Ինչո՞ւ Փաշինյանն այլևս «վեր չի թռնում» «միջանցք» տերմինից, ինչպես 2 տարի առաջ ԵԱՏՄ նիստին, և ինչո՞ւ է հանրությանը ներկայացնում ալիևյան նարատիվները

Նիկոլ Փաշինյանն այլևս «վեր չի թռնում» «միջանցք» բառից, ինչպես 2023 թվականի մայիսին ԵԱՏՄ բարձրագույն խորհրդի նիստի ժամանակ, երբ բանավեճ բռնկվեց, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք» ձևակերպման շուրջ իր և Իլհամ Ալիևի միջև։

Նախօրեին մի քանի ժամ տևած ասուլիսի ընթացքում Փաշինյանը՝ իրեն տրված մի քանի հարցերին ի պատասխան՝ անդրադարձավ Սյունիքով նախատեսվող երթուղու կարգավիճակին, այսպես կոչված՝ «միջանցքային տրամաբանության» դիսկուրսին, շեշտելով, թե ինչ էլ որոշվի, ՀՀ տարածքային ամբողջականությունը, իրավազորությունն ու ինքնիշխանությունը չի խախտվելու։ Սակայն ուշագրավն այն է, որ Փաշինյանն ակնարկեց, որ «միջանցք» բառից կարիք չկա վեր թռչել, և, որ դա նույնիսկ ցանկալի մի բան է, քանի որ ամբողջ աշխարհը միջանցքի փնտրտուքով է զբաղված։

Նա մասնավորապես ասաց․ «Ձեզ հայտնի հանգամանքների բերումով՝ «միջանցք» բառը հայաստանյան քաղաքական խոսույթում ունի որոշակի իմաստներ, որոնք մեզ համար ալերգիկ են։ Մենք պետք է նաև հասկանանք, որ միջազգային հանրությունը․․․ Ասենք՝ Հայաստանի Հանրապետության Հյուսիս-Հարավ ճանապարհը գիտե՞ք՝ ինչպես է կոչվում, պաշտոնական անունը՝ «Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցք»։ ՀՀ պաշտոնական փաստաթղթերի մեջ գրվում է՝ «Հյուսիս-Հարավ տրանսպորտային միջանցք»։

2020 թվականի նոյեմբերի 9-ից հետո «միջանցք» բառը մեզ մոտ ստացել է որոշակի ալերգիկ կոնտեքստներ։ Բայց շատ դեպքերում, երբ միջազգային գործընկերները մեզ մոտ ասում են՝ «միջանցք», մենք մի քիչ վեր ենք թռնում, իրենք էլ իրենց հերթին են վեր թռնում, ասում՝ բայց մենք ի՞նչ ասացինք։ Ընդհակառակը, ամբողջ աշխարհը բոլոր տեղերում փնտրում է միջանցք, և այլն, և այլն։ Հիմա մեզ համար ամեն անգամ խնդիր էր առաջանում՝ «միջանցք» ասելով՝ իրենք ո՞ր միջանցքը նկատի ունեն՝ էն միջանցքը նկատի ունե՞ն, է՞ն միջանցքը, թե՞ էն միջանցքը»։ Շարունակելով՝ նա նշեց, որ ցանկացած տերմին, որը մարդիկ լսում են, լրացուցիչ ճշգրտման անհրաժեշտություն չկա, քանի որ իրենք այդ բոլոր հարցերը քննարկում են ՀՀ տարածքային ամբողջականության, իրավազորության, ինքնիշխանության հենքի վրա։ Ըստ էության, Փաշինյանը փորձեց բացատրել, որ «միջանցք» բառը միջազգային հանրության շրջանում ընդունված, ցանկալի ու կիրառելի անվանում է։

Սակայն շատերն են հիշում, թե ինչպես ոչ վաղ անցյալում՝ ընդամենը երկու տարի առաջ, Փաշինյանը ԵԱՏՄ բարձրագույն խորհրդի ընդլայնված նիստին «բորբոքվեց» ու հակադարձեց Իլհամ Ալիևին «միջանցք» տերմինի կիրառման համար ԵԱՏՄ գործընկերների՝ ՌԴ նախագահ Պուտինի, Բելառուսի նախագահ Լուկաշենկոյի, Ղազախստանի նախագահ Տոկաևի և մյուսների ներկայությամբ։

Շուրջ 15 րոպե Փաշինյանն ու Ալիևը Պուտինից ելույթի հնարավորություն էին խնդրում և անդրադառնում միմյանց ձևակերպումներին։

Սակայն ամեն բան սկսեց հենց Փաշինյանը, երբ Իլհամ Ալիևն իր ելույթում օգտագործեց, այսպես կոչված, «Զանգեզուրի միջանցք» տերմինը։

Փաշինյանը, մասնավորապես, հայտարարել էր. «Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևն իր խոսքում կիրառեց մի արտահայտություն, որը վերջին տարիներին հիմք է ծառայում Հայաստանի նկատմամբ տարածքային պահանջների համար։ Ես ցանկանում եմ ասել, որ դա օգտագործվում է 2020թ. Նոյեմբերի 9-ի հայտարարության կատարման շրջանակներում, ես ցանկանում եմ ընդգծել, որ այդ հայտարարությունում խոսք է գնում միայն մի միջանցքի մասին, և դա Լաչինի միջանցքն է, որը պետք է լիներ ՌԴ խաղաղապահների վերահսկողության ներքո, բայց, ցավոք, անօրինական ձևով արգելափակված է Ադրբեջանի կողմից։

Մյուս կողմից ցանկանում եմ նշել, որ Հայասստանը պատրաստ է տարածաշրջանի բոլոր հաղորդակցություների ապաշրջափակմանը, որոնք անցնում են ՀՀ տարածքով։ Մենք պատրաստ ենք այդ հաղորդակցությունների բացմանը ՀՀ սուվերենության և իրավական շրջանակներում»։ Ալիևն, իր հերթին՝ շարունակելով բանավեճը, պատասխանել էր. «Մենք ՀՀ-ից տարածքային նկրտումներ չունենք։ Ինչպիսի երևակայություն պետք է ունենալ, որ իմ խոսքում այդպիսի բան տեսնել»։ Ըստ Ալիևի՝ «միջանցք» բառը, որ ինքը կիրառել է, կիրառում է նաև «Հյուսիս–Հարավ» ճանապարհի հետ կապված։ «Միջանցք բառը միջազգային տերմին է և չի նշանակում որևէ մեկի տարածքի հանդեպ նկրտում»,- պարզաբանել էր Ալիևը։

Ի պատասխան՝ Նիկոլ Փաշինյանը նշել էր. «Բոլոր մարդիկ, որոնք տեղյակ են նոյեմբերի 9-ի հայտարարությանը, գիտեն, որ այնտեղ մի անգամ է միջանցք բառն օգտագործվում, և դա Լաչինի միջանցքի մասին է, որը, կրկնում եմ, պետք է լինի ՌԴ վերահսկողության տակ, սակայն անօրինական ձևով շրջափակված է Ադրբեջանի կողմից։

Մյուս կողմից ցանկանում եմ նշել, որ ՀՀ և ԱՀ համաձայնել են միմյանց տարածքային ամբողջականության փոխադարձ ճանաչման վերաբերյալ և այդ հիմքով մենք բավական հաջող առաջ ենք ընթանում մեր հարաբերությունների կարգավորման համար»։

Փաշինյանն այդ ժամանակ կարևորել էր նաև ԼՂ բնակիչների իրավունքների ու անվտանգության հարցերը։

«Եվ հույս ունեմ՝ շուտով կսկսվի նորմալ, կառուցողական դիալոգ Բաքվի և Ստեփանակերտի միջև»,- ԵԱՏՄ 2023 թվականի մայիսյան նիստին՝ Արցախի բռնի տեղահանությունից մի քանի ամիս առաջ, ասել էր Փաշինյանը։

ԵԱՏՄ հարթակում Փաշինյանի այս դեմոնստրատիվ ելույթը լավագույնս ցույց է տալիս, թե ինչպես է փոխվել, այսպես կոչված, «միջանցք» տերմինի կիրառման հարցում Փաշինյանի վերաբերմունքը կամ պարզապես խոսույթը, և ինչպես է Փաշինյանն, ըստ էության, հայաստանյան հանրությանը ներկայացնում, այսպես կոչված, «միջանցք»-ի հարցում Ալիևի նարատիվները, նույնիսկ նույնական օրինակները՝ բացատրելով, որ այդ բառը պարզապես միջազգային տերմինաբանություն է, որից պետք չէ «վեր թռնել»։

Հարց է առաջանում՝ ինչո՞ւ էր ԵԱՏՄ նիստում «միջանցք» բառի կիրառումից ցուցադրաբար բորբոքվում Փաշինյանը, և ինչպե՞ս է ստացվել, որ այսօր Փաշինյանն ալիևյան նարատիվներով, փաստարկներով է փորձում հայ հանրությանը բացատրել, որ կարիք չկա խուսափել այդ տերմինից։