«Հերիք է մեկ-երկու կրակոց լինի այդ ճանապարհով գնացող մեքենաների ուղղությամբ, և ոչ մի մեքենա այլևս չի գնա Սյունիք։ Սա Սյունիքը Հայաստանից կտրելու ամենակարճ, անցավ և հնարավոր տարբերակն է, որին Ալիևը գնալու է։ Այստեղից մուտքը դեպի Սյունիք կդադարի, բայց այնտեղից արտահոսքը կլինի։ Ստեղծված իրավիճակում Ալիևը բոլոր հնարավորությունները հոյակապ է օգտագործում, և դա անում է Հայաստանի իշխանությունների թողտվությամբ և նրանց պասերով։ Նա կարողանում է սեպ խրել թե՛ հայ-ռուսական, թե՛ Հայաստանի և Արևմուտքի հարաբերությունների մեջ, և բավական ճկուն է գործում»,- ամփոփեց Խոսրով Հարությունյանը:
Արցախի ամբողջական հանձնման հարցի շուրջ բանավոր պայմանավորվածությունը կայացել է դեռևս 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին։
Ալիևը մեկ անգամ չէ, որ պատասխանել է այս հարցին, ասել է՝ իբր անգամ Երևանի Կոնդ թաղամասն է իրենցը։
Եթե սա կարելի է կոչել քաղաքականություն, պարզ երևում է, թե այն ինչին է հակված։ Թուրքիայի նախագահ Էրդողանը բացահայտ և միանշանակ ասում է, թե որն է իր նպատակը, այն է՝ վեց թուրքալեզու պետությունների միավորումը մեկ ազգ դառնալու նպատակով։ Մեր աչքի առջև թուրքալեզու պետությունները որոշում են կայացրել և ստեղծում են Մեծ Թուրանի բանակ։ Սահմանել են «Զանգեզուրի միջանցք» հասկացությունը, որ այն անընդհատ հնչի, և դրա անվան տակ պարզ խոսում են իրենց միավորման հնարավորության մասին։
Ընդամենը երեք տարի առաջ անհնար էր պատկերացնել «Ջերմուկի ինքնապաշտպանական մարտեր» արտահայտությունը։
Թեև Փաշինյանը ժամանակին հայտարարել է, թե հայ-ադրբեջանական բանակցությունների մասին մշտապես որոշակի հանրայնություն կապահովի, իրականությունը ճիշտ հակառակն է՝ մենք բացարձակ պատկերացում չունենք, թե ինչ է տեղի ունենում այդ բանակցությունների ժամանակ։
«Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության է բերվել ոչ թե հայ ժողովրդի ընդվզման, այլ օտար ուժերի կողմից հայ ժողովրդին մանիպուլացնելու արդյունքում։ Հետևաբար՝ առանց աշխարհաքաղաքական կենտրոնների հետաքրքրվածության՝ Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը չի կարող հեռանալ։ Ինչպես նրան բերել են, այդպես էլ պիտի տանեն։ Մեր առաջնային խնդիրը պետք է լինի ոչ թե անձի, այլ երևույթի դեմ պայքարելը»,- ամփոփեց Էդուարդ Շարմազանովը:
Հայաստանի հատուկ ծառայություններն իրենց սև գործն արել են՝ յուրաքանչյուր պաշտոնյայի վերաբերյալ ձեռք են բերել աղաղակող փաստեր, կոմպրոմատներ, դրանք ներկայացրել են Նիկոլ Փաշինյանին, նա էլ այդ փաստերը հոյակապ օգտագործում է, և արդյունքում՝ պաշտոնյաների մեծամասնությունը դարձել է հլու-հնազանդ կամակատար։
2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությամբ և դրան հաջորդած փաստաթղթերով արձանագրվում է, որ պետք է սահմանների ապաշրջափակում լինի։
«Երբ Նիկոլ Փաշինյանը բերվեց իշխանության, խնդիրը համաշխարհային բացարձակ տիրապետությունը նաև միստիկ-հոգևոր և դե յուրե իմաստով ամրագրելն էր։ Այսինքն, աշխարհում պետք է ստեղծվեր մի իրավիճակ, ըստ որի՝ Երուսաղեմում պետք է վերականգնվեր Սողոմոնի երրորդ տաճարը։ Եվ գլոբալիստների ղեկավար ներկայացուցիչը, որն ամենայն հավանականությամբ պետք է լիներ Մեծ Բրիտանիայից, պետք է կարգվեր՝ որպես համաշխարհային կառավարիչ և փրկիչ՝ ըստ հրեաների, և նստեր Սողոմոնի տաճարում։ Այն գործընթացը, որը հիմա գնում է Իսրայելում՝ իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունը, իր միստիկ-հոգևոր տարրով պայմանավորված է հենց դրանով»։
Անցած չորս տարում ընդդիմադիր չորս շարժում է եղել՝ Հայրենիքի փրկության, Դիմադրության, Ազգային կոմիտեի և Սրբազան շարժումները։
Մեր բոլոր աղետներն անմիջականորեն կապված են իշխանությունը զավթած այս մարդկանց հետ։
«Եթե դու շատ կարճ ժամանակում որոշում ես կայացնում և հեռացնում ես բոլորին, դա վկայում է, որ պետական կառավարման համակարգում գործընթացներն այնպիսին չեն, ինչպիսին պիտի լինեն։ Որոշումների կայացման տրամաբանությունը, գործավարությունը, քաղաքականությունն այնպիսին չեն, ինչպիսին պիտի լինեն նորմալ երկրներում։ Ըստ էության, պահի տակ՝ մեկ անձի որոշմամբ, վեց պաշտոնյա ազատվում է աշխատանքից։ Դա նշանակում է, որ հանրային ծառայությունը կառավարման տեսանկյունից հոգեվարքի մեջ է։ Այս առումով՝ պետք է հիշել այն դեպքերը, որոնք նախորդել են այս պաշտոնանկություններին։ Այդ դեպքերի շարունակականության մեջ կա որոշակի տրամաբանություն»,- ասաց Անանյանը:
Այսօրվա իրադրությունը ճիշտ գնահատելու և վերլուծելու համար պետք է անդրադառնալ մեր պատմությանը, իսկ այն ապացուցում է, որ բարդ կյանքն առաջացնում է գոյատևման հզոր հոգեբանական մեխանիզմներ, այդ պատճառով հայերս արտակարգ լավ ենք հարմարվում ամեն ինչին։
2020-ի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունն ընթերցելիս ծագող առաջին հարցն այն է, թե ի՞նչ մանդատով են ռուս խաղաղապահները մուտք գործում Արցախ։
«Փաշինյանը հրեշացնում է ոչ միայն բանակը, այլև կամավորությունը։ Ընդհանրապես, կամավորությունն ամբողջ աշխարհում համարվում է արժեքավոր գործունեություն, կամավորն իր ժամանակն ու ռեսուրսը զոհաբերելով՝ անում է մի բան, որը չի կարողացել անել այս կամ այն մարմինը կամ կազմակերպությունը»։
Առանց Արցախի՝ հայ-ադրբեջանական հարաբերություններ չեն կարող լինել։
Օտարների կոշիկ լիզելուց խոսող Փաշինյանն իշխանության գալու առաջին իսկ օրերից Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը հանձնել է այլոց, նախ՝ Արևմուտքին և Ռուսաստանին, հիմա արդեն՝ Թուրքիային։
«Նա ասում էր՝ մենք հպարտանում ենք, որ փակում ենք Թուրքիայի ճանապարհը դեպի թուրքական աշխարհ, և այդ պատճառով նրանց հետ պատերազմի մեջ ենք, ու հարցնում էր՝ ինչո՞ւ ենք դա անում, եկեք դա չանենք, ճանապարհ տանք, թող գնան։ Քսան և ավելի տարի առաջ իրենք այս մասին ուղիղ գրում էին։ Մենք տեսնում ենք, որ նրանք եկան իշխանության, և այն, ինչ ասում էին, իրականացավ։ Դրա համար դժվար է պնդել, թե սա զուգադիպություն էր, չգիտեին, այսպես ստացվեց, և այլն»:
Արդեն չորս տարի է՝ ներընդդիմադիր կոնսենսուս չկա, և ծանր ու տխուր է արձանագրելը, որ պարագլուխը կարող է իրեն թույլ տալ ցինիկ տոնով խոսել ընդդիմության և առհասարակ իր հետ անհամաձայն մարդկանց մասին։
Հայաստանյան բազմաշերտ ընդդիմության հռչակված նպատակը շարունակում է մնալ Փաշինյանի հեռացումը, և այդ ճանապարհին, ինչպես հենց իրենք են պնդում, ոչինչ չեն խնայի։
«Վերջին տասնամյակում աշխարհն արագորեն փոխվում է։ Կարելի էր կանխագուշակել շատ բան, օրինակ՝ ռուս-ուկրաինական պատերազմը։ Երևում էր, որ ընկնում ենք մի վիճակի մեջ, երբ շատ նուրբ քաղաքականություն պետք է վարել։ Բայց դրա փոխարեն եկավ մի մարդ, որը միայն և միայն իր իշխանությունը պահելու համար է քաղաքականություն վարում։ Այսօր էլ այն ամենը, ինչը նա անում է, ոչ թե կանխում է պատերազմը, այլ ավելի հեշտ է դարձնում դիմացինին իր ուզած պատերազմն սկսելը»,- ամփոփեց ընդդիմադիր գործիչը:
Եթե դիտարկենք վերջին չորս տարվա ընդդիմադիր պայքարի հանգրվանները, ակնհայտ է, որ երբ կա ձևակերպված փողոցային պայքար, կարելի է գեներացնել նաև խորհրդարանական ճգնաժամ։
Փաշինյանը դավադրաբար վաճառելու է հնարավոր ամեն ինչ, ցինիկաբար ասելու է՝ Սյունիքը մեր ինչի՞ն է պետք, դա էլ տանք։
Իհարկե, նայած մարդ, բայց հիմնականում երբ ինքդ քեզ հետ մենակ ես մնում, քեզ կարող է տիրել ապատիան և ինքնախաբեությունը, մանավանդ այս օրերին։ Հիմա արդեն ընդունված է ասել՝ 2018-ից կամ 44-օրյա պատերազմից հետո կարծես ինչ-որ սահման դնենք։ Բայց այդ սահմանները պետք է փոքր-ինչ հետ տանել և տեսնել, թե այդ ապատիան երբվանից է գալիս։
«Մարդիկ խոսում են մի բանից, որից չեն հասկանում, օրինակ՝ պնդում են, թե միջազգային հանրությունն ինչ-որ բան ընդունում է, ինչ-որ բան՝ ոչ։ Միջազգային հանրություն չկա։ Մենք շատ միամիտ ժողովուրդ ենք, հարյուրավոր տարիներ խոսում ենք միջազգային հանրության մասին, բայց այդպիսի բան չկա։ Մեր աչքերի առջև ՄԱԿ-ը, որը միջազգային հանրության բարձրագույն ատյանն է, չորս անգամ պաշտոնապես, տարբեր ձևերով ընդունել է, որ Գազայում տեղի է ունենում ցեղասպանություն, զոհերի թիվը, որոշ հաշվարկներով, 150 հազարի է հասնում, ու թեև պաշտոնապես ասում են՝ 45 հազար, բայց շատ ավելին է»։
Հայաստանում իրավական վոլյունտարիզմ է, իշխանությունն ուզածին հասնելու համար շրջանցում է օրենքները։
Ո՛չ պատերազմի ընթացքում, ո՛չ էլ դրանից հետո Հայաստանը չկարողացավ ապահովել մեր դաշնակիցների աջակցությունը, և նրանք ձեռքերը լվացին արցախյան հիմնահարցի քաղաքական կարգավորման հարցում։
«Երեսուն տարի շարունակ ի՞նչ հակադրության կամ երկիշխանության խնդիր է եղել մեր Անկախության հռչակագրի և Սահմանադրության միջև, որ ոչ ոք չի զգացել դա՝ ո՛չ գիտնականները, ո՛չ էլ իրենք են բարձրաձայնել այս տարիների ընթացքում, չեն ասել, թե մեր երկրում կա սահմանադրական երկիշխանություն՝ Անկախության հռչակագիր և Սահմանադրություն, Անկախության հռչակագիրն էլ իբր կարող է խժռել Սահմանադրությունը։ ՍԴ-ն ինքը խժռեց մեր Անկախության հռչակագիրը, հատուկ կարծիք գրողներից մեկը ճիշտ էր, և ՍԴ-ի այդ որոշումը սկզբունքորեն անթույլատրելի և իրավական հիմքերից զուրկ մոտեցում է»։
Դատական իշխանությունը պետք է նախևառաջ հարգի ինքն իրեն և չընդունի գործադիր իշխանության և նրա ղեկավարի ցուցումները, հանդիպումների հրավերները, որքան էլ դա վախ առաջացնի։
