Փաշինյանը Հայաստանի առաջին ղեկավարն է, որն արդեն երկու տարի է՝ Եռաբլուր է բարձրանում գաղտագողի, անվտանգության և ոստիկանության մեծաթիվ ուժերով, անգամ դիպուկահարներով։ Միաժամանակ նա առաջինն է, որի ճամփան բացելու համար զոհերի ծնողներին հրմշտելով հեռացնում են իրենց որդիների շիրիմներից։ Նրա համար, սակայն, լսելի են ծնողների՝ իրեն ուղղված խոսքերը, որքան էլ ոստիկանական շարքերը նրանց հեռու պահեն Փաշինյանից։
Մենք շատ ցավալի կորուստներ ունենք՝ մեր երիտասարդ և անմեղ զինծառայողներն իրենց կյանքով են հատուցում քաղաքական իշխանության անպատասխանատվության, ոչ կոմպետենտության և անգործության համար։ Մենք ունենք խոր համակարգային ճգնաժամ, որը մեր հասարակության զգալի մասը կա՛մ չի գիտակցում, կա՛մ համակերպվել է դրա հետ։ Հիմա արդեն ակնհայտ է, որ Ազատ գյուղում զինծառայողներն ապրել են մի կացարանում, որը չէր համապատասխանում հակահրդեհային անվտանգության կանոններին, դրա համար անգամ ձերբակալված կա։ Բայց ինչպե՞ս է բռնկվել հրդեհը, կամ ինչո՞ւ է սպան գիշերային ժամին բենզին օգտագործել, ինչո՞ւ է վառարանը դրվել դռան դիմաց։
Շատ օտարերկրացիներ մեզ ասում են՝ մեզնից ի՞նչ եք ուզում, երբ դուք Պրահայում ընդունել եք, որ Արցախի հետ գործ չունեք։ Այսօրվա իրավիճակը շատ աղմկոտ լռություն է, բայց դրա մեջ ողբ կա։ Հիմա էլ ոմանք ոգևորված են եվրոպացի դիտորդներով։ Մեզ համոզել են, թե մենք իմպոտենտ ենք, ոչնչի ընդունակ չենք։ Մեր մեջ կարողացան սպանել դիմադրելու, մարդ լինելու ունակությունը, ստիպեցին դառնալ մուրացկաններ։ Մենք էլ նստել, սպասում ենք, թե Եվրոպան ինչ կանի։ Ուժի իրավունքը միշտ եղել է առաջնային, բայց ի՞նչ արեցին եվրոպացի դիտորդները, երբ Եվրոպան Ադրբեջանի հետ ռազմավարական պայմանագիր էր կնքում։ Մեր մեծամասնությանը համոզել են վիզը ծուռ, աշխարհին խնդրողի դերի մեջ մտնել։ 168TV-ի «#ՕրաԽնդիր» հաղորդման ժամանակ նման կարծիք հայտնեց ՀՀ ԱԺ նախկին պատգամավոր Ռուբեն Հակոբյանը:
Վերջին մեկուկես ամսում, ինչ Բերձորի միջանցքը փակ է, Փաշինյանի երգացանկն անփոփոխ է՝ խոստովանել սեփական անզորությունը, դժգոհել Ռուսաստանից, տարածաշրջան հրավիրել միջազգային ուժեր՝ բացելու միջանցքը, խոսել նախապատրաստվող նոր պատերազմի մասին և այդպիսով ապահովագրել իրեն, անգամ արձանագրել փաստը, որ Ադրբեջանն ուզում է ցեղասպանել արցախցիներին։
Այս մեկ շաբաթում արվեց ամեն հնարավորը՝ անհայտ հանգամանքներում 15 զինծառայողների զոհվելը կոծկելու, պարտակելու, այն անկարևոր օրակարգերով շեղելու համար։ Պաշտպանության գործող նախարարին պատասխանատվության ենթարկելու փոխարեն՝ իշխանությունը որոշեց քրեորեն հետապնդել նախկին նախարար Սեյրան Օհանյանին։
Խորհուրդ տվողները շատ են, և երբ ինչ-որ մեկը գաղափար է բերում, այդ գաղափարի շուրջ հավաքվելու փոխարեն՝ ամեն մեկը սկսում է իր շտկումն անել, այդպիսով գաղափարը փլվում է։ Շատ քիչ են երկրի մասին մտածողները, ամեն մարդ իր հավակնություններով է միանում այս ապիկարների դեմ պայքարին։ Այդպես երբեք հաջողության չենք հասնի։ Այդ խնդիրը ոչ միայն այստեղ է, այլև Արցախում։ Եթե այնտեղ ապիկարը որևէ մեկին ընդառաջում է, աշխատանք է տալիս, ժպտում է, իսկ Ստեփանակերտը փոքր քաղաք է, անմիջապես ասում են՝ այսինչը մեզ ժամանակին օգնել է։ Երկիրը մոռացության է տրվում։ 168TV-ի «#ՕրաԽնդիր» հաղորդման ժամանակ նման կարծիք հայտնեց երգչուհի, ՀՀ վաստակավոր արտիստ, ՀՀ ԱԺ նախկին պատգամավոր Շուշան Պետրոսյանը:
Նախօերին, վաղ առավոտյան 15 զինվորի՝ հրդեհից զոհվելու լուրը շանթահարեց հանրությանը։ Սկսեցին կոնկրետ քաղաքական պատասխանատվության և հրաժարականների կոչեր հնչել, բայց ակնհայտ էր, որ պետությանն ու ժողովրդին բազմաթիվ աղետներ ու փորձություններ բերած իշխանությունն այս մեկն էլ է անարգել մարսելու, այնպես, ինչպես պատերազմում պարտությունն ու զոհերի մայրերին քաշքշելով Եռաբլուրից հեռացնելը, հղի կնոջը վրաերթի ենթարկելով սպանելն ու Սուրմալուի՝ այդպես էլ չբացահայտված պայթյունը։
Ազգային ժողովի Քաղաքացիական պայմանագիր խմբակցությունը, ասել է թե՝ Փաշինյանի գրպանային պատգամավորները, որևէ կերպ չեն զիջում իրենց առաջնորդին՝ Արցախն ամբողջապես թշնամուն նվիրելու, Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ բարիդրացիություն սկսելու մասին ելույթների հարցում, ավելին՝ երբեմն նույնիսկ գերազանցում են նրան։ Եթե ընդդիմադիրներն առաջարկում են, օրինակ, դատապարտել Բաքվի և Անկարայի ընդունած Շուշիի հակահայկական հռչակագիրը, կամ սատարել Արցախի Հանրապետությանը, ՔՊ-ն տապալում է այդ նախաձեռնությունները՝ հանկարծ Ադրբեջանին չբարկացնելու համար։
Որդուս նահատակումը գուցեև այդքան ցավոտ չլիներ, եթե այսօր հայրենիքս այս վիճակում չտեսնեի, երբ ամեն օր սարսափելի ցավ եմ ապրում։ Համոզված եմ, որ դեռևս 2018-ին սրանք այս սցենարով էին եկել, որ հետագայում նման զարգացում լիներ։ Ի սկզբանե բարձրագոչ խոսելով, հետո իր խոսքերից հրաժարվելով՝ ո՞ւր բերեց-հասցրեց մեզ։ Հիմա Արցախն է, վաղը Սյունիքը կլինի, երկիրն աստիճանաբար կփոքրացնենք։ Չգիտեմ՝ այս ամենն արդյոք Փաշինյանի մտահղացո՞ւմն է, թե՞ ինչ-որ մեկի թելադրանքով է։ Ամենօրյա լուրերից խելագարվել կարելի է, սրանք վաղը կարող է բուլդոզերով Եռաբլուրն էլ հավասարեցնեն հողին։
Վերջին մեկ շաբաթում Նիկոլ Փաշինյանը սահմանեց հակաարցախյան և հակահայկական պնդումների նոր ռեկորդներ։ Նա արդեն ոչ միայն բացեիբաց խոստովանում է, որ ամբողջ Արցախն է նվիրելու Ադրբեջանին՝ Ստեփանակերտով հանդերձ, այլ խոսում է նաև Հայաստանի տարածքային զիջումներից, Սյունիքում ադրբեջանցիների վերաբնակեցման ծրագրից, խաղաղության պայմանագրի կնքումից ժամեր անց նոր պատերազմից։ Մի խոսքով՝ ընդունում է իր կատարյալ դավադիր և ապիկար էությունը, բայց խնդիր չի տեսնում սեփական պաշտոնավարման մեջ։
Երբ վիրահատության սեղանին հիվանդին թմրեցնում են, վիրահատությունից հետո նա արագորեն չի արթնանում ու թմբիրից դուրս գալիս։ Մեր ժողովուրդը երեսնամյա անկախության շրջանում այդ իմաստով վիրահատության չի ենթարկվել, բայց կաթիլ-կաթիլ թմրել է, և միանգամից հնարավոր չէ թմբիրից դուրս գալ։ Նույնիսկ արցախյան երկրորդ պատերազմի հետևանքները, որոնք իրականում պիտի ցնցում առաջացնեին, մեր հասարակությանը թմբիրից դուրս չբերեցին։
2023-ի Տարեմուտը նշանավորվում է մի կողմից՝ սովահար, շրջափակված, մեկուսացած ու Հայաստանի կողմից կատարելապես լքված Արցախով, մյուս կողմից՝ վարչապետի աթոռը զավթած անձի այն ուղերձով, որ այս տարի ինքը վերջնականապես հանձնելու է Արցախը։ Միգուցե տոնական սեղանների շուրջ խմբված քաղաքացիներն առանձնակի ուշադրություն չդարձրին, բայց Փաշինյանի Ամանորի ուղերձի կարևորագույն դրույթն Արցախի ամբողջական հանձնման խոստումն էր։
Բանակի, Արցախի, զինվորի, առաջնագծի հարցերում ընդդիմություն և իշխանություն չի կարող լինել, եթե առկա է իշխանություն։ Այս հարցերը, այո՛, ենթադրում են, որ դրանց շուրջ պետք է միասնականություն լինի, բայց արի ու տես, որ մի շարք գոյաբանական խնդիրներ մեր երկրում ոչ թե միասնության, այլ հենց իշխանության և ընդդիմության տարբերությունների անկյունաքարն են։ Իշխանությանն Արցախ հարկավոր չէ, նրանք բանակցում են առանց Արցախի։ Խոսքը ոչ թե Արցախի ներկայացուցչի՝ բանակցություններին չմասնակցելու, այլ Արցախից հրաժարվելու մասին է։ 168TV-ի «#ՕրաԽնդիր» հաղորդման ժամանակ նման կարծիք հայտնեց ՀՀ ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության ղեկավար Հայկ Մամիջանյանը:
Պատերազմի ընթացքում Արցախից տեղահանվեց մոտ 100 հազար մարդ։ Եռակողմ հայտարարության կնքումից հետո նրանց կեսից ավելին վերադարձավ Արցախ, սակայն մի քանի տասնյակ հազարը տունուտեղ էր կորցրել կա՛մ մարտերի հետևանքով, կա՛մ Փաշինյանի ստորագրության արդյունքում, և վերադառնալ չէր կարող։ Առավելագույնը, որ կարող էին նրանք անել, սեփական տունը հրկիզելն էր, որ թուրքին չհասնի։ Միջնադարյան սարսափ հիշեցնող պատկեր՝ հայն իր ձեռքով իր տունն է վառում ու բնավեր լինում։
168 TV-ի «#ՕրաԽնդիր» հաղորդաշարի հյուրն է գրող, հրապարակախոս Մերուժան Տեր-Գուլանյանը:
Ինչպես է Փաշինյանը քայլ առ քայլ հանձնում Արցախը
Արդեն տասն օր շարունակվող Արցախի շրջափակման պայմաններում Երևանն անհոգ պատրաստվում է Ամանորին։ Պատգամավորներն ու նախարարները հանգիստ գործի են գնում, իսկ պաշարված Արցախում հազարավոր երեխաներ մնացել են առանց մանկական կերի, ծանր վիճակում գտնվող հիվանդներն էլ մահանում են։
168TV-ի «#ՕրաԽնդիր» հաղորդման ժամանակ ԱԻՄ առաջնորդ Պարույր Հայրիկյանն անդրադարձել է Արցախում արդեն վեցերորդ օրը շարունակվող մարդասիրական ճգնաժամին, ՀՀ իշխանությունների հանցավոր անգործությանն ու ռուսական խաղաղապահ զորակազմի առաքելությանը։
Արցախի հայության մարդասիրական աղետի և հայաստանյան դավադիր վարչախմբի լռության և անգործության պայմաններում ևս մեկ անգամ արժե հիշել, թե ինչ կարգախոսներով ու խոստումներով էր Փաշինյանը գալիս իշխանության, դրժում դրանք, ապա և վերարտադրվում։
Արցախում իսկական մասշտաբային մարդասիրական աղետ է։ Արցախի հայությունը մեկուսացած է աշխարհից, զրկված է պարենի և դեղորայքի մատակարարումից, գազից։ Ի՞նչ պիտի աներ այս ֆոնին նորմալ հայաստանյան իշխանությունը, ճիշտ է՝ նույնիսկ ամենածայրահեղ միջոցներով հասներ իր հարյուր-հազարավոր հայրենակիցների փրկությանն ու կենսապահովմանը։ Ի՞նչ է անում Փաշինյանի խունտան՝ հրապարակավ հրաժարվում է Արցախի ժողովրդի արդեն նույնիսկ ոչ թե անվտանգության, այլ կյանքի իրավունքի երաշխավորումից, և Երևանի տաքուկ ամառանոցներից ամեն ինչ անում է՝ կոտրելու, ընկճելու արցախցու կամքը, մղելու նրան անհուսության, անելանելիության։
Այսօր մենք գտնվում ենք իսկական և վերիրական զուգահեռ ընթացքի մեջ, և սա ոչ թե վերջին մեկ տարվա ամփոփումն է, այլ մի իրականություն, որում ապրում է մեր ժողովուրդը։ Մի կողմից՝ տոնական լույսեր, իրեն լավ զգալու մարդկային բնական հակում, մյուս կողմից՝ դառը իրականություն, որով սկսել ենք այս օրացուցային տարին, և որի մեջ գտնվում ենք։
«Հակամարտության պատմության այս տարիների ընթացքում հազարավոր զոհեր ենք ունեցել երկու կողմից, բայց մենք նրանց կյանքը զոհաբերել ենք հանուն ոչնչի»․ Աննա Հակոբյանն այս դավադիր և հակաազգային բանաձևը տվել էր պատերազմից դեռևս տարիուկես առաջ։ Հետո արդեն պիտի գար 44-օրյա պատերազմի զոհերի ընտանիքներ փնտրել-գտնելու, նրանց այցելելու և լուսանկարվելու փուլը։ Դե, իրենց օրոք սկսված պատերազմի զոհերը հո հանուն ոչնչի՞ չէին, թեև Աննա Հակոբյանի ամուսնու խոստովանությամբ՝ կարող էին և չլինել։
«Պաշտոնապես ասում եմ, որ այսօր ՀՀ-ում կոռուպցիա չկա»․ խիստ հավակնոտ այս պնդումը Փաշինյանն արեց իշխանության գալուց ընդամենը երեք ամիս անց։ Հեղափոխական փրկչի իր մտացածին կերպարին խիստ սազական՝ նա իրեն դիրքավորում էր որպես մեկը, որի օրոք չկա ո՛չ կաշառատվություն, ո՛չ հովանավորչություն, ո՛չ խնամի-ծանոթ-բարեկամ, ո՛չ էլ կոռուպցիայի այլ դրսևորումներ։ Անցած չորսուկես տարում այս ամենի բազմաթիվ, հարյուրավոր դրվագներ քաղաքացին ինքը վստահաբար կհիշի»։
«Ասում են՝ չտաք միջանցք, ուժով ենք բացելու։ Արա՛, ո՞նց եք ուժով բացելու»,- ասում էր Նիկոլ Փաշինյանն ամիսներ առաջ։ Խրոխտ է հնչում, ինչ խոսք։ Պատերազմ հաղթածի ինքնավստահությամբ։ Իրականում հրաշալի կլիներ, եթե նույն հետևողականությամբ Նիկոլ Փաշինյանը հակադարձեր թշնամի պետության մնացած բոլոր սպառնալիքներին ևս։
Որևէ խաղաղության պայմանագիր՝ առանց զուգահեռ, նույն վայրկյանին կնքվելիք սահմանազատման մասին փաստաթղթի կամ դրույթի, մեզ համար անընդունելի է։ Դա նշանակում է, որ Ադրբեջանը ստանալու է ոչ միայն Արցախը և նույնիսկ միջանցքը, այլև օրինականացնելու է մոտավորապես մինչև 1000 քառակուսի կմ տարածք, որն օկուպացրել է ՀՀ-ում։ Պետությունն ընդունել է մոտ 210 քառակուսի կմ-ի կորուստը՝ նախ 42, ապա 167 քառակուսի կմ-ի զավթումը։ Նրանք մոռանում են, որ Գորիս-Կապան և Կապան-Ճակատեն ճանապարհները հենց այնպես տվել են Ադրբեջանին, հետո էլ հիմնավորել, որ այդ ճանապարհներն իբր նրանցն են։
«Մեր սահմանը սա է, Տեղ գյուղից այն կողմ Ադրբեջանի Հանրապետությունն է»․ Հայաստանի քարտեզի մասին իր այս պատկերացումը Նիկոլ Փաշինյանը տվեց պատերազմի ավարտից մի քանի շաբաթ անց՝ առաջին անգամ այցելելով Սյունիք, բայց չկարողանալով Սիսիանից այն կողմ անցնել։ Մենք էլ միամտորեն կարծում էինք, թե Տեղ գյուղից այն կողմ ազատագրված Արցախն է, Ծիծեռնավանքն է ու Դադիվանքը, Գորիս-Ստեփանակերտ ճանապարհով տասնամյակներով երթևեկում էինք դեպի Արցախ կամ, ըստ Փաշինյանի վարկածի, Ադրբեջանի ինքնիշխան տարածք։
Մենք պետք է պատրաստ լինենք տարածաշրջանային նոր պատերազմի, ընդ որում՝ այն չի լինելու 44-օրյայի մասշտաբի, ոչ էլ անգամ այս տարվա սեպտեմբերի 13-14-ի ռազմագործողությունների պես, այլ ծավալվելու է Հայաստանի խոր թիկունքում։ Հայաստանը պարտավոր է պատրաստ լինել ցանկացած սցենարի։
ՀԱՊԿ-ի երևանյան գագաթնաժողովը մեր հերթական տապալումն ու պարտությունն էր։ Ստացվել է այնպես, որ մեր դաշնակիցը մեզ այլևս չի պաշտպանում։ Նախկինում Մոսկվան գոնե չեզոք դիրք էր զբաղեցնում, իսկ այժմ, երբ մեր տարածքում ադրբեջանական ուժեր կան, նա իրեն շատ պասիվ է պահում և մեր ուզածը չի անում։ Դժգոհության համար, իհարկե, հիմք կա, բայց պետք է հասկանալ, թե ինչպես հասանք այս վիճակին։
Ներքին իրավիճակի, հասարակական տրամադրությունների և ընկալումների վերլուծությունը վկայում է, որ իշխանությունների նկատմամբ զայրույթը և թշնամական ապրումները խորանում են, հասարակության որոշակի շերտի աչքերը, թեկուզ դանդաղ, բացվում են։ Իհարկե, լավ կլիներ, որ հնարավորություն ունենայինք գիտական հավաստի մեթոդներով հետազոտություն կատարելու և համեմատականներ անցկացնելու։
Սառը դատողությամբ պետք է ընդունել, որ քաղաքական խոսույթը նախապատրաստում է չլուծված խնդիրների հաջորդ փնջի հնարավոր ռազմական լուծման հեռանկարը։ Վերլուծելով Ադրբեջանի վերջին ամիսների գործողությունները, խոսույթը, քաղաքական ուղերձներն աշխարհին, Հայաստանին և իր ներքին լսարանին, գնահատելով նաև Հայաստանի իշխանություն կոչեցյալի թափթփված, անպատասխանատու քայլերի հաջորդականությունը, ռազմաքաղաքական անգործությունը, անհեռանկար պատկերացումները, թե որոնք են մեր դիմակայելու ռեսուրսները՝ պարզ է դառնում, որ Հայաստանն այսօր կարծես ձեռքերը վեր բարձրացրած՝ սպասում է հաջորդ ագրեսիային՝ հույս ունենալով, որ ինչ-ինչ պատճառներով այն չի լինի։
