Վերջին օրերին ՔՊ-ական խառնամբոխը միտումնավոր հրահրեց սադրանքների հերթական շարքը՝ բոլորիս ուշադրությունը շեղելու ամենակարևորից։ Նախ, խորհրդարանի ՔՊ-ական հանձնաժողովի նախագահ Վլադիմիր Վարդանյանի սադրանքին ի պատասխան՝ նրա դեմքին հարվածած դաշնակցական պատգամավոր Մհեր Սահակյանը բիրտ ուժով, ցուցադրաբար տարվեց ոստիկանական բաժանմունք։
11 հազար հայ դասալիքների մասին խոսքերն արտաբերող տիկինը չունի պաշտոնական որևէ կարգավիճակ, ինչպես նաև հասանելիություն պետական և ծառայողական գաղտնիքի, բայց հայտնում է դասալիքների ենթադրյալ թիվ, ի դեպ, ճիշտ այն թիվը, որն ընդամենն օրեր առաջ ասել էր Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը՝ 11 հազար հայ դասալիք՝ ավելացնելով, որ դրան ի հակադրություն՝ որևէ ադրբեջանցի զինվորական չի դասալքել։ Եթե սա ճշգրիտ տվյալ է, ապա ո՞ւր են դասալքության մեղադրանքով 11 հազար դատապարտյալները, իսկ եթե սուտ է և կեղծիք, ո՞րն է դրա նպատակը՝ բարոյալքո՞ւմը։
Այն իրավիճակը, որում մենք հայտնվել ենք, քաղաքական չէ, սա արժեհամակարգային ճգնաժամ է, բայց քանի՞սն են այն մարդիկ, որոնք չեն համակերպվել այս ամենի հետ։ Պետք է մոբիլիզացնել մարդկանց այնպիսի քանակ, որը կբերի փոփոխության, ոչ թե հոգու հանգստության համար անել հերթական հանրահավաքը, քանի որ այն պիտի վերջին «կրակոցը» լինի։ Կյանքը ցույց տվեց, որ եթե նախկինները ոչինչ չեն անում, որևէ այլ մեկը ոչինչ չի անում, բացի այդ՝ նախկիններից լավ ոչ ոք չի կարողանում քաղաքական պայքար մղել։
Նիկոլ Փաշինյանը չկատարեց իր խոստումներից և ոչ մեկը՝ ո՛չ ժողովրդավարություն, և ո՛չ էլ խաղաղություն բերեց։ Ժողովրդավարության հաստատման քողի տակ տեղի ունեցավ իշխանության բոլոր սահմանադրական մարմինների զավթում և յուրացում, իսկ ինչ վերաբերում է խաղաղության հաստատմանը, Փաշինյանն ինքն էլ արդեն ստիպված ընդունում է, որ այդ օրակարգը տապալված է, և Ադրբեջանը նախապատրաստում է Արցախի հայության ցեղասպանություն և նոր հարձակում Հայաստանի վրա։
Իշխանությունը ստիպված՝ արդեն բացահայտորեն հայտարարում է, որ կորոնավիրուսի դեմ պայքարի քողի տակ բյուջեից տասնյակ միլիոնավոր դոլարներ են մսխվել։
Բավական հաճախացել են նոր էսկալացիայի մասին խոսակցությունները, ընդ որում՝ պաշտոնական մակարդակով, ինչն ահաբեկության է նմանվում։ Չի կարելի նման բան անել, քանի որ, երբ երկրի իշխանությունները խոսում են էսկալացիայի, պատերազմի վտանգի մասին, միաժամանակ պիտի ասեն նաև, թե երկիրն ինչպե՞ս է պաշտպանվելու և հետ մղելու այդ հարձակումը, հակառակ դեպքում այն դառնում է սպառնալիք ժողովրդի նկատմամբ։
«Գոյը» միայն թատրոնի անուն չէ, մենք այսօր գոյամարտի մեջ ենք, և դա միայն թատրոնի մաստշաբով չէ, վիճակն իսկապես շատ լուրջ է։ Հայաստանն ընդունեց Հռոմի ստատուտը, որով կարող է ձերբակալել Պուտինին։ Սրանք փորձելու են Պուտինին ձերբակալե՞լ։ Պատկերացրեք, թե դրան ինչ պատասխան կարող է լինել, և մենք դարձյալ ասելու ենք՝ ռուսները մեզ կրկին մեջքից խփեցին։ Այս պայմաններում մենք, բնականաբար, գոյամարտի մեջ ենք՝ մեր թատրոնի մասշտաբների մեջ, խոսում ենք արվեստի լեզվով։ Ինչ-որ մարդիկ, որոնք երբեք արվեստ բառն էլ չեն լսել, սկսում են արվեստի մասին ՊՈԱԿ-ներով խոսել։
Ինքն իրեն և իր իշխանությունն ապահովագրելու համար Փաշինյանը նոր պատերազմի անոնսը նախապես է անում, զգուշացնում, որ Ադրբեջանն ամեն պահի կարող է հարձակվել Արցախի և Հայաստանի վրա։
Պատերազմից անցել է երկուսուկես տարի, հարյուրավոր քրեական գործեր են հարուցվել, խորհրդարանում քննիչ հանձնաժողով է ձևավորվել, Շուշիի պաշտպանությանը մասնակցած զինծառայողների բազմաթիվ հարցազրույցներ են հրապարակվել, բայց առայսօր քաղաքի անկման հանգամանքները պարզաբանված չեն։ Իրադարձությունների ժամանակագրությունը վերականգնելիս պարզվում է, որ բերդաքաղաքի պաշտպանությունը պատշաճ կերպով չի կազմակերպվել, առկա ստորաբաժանումներին օգնական ուժ այդպես էլ չի հասել։
Հայաստանն այսօր տարածք է, որը չեն գրավում, քանի որ ժամանակ չունեն, կամ էլ տարածք նվաճելը նորաձև չէ։ Դրա միակ մեղավորը մենք ինքներս ենք, մենք կործանել ենք մեր պետությունը, այն դե ֆակտո այլևս գոյություն չունի։ Սրանք մեծ հաճույքով դե յուրե էլ կկործանեն, իշխանության եկած խմբակը որևէ առաքինություն չկրող անձանց համախումբ է, նրանք պետությունը վիլայեթ կամ գուբերնիա դարձնելու հարցում որևէ խնդիր չունեն։
Պատերազմի և պարտության գերագույն մեղավորն ու պատասխանատուն, որը հայտարարում էր, թե պատրաստ է զոհվելու, բայց ոչ միայն չզոհվեց, այլև պահպանեց սեփական պաշտոնը, արդեն երկուսուկես տարի է՝ պարտության մեղավոր է հանում բանակին և հատկապես գեներալիտետին։ Արժե հիշել, թե ինչպես նա նախապատերազմյան շրջանում գլխատեց ու ոչնչացրեց բանակի ներուժը և այդպիսով նախապատրաստեց մեր պարտությունը։
Դեռևս մինչև պատերազմը՝ երկուսուկես տարում, Փաշինյանը հիմնովին փոխել տվեց Արցախի Պաշտպանության բանակի հրամանատարական կազմը, մի քանի անգամ փոխվեց բանակի հրամանատարը, ազատվեցին մարտական հարուստ փորձ ունեցող և իրենց տեղանքներին լավ ծանոթ պաշտպանական շրջանների հրամանատարները, նրանց փոխարեն անհասկանալի և չարդարացված նշանակումներ արվեցին։
«ՔՊ-ական պարագլուխները կանգնելու են հայ ժողովրդի դատի առաջ, նրանք տեսնելու են այդ դատաստանը, հակառակ դեպքում վերանալու է երկիրն ու պետականությունը։ Դեռ զարմանում են, երբ որոշ երկրներ մեզ լքում են։ Մեզ բոլորը կլքեն, քանի որ մենք չկանք, մենք ընկել ենք այս հիմարների, սուտասանների խելքին և փորձում ենք դրա մեջ առողջ սերմ գտնել։ Ստի մեջ որևէ առողջ բան չի կարող ծնվել»։
Այսպես կոչված, խաղաղության պայմանագրի ստորագրումից խոսվում է արդեն մոտ երկու տարի։ Որքան Փաշինյանը հայտարարում է այն ստորագրելու պատրաստակամության մասին, այնքան Ադրբեջանը Հայաստանի և Արցախի դեմ նոր ռազմական էսկալացիաներ է նախաձեռնում։ Այս պահին պաշտոնապես չի ասվում՝ Բաքվի հետ կնքվելիք պայմանագրի շուրջ որևէ բանակցություն ընթանո՞ւմ է։
Երեք ամիս է՝ հարյուր-հազարավոր հայեր ապրում են հովհարային և գազի անջատումներով, հացի կտրոններով՝ ինչպես Մեծ Հայրենականի տարիներին։ Արցախցիները փաստացի պատանդի կարգավիճակում են, չեն կարող դուրս գալ, որևէ տեղ գնալ։
1988-ին սկսված արցախյան շարժումը ԽՍՀՄ ներսում լուծման տարբերակ ուներ, այն կարող էր լուծվել, քանի որ ԽՍՀՄ պատմությունն ուներ օրինակներ, երբ մի հանրապետությունից մյուսին տարածքներ էին հանձնվում։ 1991-ի դեկտեմբերին Արցախի հարցը դարձավ հայ-ադրբեջանական միջազգային հակամարտություն, և արդեն 1992-ին ԵԱՀԿ-ն սկսեց զբաղվել դրանով, բազմաթիվ հանդիպումներ եղան։
Փաշինյանի և նրա ուղղորդմամբ՝ ուժային կառույցների բացեիբաց հարձակումները դատական համակարգի և առանձին դատավորների դեմ հաշվվում են հարյուրներով։ Նա էր, որ իր համար անհաճո դատական ակտից հետո հակասահմանադրական կոչ արեց կողմնակիցներին՝ արգելափակելու դատարանների մուտքերը։
Իշխանության գալուց անմիջապես հետո Փաշինյանը, ինչպես ինքն էր ձևակերպել, Ադրբեջանի հետ բանակցությունները սկսեց սեփական կետից, որում, փաստորեն, իբրև նախապայման ձևակերպեց Արցախի լիիրավ մասնակցությունը։
Ռուբեն Վարդանյանին Արցախից հեռացնելու մասին առաջին անգամ հնչել է ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստում՝ Լաչինի միջանցքի հարցի քննարկման ժամանակ՝ Ադրբեջանի դեսպանի ելույթում։ Այնուհետև դրան անդրադարձել են Ադրբեջանի ԱԳ նախարարը, նախագահը, իսկ մյունխենյան պահանջը վերջինն էր՝ Իլհամ Ալիևի շուրթերից հնչած, և դրան անմիջապես հաջորդեց Վարդանյանի պաշտոնանկությունը։ Ի դեպ, վերջերս խոսվում էր, որ ոչ միայն Ռուբեն Վարդանյանը պետք է պաշտոնազրկվի, այլև Արայիկ Հարությունյանն էլ հրաժարական տա։
Արցախի անվտանգության երաշխավորը ոչ թե Նիկոլ Փաշինյանը պետք է լինի, այլ ՀՀ-ն։ Առանց Արցախի չի լինելու Հայաստան, թշնամին Արցախով չի բավարարվի, և եթե մենք համաձայնենք Արցախը թողնել Ադրբեջանի կազմում, այնտեղ հայեր չեն մնալու, նրանք դուրս են գալու։ Թշնամուն հողն է պետք, և Արցախը նվաճելուց հետո ադրբեջանցիները հասնելու են Սյունիք, ապա գալու են Երևան։ Դրա համար ամեն գնով պետք է Արցախը զերծ պահել Ադրբեջանի կազմում ներառվելուց։ Ազգային ժողովը պետք է ճանաչի Արցախի անկախությունը։
Երևանի ավագանու ընտրություններից ավելի քան մեկ տարի առաջ, «Սուրմալուի» ողբերգական պայթյունի և տասնյակ զոհերի ֆոնին, որևէ կարգավիճակ կամ պաշտոն չունենալով, Տիգրան Ավինյանը սկսեց իր ընտրարշավը։
Մյունխենում ամերիկյան պետքարտուղար Բլինքենի միջնորդությամբ Փաշինյանի հանդիպումն Ալիևի հետ, ապա նրանց հրապարակային բանավեճը հերթական կորսված հնարավորությունն էր Հայաստանի և Արցախի համար։ Փակ դռների հետևում Ալիևը Փաշինյանին առաջարկել է ադրբեջանական անցակետ դնել Արցախի մուտքի մոտ, իսկ հայկական կողմից որևէ արձագանք չկա։ Երբ Ալիևն ընդունում է, որ հայկական կողմի նոր առաջարկները քայլ առաջ են, նշանակում է՝ Երևանը համաձայնել է հերթական զիջումներին։
«Ցավոք, պատմության դասերը յուրացված չեն։ Պատմությունն իր աքսիոմատիկ օրինաչափություններով մեզ թելադրում է, որ պետք է փոփոխվի առկա ուղեգիծը։ Եթե Հայկական հարցը լուծման նախաձեռնություններ է ունեցել որևէ պետության կողմից, դա եղել է Ռուսաստանը, բայց դրանք վիժեցվել են արևմտյան տերությունների ջանքերով։ Միաժամանակ, դա պայմանավորված է ոչ թե ռուսական պետության մարդասիրությամբ, այլ մեր տարածաշրջանում արդեն մոտ 200 տարի ընթացող Արևմուտք-Ռուսաստան հակամարտությամբ։ Արևմուտքի գործելակերպը թելադրված է այստեղից Ռուսաստանին հանելու մտադրությամբ, դա նրանց գլխավոր նպատակն է, որի համար նրանք կզոհաբերեն ամեն ինչ, այդ թվում՝ հայերին»:
Իշխանության գալուց շաբաթներ անց Փաշինյանը հայտարարում էր, թե Հայաստանում կոռուպցիա չկա։ Չորսուկես տարի պահանջվեց՝ նաև միջազգային ճնշման ներքո ի վերջո ընդունելու, որ կոռուպցիայի դեմ պայքարի դրոշի տակ իշխանության եկած վարչախումբն ինքն է թաթախված կոռուպցիայի մեջ՝ հովանավորչությունից մինչև կաշառակերություն։
Թուրքիայում և Սիրիայում տեղի ունեցած և տասնյակ հազարավոր մարդկային կյանքեր խլած ավերիչ երկրաշարժը Փաշինյանի վարչախմբի համար մի հերթական հնարավորություն ստեղծեց՝ մարդասիրական պարտքի անվան տակ հաճոյանալու թշնամի պետությանը։
Այսօր իրավիճակը շատ բարդ է, աշխարհում կատարվող շատ բան պարզ չէ, խորքային, գլոբալ, կարևոր, հիմնային փոփոխություններ են տեղի ունենում՝ նման ԽՍՀՄ փլուզմանը։ Փաստն այն է, որ այն մի փոփոխությունից մենք շահած դուրս եկանք, արցախյան հաղթանակով վերականգնեցինք մեր պետականությունը։ Հիմա դարձյալ փոփոխության շեմին ենք։
Փաշինյանը հրապարակային սակարկության է հանել ոչ միայն Արցախը, այլև Հայաստանի սահմանադրական տարածքը։ Նա տարածքի վաճառական է՝ պետք լինի՝ Արցախը կզիջի, անկլավներ կտա, կհամաձայնի Հայաստանում ադրբեջանցիների վերաբնակեցմանը, այս ամենի մասին նա բազմիցս խոսել է, միայն թե հանկարծ որևէ բան չսպառնա իր իշխանությանը։
Փաշինյանը և իր շրջապատը աղքատությունը հաղթահարել են ոչ միայն իրենց գլուխներում, այլև նախևառաջ՝ կենցաղի մեջ։ Այն շռայլ ծախսերը, որ իրեն թույլ է տալիս այս վարչախումբը, ինչպես հենց իրենք էին սիրում ասել, կարող էին ուղղվել պետական կարիքներին, հատկապես հետպատերազմյան շրջանում։ Բայց ոչ, Փաշինյանի և յուր թիմի համար անձնական հարմարավետությունը գերակա է ամեն ինչի նկատմամբ։
Գործ ունենք մի սխեմայի հետ, երբ առկա է մի անձ, որը վերցրել է իշխանությունը, ունի մեկ նպատակ՝ պահել այն ցանկացած գնով, և մնացածն էլ այդ իշխանությունն ապահովողներն են, բոլորի քաղաքականությունը պտտվում է մեկ անձի իշխանությունը պահելու շուրջ։ Մինչև վերջերս այս ամենին փորձում էր դիմադրել դատական համակարգը, սակայն այն այսօր փաստացի գոյություն չունի, մնացել են քիչ թվով դատավորներ, որոնք իրենց վարույթում գտնվող գործերով փորձում են արդարադատություն իրականացնել, նրանց էլ ահաբեկում են։ Բոլոր այն դատավորները, որոնք պատրաստ չեն հարմարվելու, վտանգի առաջ են կանգնած, քանի որ այդ թափանիվը կանգնեցնող չկա։ Էլ ինչո՞ւ պիտի այն կանգնի, եթե կարող է նման արդյունքների հասնել։ 168TV-ի «#ՕրաԽնդիր» հաղորդման ժամանակ նման կարծիք հայտնեց փաստաբան Երվանդ Վարոսյանը:
Վարչապետ դառնալուց օրեր անց Փաշինյանը հայտարարեց, թե Հայաստանում չկա համակարգային կոռուպցիա։ Հետո պարզվեց, որ կոռուպցիայի դեմ նրա հայտարարությունները վերաբերում էին բացառապես նախկին իշխանությանը, և իրենց ամեն ինչ թույլատրելի է։ Պարզապես կարելի է չհայտարարագրել վերջին տարիներին ձեռք բերած ունեցվածքը, անշարժ գույքն ու այլ կապիտալը և մաքրագործվել։
