Անշարժ գույքի շուկան ակտիվացել է: Տնտեսական թռի՞չք, թե՞ արհեստական գրգռված աճ
Օրեր առաջ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը իր ֆեյսբուքյան էջում հղում անելով անշարժ գույքի շուկայի ակտիվացման վերաբերյալ տեսանյութի, նշել էր ՝ Թափ ենք հավաքում տնտեսական թռիչքի համար: Այս առումով կարևոր է հասկանալ՝ նախ՝ գործարքների քանակական և գնային առումներով ինչպիսի զարգացումներ են արձանագրվել ոլորտում, ինչպես նաև, թե արդյոք կարող են անշարժ գույքի շուկայի նման զարգացումները հիմք հանդիսանալ տնտեսական թռիչք ապահովելու համար:
Կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից հրապարակված վերլուծությունների համաձայն՝ 2018 թվականի առաջին կիսամյակում հանրապետությունում գրանցված գործարքների քանակը 2017 թվականի առաջին կիսամյակի համեմատ աճել է 26.4 տոկոսով. Իսկ երկրորդ կիսամյակի համեմատ՝ նվազել 8.6 տոկոսով: Եթե 2018-ի առաջին կիսամյակում գործարքների թիվը կազմել է 76010, ապա 2017-ի 2-րդ կիսամյակում այդ թիվը կազմել է 83195: Այսպիսով, պետք է փաստենք, որ գործարքների քանակի ավելացումը վերաբերում է միայն, երբ համադրում ենք առաջին կիսամյակները, իսկ նախորդող կիսամյակի համեմատությամբ՝ առկա է նվազում 8.6 տոկոսով:
Համաձայն Կատաստրի պետական կոմիտեի կողմից հրապարակված կիսամյակային վերլուծության, իրականացված գործարքների գնային ինդեքսների ուսումնասիրությունը թույլ է տալիս եզրակացնել, որ 2018 թվականի առաջին կիսամյակում Երևան քաղաքում բազմաբնակարան բնակելի շենքերի բնակարանների 1քմ մակերեսի հաշվարկով շուկայական միջին գները 2017 թվականի երկրորդ կիսամյակի համեմատ աճել են 5.4 տոկոսով, իսկ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ՝ 3.9 տոկոսով:
Պաշտոնավարման 100 օրվան նվիրված հանրահավաքի ընթացքում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նշեց, որ Երևանում ու հանրապետության բազմաթիվ քաղաքներում վերջին 3 ամսվա ընթացքում անշարժ գույքի գներն աճել են շուրջ 20 տոկոսով: Եթե այս երևույթից մի կողմ թողնենք քաղաքական այն ենթատեքստը, որ վարչապետի հրապարակած թիվը չի համապատասխանում Կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից իրականացված հրապարակմանը և մեկնաբանենք զուտ տնտեսագիտական տեսանկյունից, ապա կփաստենք, որ վարչապետի հայտարարությունը կարող էր մեծ ազդեցություն ունենալ անշարժ գույքի նկատմամբ սպեկուլյատիվ պահանջարկի ավելացման վրա, իսկ այդ պահանջարկը գրգռել է հենց վարչապետը՝ անշարժ գույքի շուկայի վերաբերյալ իրական տվյալներին, այն է՝ Կադաստրի պետական կոմիտեի պաշտոնական հրապարակմանը չհամապատասխանող հայտարարությամբ:
Այս հանգամանքով պայմանավորված՝ շատ երկրների ղեկավարներ, պաշտոնական վիճակագրությունից զատ, չեն խոսում մինչև անգամ պաշտոնական կառույցների կողմից իրականացված կանխատեսումների մասին, քաջ գիտակցելով դրանց ազդեցությունը տնտեսվարողների վրա, էլ չենք խոսում այն մասին, որ պետության ամենաբարձր պաշտոնայի կողմից հրապարակվեն տվյալներ, որոնք պաշտոնական վիճակագրության հետ չեն համապատասխանում:
Անդրադառնալով անշարժ գույքի գների նկատելի բարձրացման վրա ազդեցություն ունեցած մյուս հանգամանքներին, անհրաժեշտ է առանձնացնել հիմնական 2-ը: Դրանցից առաջինը վերաբերում է սպասումներին: Ստեղծվել է իրավիճակ, երբ անշարժ գույքի սեփականատերերի հիմնական մասը, վստահելով հրապարակումներին և կանխատեսումներին, չեն շտապում վաճառել իրենց բնակարանը ներկայիս շուկայական գնով, ակնկալելով հետագայում ստանալ ավելի բարձր եկամուտ: Բնակարանատերերի մյուս մասը, արագ արձագանքելով այս երևույթներին, արդեն իսկ բարձրացրել է բնակարանի գները: Այստեղ նշանակալի դեր են խաղում նաև անշարժ գույքի առք ու վաճառքով զբաղվող գործակալությունները, որոնք արագ արձագանքելով շուկայի փոփոխություններին՝ իրենց լրացուցիչ ավանդն են ունենում գների փոփոխման վրա:
Գների վրա ազդող մյուս կարևոր հանգամանքը պահանջարկի ավելացումն է, ինչը, ըստ գործող կառավարության, դրական ազդակ և ֆունդամենտ է հանդիսանում հետագա տնտեսական թռիչքի: Համաձայն տարբեր հրապարակումների, այս պահանջարկը հետագայում հանգեցնելու է շինարարության ոլորտի աշխուժացման և ծավալների ավելացման: Սակայն նախքան այս երևույթը թռիչքի ֆունդամենտ համարելը պետք է հասկանալ, որտեղից է առաջացել պահանջարկի նման ավելացումը:
Այսպես. վերջին շրջանում տնտեսական էական փոփոխություն, որը կհանգեցներ բնակչության վճարողունակության բարձրացման, փաստացի չի եղել: Այսինքն՝ չեն ավելացել աշխատավարձերը, թոշակները, չեն նվազեցվել հարկերը, և ըստ էության բնակչության տնօրինվող եկամուտը չի փոխվել: Այս պարագայում ասել, որ առաջացել է վճարունակ պահանջարկ, պարզապես տրամաբանական չէ: Ուստի հետևություն, որ պահանջարկի ավելացումը պայմանավորված է եղել ոչ թե բնակչության վճարունակության բարձրացմամբ, այլ պարզապես նախկին վճարունակ խավի պահանջմունքների վերափոխումներով: Այլ կերպ ասած՝ հարուստները սկսել են բնակարաններ գնել, որն իր մեջ մի քանի ենթանպատակներ ունի: Նախ և առաջ՝ այդպիսով մարդիկ կապիտալացնում են իրենց ունեցվածքը՝ կանխիկ փողից այն վերածելով անշարժ գույքի, որը կհանդիսանա իրենց կամ իրենց մերձավորի սեփականությունը: Մյուս կողմից՝ անշարժ գույքի պահանջարկի ավելացումը պայմանավորված է ձևավորված սպասումներով: Մարդիկ գումարը այս կամ այն կերպ տնտեսության և բիզնեսի մեջ դնելու փոխարեն՝ նախընտրում են ներդնել այն անշարժ գույքի մեջ: Ժողովրդական լեզվով ասած՝ մի հատ տուն հետ գցել, մինչև տեսնենք՝ ինչ կլինի:
Ամփոփելով վերոշարադրյալը՝ կարող ենք հստակ եզրակացնել, որ անշարժ գույքի շուկայի վերջին շրջանի ակտիվացման հիման վրա միանշանակ տնտեսական բուռն զարգացում կանխատեսելը, թերևս, հիմնավորված և փաստարկված չէ: Ընդհակառակը, այն անգամ զսպող գործիք կարող է հանդիսանալ, որովհետև այդպիսով կրճատվում է տնտեսության մեջ շրջանառու կապիտալը, որը նոր արդյունք ստեղծելու փոխարեն՝ պարզապես երկարաժամկետ քնեցվում է անշարժ գույքի շուկայում:
Հայկ Բեջանյան
