք է թանկացնի ապրանքը:

Վերջին տարիներին հիփոթեքային վարկերի բարձր աճով պայմանավորված, ինչպես և սպասելի էր, մեծացել է հիփոթեքի շուկայի «տաքացման» հավանականությունը։ Այդ մասին սկսել է խոսել նաև Կենտրոնական բանկը։

Նիկոլ Փաշինյանն օրերս Կառավարության նիստում հայտարարեց, որ քննարկում են կենսաթոշակառուներին քարտով առևտուր անելու դեպքում մինչև 10 % զեղչ տրամադրելու նախագիծ, ու առաջարկեց այն կազմակերպություններին, որոնք կաջակցեն Կառավարության այս գաղափարին, համագործակցել նախագիծը մշակողների հետ։

Իշխանության գալուց շատ չանցած՝ Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության փոխվարչապետներից մեկը ոգևորված հայտարարում էր, թե կարճ ժամանակահատվածում իրենց հաջողվել է, որպես Վերին Լարսին այլընտրանք, հայկական բեռնափոխադրողների համար այլ ցամաքային ճանապարհների բացման հնարավորություններ ստեղծել։ Անցել է 4 տարի, սակայն այդպես էլ ոչ մի այլընտրանքային ճանապարհ չի բացվել։ Ավելին, այսօր բեռնափոխադրողները կանգնած են շատ ավելի ծանր խնդիրների առաջ։

Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունը, ինչպես և սպասվում էր, բացասական է ազդել այդ երկրների հետ Հայաստանի ունեցած առևտրային հարաբերություններ վրա։ Հակամարտության սկզբնական շրջանում նվազել են առևտրի ծավալները՝ ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ՝ Ուկրաինայի հետ։

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորած պատվիրակությունը մայիսի 11-ին Հաագայում Նիդեռլանդների գործատուների և արդյունաբերողների համադաշնության գրասենյակում հանդիպել էր Նիդեռլանդների գործարար համայնքի ներկայացուցիչների հետ: Հանդիպմանը մասնակցած գործարարների թվում էր նաև Shell ընկերության ներկայացուցիչը: Shell ընկերությունը պատրաստվում է նոր որակի և ստանդարտների բենզալցակայանների ցանց ստեղծել Հայաստանում:

Երևանի քաղաքապետի ընտրությունները որքան մոտենում են, այնքան կենացները քաղցրանում են։ Իշխանության թեկնածու Տիգրան Ավինյանն ընտրություններից 1,5 տարի առաջ լծվել է լայնածավալ քարոզչական արշավի։ Սկսվել է ուղեղների լվացման հերթական պրոցեսը։

Կառավարությունը փոխել է պարտքի ներգրավման ռազմավարությունը. անցել է ներքին պարտքի ավելի ակտիվ կուտակման։ Վերջին 1-1,5 տարում տեմպով ներքին պարտք են ավելացնում։

Հայաստանի հետ զբոսաշրջային հարաբերություններ ունեցող երկրների ցանկը այս տարի համալրվել է ևս մեկով։ Գուցե տարօրինակ հնչի, բայց այդ երկիրն Ադրբեջանն է։ Ադրբեջանի անունը կարելի է գտնել զբոսաշրջության վերաբերյալ պաշտոնական վիճակագրության մեջ։

Անկումը խորանում է

Կառավարության համար սովորական են դարձել բյուջեի թերակատարումները։ Խոսքը, մասնավորապես, ծախսերի, թերակատարման մասին է։ Նախատեսում են ծախսեր, բայց չեն կարողանում կատարել։

Գյուղատնտեսությունն այն ոլորտը չէ, որտեղ մարդիկ տեսնում են իրենց սոցիալական խնդիրների լուծումը։ Ցածր արդյունավետության հետևանքով այն չի ապահովում անհրաժեշտ եկամտաբերություն։ Դա էլ շատ հաճախ դառնում է պատճառներից մեկը, որ մարդիկ ստիպված են լինում բռնել արտագնա աշխատանքի ու արտագաղթի ճանապարհը։

Պետական ֆինանսների կախվածությունը ընդերքից միշտ էլ մեծ է եղել։ Սակայն ավելի է մեծացել վերջին շրջանում, առավել ևս՝ այն բանից հետո, երբ կառավարությունը որոշեց պետտուրք սահմանել մետաղների արտահանման վրա։ Դրանից հետո ընդերքի արդյունահանման ծավալները դադարել են աճել, բայց բյուջեի եկամուտներն ավելացել են՝ պետտուրքի կիրառման և միջազգային շուկայում պղնձի բարձր գների հաշվին։

Ինչպես հունվարին, այնպես էլ փետրվարին Կենտրոնական բանկն արժութային շուկայում գործարքներ չի կատարել։ Ո՛չ տարադրամ է գնել, և ո՛չ էլ վաճառել։ ԿԲ-ն իրեն չեզոք է պահել փոխարժեքի տատանումների նկատմամբ։

Չորս տարին, անշուշտ, ոչ շատ երկար, բայց բավարար ժամանակ է ցանկացած իշխանության համար, որպեսզի երկիրը դնի զարգացման հիմքերի վրա։ Սակայն այն, ինչ ունեցանք անցած 4 տարիներին, ուղղակի ողբերգալի է. փողոցից իշխանության եկածները, որոնք հեռու էին պետական կառավարումից, ոչ միայն երկիրը չկարողացան դնել զարգացման հիմքերի վրա, այլև 4 տարում հասցրեցին եղածն էլ քանդել ու կործանել։