Փաշինյան-Ալիև-Միշել բրյուսելյան վերջին հանդիպումը մի կողմից՝ մեկ քայլով էլ մոտեցրեց Արցախի վերջնական հանձնումը թշնամուն, մյուս կողմից՝ ուրվագծեց Ադրբեջանի ախորժակը բուն Հայաստանի տարածքի նկատմամբ։
Այս հինգ տարվա ընթացքում մի շարք խայտառակությունների ականատես եղանք։ Օրինակ, երբ Սյունիքում բացվում էր Իրանի գլխավոր հյուպատոսությունը, հյուպատոսը հայ ժողովրդին կոչ արեց չվախենալ, քանի որ իրենք այնտեղ են։ Այսինքն, մեր պետությունը գոյություն չունի, և Իրանի հյուպատոսը հասկացրեց, որ քանի դեռ մեր պետությունը մեզ չի պաշտպանում, իրենք կպաշտպանեն։
Իշխանությունը զավթելուց ընդամենը մեկ տարի առաջ Փաշինյանը դրամատիզմով խոսում էր ապրիլյան քառօրյայի ընթացքում Արցախում կորսված մի քանի հարյուր հեկտարի մասին։ Իսկ ահա իր օրոք մենք կորցրինք ավելի քան 10 հազար քառակուսի կիլոմետր Արցախից և մինչև 1000 քառակուսի կիլոմետր Հայաստանից։
Նիկոլ Փաշինյանն արդեն տասնյակ, եթե ոչ՝ հարյուրավոր անգամ անուղղակի, ապա և ուղղակի կերպով Արցախը ճանաչում է Ադրբեջանի կազմում։ Հայ ժողովուրդը նրան նման մանդատ չի տվել, ավելին՝ նա խաբել է իր ընտրազանգվածին երկու տարի առաջ, Արցախի ինքնորոշման խոստում տվել, հիմա էլ այն հանձնում է Ադրբեջանին։ Ո՞վ պետք է բռնի Փաշինյանի ձեռքն ու պատիժ և պատասխանատվություն սահմանի նման թշնամական գործելակերպի համար, եթե ոչ՝ հենց ժողովուրդը։ Այդպիսի հրաշալի հնարավորություն կա այս օրերին՝ «Հայաքվե» քաղաքացիական օրենսդրական նախաձեռնությունը։
44-օրյա պատերազմի քննիչ հանձնաժողով կոչվածը կարծես մեկ դերասանի թատրոն լինի, բոլոր հարցերը նախօրոք պատրաստված են, նույնիսկ այնպիսի տպավորություն է, որ մեկ օր առաջ հավաքվում, փորձ էլ են անում, թե ով ինչ տոնայնությամբ ու դեմքի արտահայտությամբ պիտի հարց տա։ ՔՊ-ական կին պատգամավորներից մեկն իր ասածից այնպես էր ոգևորվել, իբր այնպիսի հարց է տալիս, որի պատասխանը հենց այդ պահին պիտի ճշտի։
Մինչ Փաշինյանը ցինիկաբար արդարանում է իր իսկ ուսապարկերի ստեղծած քննիչ հանձնաժողովում, 44-օրյա պատերազմի սկսվելու, ընթացքի և պարտության հանգամանքների շուրջ հերթական նողկալի և իրարամերժ ստերը հորինում, Ադրբեջանն անցնում է Արցախի ռազմակալման և նվաճման վերջին փուլին։
Հայաստանի քանի՞ քաղաքացի է այսօր իրեն վարչապետ զգում, լավ, գոնե նախարար, գոնե ինչ-որ հիմնարկի տնօրեն։ Ինչո՞վ է օժտվել Հայաստանի միջին քաղաքացին այս հինգ տարում՝ անվտանգության մակարդա՞կն է բարելավվել, դեմքին ժպի՞տ է հայտնվել, ինչ-որ միֆական թալա՞ն են իրեն վերադարձրել, ի՞նչը։ Թե՞ միայն մարդկային, տարածքային, նյութական ու բարոյական կորուստներն են դարձել անհաշվելի ու ահագնացող։ Սրա համա՞ր էր Փաշինյանը գալիս՝ ինքն իրեն վարչապետ կարգելու, իսկ մնացածին՝ դժբախտացնելու։ Այդպես է ստացվում։
Մենք ապրում ենք մի այնպիսի ժամանակահատվածում, երբ թվում է, թե 2018 թվականից առաջ մարդ չի ծնվել, ամեն ինչ տեղի է ունեցել 2018-ից հետո, այսինքն՝ ոչինչ չի եղել, և դրանից հետո է մեր կյանքն ինչ-որ կերպ այսպիսին դարձել։ Առաջնորդության մասին տարբեր պատկերացումներ կան, ոմանք ասում են, թե եկեղեցին պիտի զանգեր հնչեցնի, փողոցն առաջնորդի, և այսպես շարունակ։ Այսինքն՝ այն բոլոր զգացումները, որոնք մարդիկ ունեն այսօրվա իշխանություններից ազատագրվելու համապատկերում, մեծամասամբ տեսնում են եկեղեցու առաջնորդությամբ։ Սակայն այսօր տեղի ունեցող բոլոր քննարկումներում այդպիսի առաջնորդության հարց՝ որպես առաջնային կետ, դրված չէ։
Նիկոլ Փաշինյանն անցած հնգամյակում հաջողեց Հայաստանը դարձնել, իր իսկ գռեհիկ ձևակերպմամբ, «Ճ կլասի» երկիր։ Երբեմնի տարածաշրջանային կշիռ ունեցող երկրից Հայաստանն այսօր վերածվել է մի տարածքի, որն արհամարհում են բարեկամներն ու դաշնակիցները, ծաղրում ու անարգում՝ թշնամիները։ Փաշինյանը դիվանագիտության հակահերոս է՝ ոչ միայն պատերազմով, այլև իր և թիմակիցների դեմքով բանակցելով՝ Հայաստանը վերածել է բանանային ու ձախողված մի պետության։
Կապիտուլյացիայի գիշերն անհայտ թաքստոցից՝ ակնհայտ անհավասարակշիռ հոգեվիճակում գտնվող, նեվրասթենիկի դիմախաղով ու շարժուձևով՝ Փաշինյանն անթաքույց քաղաքացիական բախումներ էր հրահրում։ Իր իշխանավարման ավելի քան հինգ տարում սա Փաշինյանի անփոփոխ կրեդոն է՝ ներհայաստանյան թշնամանք և ատելություն սերմանել, իրար դեմ հրահրել ժողովրդին, ստեղծել ներքին թշնամիներ, և այդպես՝ հավերժ պաշտոնավարել։ Ատելությունը Փաշինյանի կենարար աղբյուրն է։
Այսօր օբյեկտիվորեն որևէ բան գովել հնարավոր չէ, տեսնում ենք միայն միմյանց գովելու և փնովելու սուբյեկտիվ մոտեցումներ, իսկ ահա օբյեկտիվ չափումը մեզնում արդեն շատ վաղուց առկա չէ։
Այսօր դատական և իրավապահ համակարգում տեղի ունեցողը կարելի է որակել որպես ակնհայտ, անթաքույց և համապարփակ բնույթ կրող վակխանալիա։
Կապիտուլյացիան գաղտագողի կնքելուց ընդամենը երկու օր անց թաքստոցից Փաշինյանն ասում էր, թե Արցախի միջազգային ճանաչումը մեր բացարձակ առաջնահերթությունն է։
«Հայաստանում ապագա կա՛, Արցախում կա՛ ապագա»․ սա երկու տարի առաջ ասված մեծագույն, ամենանենգ ու վիժվածքային սուտն էր, որ ասվեց մոլորյալ ընտրազանգվածի քվեն գողանալու համար։
«Մեզ այսօր դիմակայելու համար որակ է պետք, ոչ թե քանակ։ 2018-ն ապացուցեց, որ քանակը երբեք որակ չի բերում։ Ժողովրդի մեծամասնությունը երբեք ճիշտ չի լինում։ Ժողովրդավարություն ասված չարիքը միայն մեզ մոտ այսկերպ իրագործվեց։ Մի կին ասում է, թե՝ թքած Արցախի վրա, հազիվ պրծանք, ի՞նչ ասես։ Սրանք չեն էլ թաքցնում, որ սա իրենց երկիրը չէ։ Սրանց չարժե մահ ցանկանալ, մահն ամեն մեկի բանը չէ։ Դավաճանից ավելի վտանգավոր է անդեմ մարդը, քանի որ նրա դեպքում հարվածի ուղղությունը չգիտես, անսպասելի է հարվածում։ Անդեմ մարդը սկսում է տգիտությունից ու դատարկությունից»:
Այսօր քչերն են հիշում, որ 2018-ի թավշյա հեղափոխություն կոչեցյալից երկու ամիս անց Իլհամ Ալիևը հայտարարեց, թե Ադրբեջանը ևս մասնակից է դրան, նաև հասկացրեց, որ հիմա, երբ ընդդիմությունը եկավ իշխանության, ինքն ավելի ակտիվ է զբաղվելու Արցախի հարցով։ «Արնախումների խունտան հեռացավ, արդարությունը հաղթանակեց, և այդ հարցում մենք էլ դեր ունենք»,- ուղղակիորեն հայտարարեց Ալիևը։ Ինչպես տեսնում եք, գնատականները մեկին մեկ փաշինյանական են։
Հնարավո՞ր էր արդյոք հինգ տարում հղփանալ այնքան, որ ՔՊ-ական խառնամբոխի՝ ժամանակին ունեցած գրեթե զրոյական դրամական հաշիվները վերածվեին միլիոնավոր դոլարների, տասնյակ միավոր անշարժ գույքի և այլ խոշոր կապիտալի, բայց անունը դնեին՝ աշխատավարձով ենք ապրում։
Դժվար է ասել՝ ինչպե՞ս արգելափակել «խաղաղության պայմանագրի» ստորագրումը, նախ պետք է հասկանալ՝ այդպիսի համաձայնագիր առհասարակ կստորագրվի՞, թե՞ ոչ։ Իշխանությունն ակնհայտորեն գնում է այդ ճանապարհով, դա չի թաքցնում, բաց տեքստով, ուղիղ խոսում է այդ մասին, ասում է, թե կգնա խաղաղության, և մենք վճարելու ենք դրա գինը։ Բայց հարց է՝ Ադրբեջանը կգնա՞ այդ «խաղաղությանը», քանի որ նրանց […]
Ոստիկանությունը բարեփոխելու, ամբողջապես նոր ոստիկանություն կերտելու մասին Փաշինյանի խոստումները, ինչ խոսք, վերամբարձ էին հնչում։ Իրականության մեջ կարմիրբերետավորները զոհերի ծնողներին են ուժով իջեցնում իրենց որդիների շիրիմներից, ընդդիմադիր քաղաքացու ձեռք են կոտրում, գինու օրերի մի մասնակցի տապալում գետնին և այդ բոլոր դեպքերում՝ մնում անպատիժ։
Անցած օրերին Փաշինյանը թշնամի պետության՝ Թուրքիայի մայրաքաղաքում էր և զբաղված էր, ինչպես ինքն էր ժամանակին դիպուկ բնութագրել՝ կոշիկներ լիզելով, միայն թե՝ այս անգամ Թուրքիայի և Ադրբեջանի առաջնորդների կոշիկների մասին է խոսքը։
«Այս իշխանությունն իր գոյությունը փորձում է ապահովել իբր խաղաղության օրակարգով։ Իրականում այս ռեժիմը գոյություն ունի միմիայն շնորհիվ այն վախերի, որոնք հենց իրենք են ստեղծել։ Հայտնի է, որ զանգվածներին ղեկավարելու համար նրանց պետք է վախեցնել և բարոյալքել։ 44-օրյա պատերազմը, ցավոք սրտի, այդ վախերը մտցրել է հայ ժողովրդի մեծ հատվածի մեջ»։
Փաշինյանն արդեն միանձնյա, ավելի ճիշտ՝ իր ադրբեջանցի գործընկեր Ալիևի թելադրանքով, որոշում է կայացրել թշնամուն զիջել հայաբնակ, հայապատկան և ռազմավարական կարևորագույն հանգույցների վրա գտնվող գյուղեր Արարատի և Տավուշի մարզերից։ Դրան հաջորդելու է մեր միջպետական ավտոճանապարհների վրա ադրբեջանական անցակետերի տեղադրումը, անցագրային ռեժիմի սահմանումը և այդպիսով՝ Հայաստանի փաստացի մասնատումը թշնամու կողմից։
Ինչպես մնացած բոլոր հարցերում, արագաչափերի, տեսախցիկների և կարմիր գծերի հարցում ևս Փաշինյանը մոլորեցրեց իր ընտրազանգվածին, ամբոխահաճո ելույթներով շահեց քաղաքացու սիրտը, ապա շատ ավելի մեծ ծավալով մտավ նրա գրպանը։ Արագաչափերը և տեսախցիկները ոչ միայն չհանվեցին, այլև մի քանի անգամ ավելացան, շարունակեցին գործել անգամ շարժական արագաչափերը, տուգանքները ևս աճեցին։
«Երբ երկրի համար ինչ-որ մեծ հարցեր են արծարծվում, կողքից միշտ անհասկանալի ու քրեածին պատմություն է հայտնվում, հիմա էլ թմրանյութի պատմությունն է շրջանառվում։ Ի՞նչ եղավ այդ երեք տոննա կոկաինը, ո՞վ էր ստանում այն։ Բա հասարակությունը չիմանա՞ այդ հարցերի պատասխանները։ Իսկ սսկված մնալու արանքում մի ամբողջ երիտասարդ սերունդ կարող է կործանվել։ Պատկերացնո՞ւմ եք՝ այդ քանակի թմրանյութ է մտնում երկիր։ Իսկ այն սերունդը, որը կնստի թմրանյութի վրա, վերջնականապես կկործանի մեր երկիրը, քանի որ նրա համար ոչ թե երկիրն է կարևոր, այլ իր դեղաչափը»։
Հերոսածին մորը՝ Գայանե Հակոբյանին կալանավորելու որոշումն ուղղակի անբարոյականություն է, քանի որ այլընտրանքային խափանման միջոցները բազմաթիվ են, և տիկին Գայանեին կալանքի տակ պահելը բարոյական որևէ կանոնի մեջ չի տեղավորվում։ Պարզ է, թե ինչ ահռելի ճնշումների և բիրտ ուժի է ենթարկվել տիկին Գայանեն՝ իր պայքարի ենթադրյալ դադարեցման համար, խոսքը նաև հոգեբանական ճնշման մասին է, որին ենթարկվել են նա և իր ընտանիքի անդամները։ Ամոթ է, որ 2023 թվականին դեռևս նման որոշում է կայացվում, դատական իշխանությունը պետք է ներողություն խնդրի տիկին Գայանեից։
Նիկոլ Փաշինյանն իրագործեց Ալիևի հերթական նվիրական երազանքը. ոչ միայն ճանաչեց Արցախն Ադրբեջանի կազմում, այլև փաստացի հայտարարեց, որ Արցախն Ադրբեջան է։ Ալիևին դուր է գալիս ստորացնել իր հայազգի դրածոյին, ամեն անգամ ստիպել նրան ավելի կռանալ իր առջև։ Այս տեմպերով նա Փաշինյանին շուտով կստիպի Սյունիքի փոխարեն՝ ասել Զանգեզուր, Սևանի փոխարեն՝ Գյոյչա, Երևանն էլ՝ Իրևան։ Իսկ ժամանակին ապագա կապիտուլյանտն առյուծ էր կտրում։
Փաշինյանի վերջին ասուլիսը, բացի ամիսներ անց Արցախը վերջնականապես և անվերադարձ Ադրբեջանին նվիրելու խոստումից, ուշագրավ էր նաև իր որդու ենթադրյալ առևանգման շուրջ նրա մտքերով։ Հրապարակված կադրերում երևում է, որ Աշոտիկն իր կամքով նստում է տիկին Գայանեի մեքենան, ինքն էլ քիչ անց դուրս է նետվում մեքենայից։
Անբարոյական գույների ժամանակներում ենք ապրում, և դրա ամենացավոտ դրվագը մեր զոհերի ծնողների հանդեպ կատարվողն է։ Ոչ երանի այն ընտանիքին, որը չի գիտակցում ու պատկերացնում, որ դա կարող էր նաև իր հետ պատահել, իրենց զավակը կարող էր զոհվել։ Պատերազմի յուրաքանչյուր զոհը մեր մեծ ընտանիքի անդամ է, և միայն պետության զգացողություն ունեցող անձը կարող է այդ զգացումն ապրել։
Խրոխտ տոնով և վճռական կեցվածքով խոստումներ տվող Փաշինյանը, պարզվեց, հեշտորեն հրաժարվում է ոչ միայն սեփական խոստումներից, այլև ամբողջ Արցախից՝ մայրաքաղաք Ստեփանակերտով հանդերձ։ Գալիս էր՝ իբր վերականգնելու բանակցային գործընթացից դուրս թողնված կողմի՝ Արցախի մասնակցությունը, պարզվեց՝ Արցախն օտարում է թշնամուն և մի «ախ» էլ չի քաշում։ Իսկ Ադրբեջանին տրվող Արցախը միայն հողը չէ, այլ նաև թշնամու բարեգթությանը թողնվող մեր հարյուր-հազարավոր հայրենակիցներն են։
Իշխանության գալիս Փաշինյանը խոստանում էր ամեն ինչ անել Արցախի Հանրապետության միջազգային ճանաչման համար, իսկ հիմա, արդեն որերորդ անգամ՝ Բրյուսելից, ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը՝ Արցախը ներառյալ։
