«Հայաստանցիները Սվո Ռաֆի մասին գիրքն են ամենաշատը գնում»
«Անտարես» մեդիա հոլդինգի տնօրեն Արմեն Մարտիրոսյանը, խոսելով գրահրատարակչության նպատակներից, 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ ցանկանում են Հայաստանում գրականության այնպիսի մակարդակ ստեղծել, որն ունակ կլինի ծնել Նոբելյան մրցանակակիր:
– Ինչպիսի՞ գրքեր է այսօր մեր հասարակությունը նախընտրում:
– Հայաստանցիները Սվո Ռաֆի մասին գիրքն են ամենաշատը գնում, իսկ դա գալիս է նրանից, որ կրիմինալ իշխանությունը կրիմինալ ապրելակերպ է թելադրում մարդկանց, իսկ մարդկանց դա է հետաքրքիր: Եթե ես հիմա սկսեմ գողականների մասին գրքեր հրատարակել ու նույն ձևով վաճառել, ապա ես կունենամ 25-30 հազար տպաքանակով գրքերի վաճառք: Պարզապես հարցն այն է, թե ի՞նչ ուղերձ ես ուզում հղել քո հասարակությանը, ի՞նչ ես ուզում ասել: Այսօր մեր նպատակն է` Հայաստանում ստեղծել գրականության այնպիսի մակարդակ, որն ունակ է ծնել Նոբելյան մրցանակակիր:
Ծանր, երկարատև` 20 տարվա ծրագիր է, որը պետք է իրականացնել: Ու տարվա ընթացքում 150 գիրք հրատարակելը, որ անում է մեր հրատարակչությունը, և մոտավորապես նույնն անում են ևս 2-3 հրատարակչություններ, դա այն ուղենիշն է, որով ընթանում ենք:
– Ի՞նչ գրքեր եք հիմնականում թարգմանում հայերեն:
– Համաշխարհային գրական սերուցքը փորձում ենք ունենալ հայերենով: Մենք ունեցել ենք աղետալի շրջան: Դա սկսվել է 40-ական թվականներից, երբ Սովետական կայսրությունը փորձեց վերացնել հայերենն ու նպատակասլաց գնում էր այդ գործին, կամ թողնել միայն բանավոր հայերենը` որպեսզի գրականը չլինի, և սկսեց թարգմանություններն ի կատար ածել ռուսերենի միջնորդությամբ: Ենթադրենք՝ Նագիբ Մահֆուզ եմ թարգմանում, որը եգիպտացի Նոբելյան մրցանակակիր է, «Նամուսը» ո՞նց եմ թարգմանելու ռուսերենի միջնորդությամբ, ինչի ռուսները նամուս ունե՞ն, որ իրենք իմանան՝ նամուսն ինչ է, կամ՝ անգլիացիք նամուս ունե՞ն, որ իրենք իմանան՝ նամուսն ի՞նչ է:
Դա արաբների, հայերի, վրացիների, թուրքերի հասկացողությանը բնորոշ տերմին է: Իսկ 70 տարի մեծ-մեծ գումարներ ծախսվել է, որ համաշխարհային գրականությունը ռուսերենի միջնորդությամբ թարգմանեն հայերեն: Այսօր մեր իշխանությունը ֆինանսավորում է գողություն. Մարկեսի երկու ստեղծագործությունները` «Նահապետի աշունը» և «Հարյուր տարվա մենությունը», լույս են տեսել ռուսերենից թարգմանությամբ և առանց հեղինակային իրավունքի: Մեր իշխանությունը ցույց է տալիս իր բնույթը, որ ինքը կրիմինալ է, ինքը գողություն ֆինանսավորող է:
– Համացանցն արդյոք չի՞ ազդում տպագիր գրքի վաճառքի վրա:
– Բացարձակ չի ազդում, միայն նպաստում է: Անցած տարվա մայիսին «Ֆորբս» ամսագիրը պատվիրել էր մեծ հետազոտություն, և այդ հետազոտությունների համաձայն` էլեկտրոնային գիրք կարդացողների 80%-ը հետո գնում է թղթե գիրքը. պարադոքսալ է, բայց շատ հետաքրքիր: Ես խոսեցի միայն էլեկտրոնային գրքերի մասին, իսկ ինտերնետը հարյուրապատիկ անգամ է նպաստում: Այսօր ընթերցողի հետ կոմունիկացիայի հիմնական միջոցը «Ֆեյսբուքն» է:
– Մաքսային միությանը (ՄՄ) միանալն ինչպե՞ս կարող է անդրադառնալ գրահրատարակչության ոլորտի վրա:
– Ամեն ինչ կախված է բանակցություններից, որը կվարի մեր ներկայացուցիչը Մաքսային միության ներկայացուցիչների հետ: Երեկ մենք մամուլի ասուլիս հրավիրեցինք և ցույց տվեցինք այն բանալիները, որի միջոցով մեր պետության ներկայացուցիչները կարող են այդ բանակցություններն արդյունավետ վարել: Քանի որ ՄՄ-ին միանալը պետք է լինի առանց Սահմանադրության խախտման, որովհետև Սահմանադրությունը երկրի հիմնական օրենքն է, և նոր դրանից հետո միջազգային պայմանագրերն են: Անգամ, եթե մենք որևէ պետության հետ միջազգային պայմանագիր ունենք, և ՄՄ անդամակցության հետ պայմանավորվածություններին դա կարող է հակասել, ապա պետք է համաձայնեցվեն:
Այսինքն` մենք իրավունք չունենք ոչ միջազգային պայմանագիր խախտել, առավելևս, ոչ էլ մեր Սահմանադրությանը դիպչել: Երեկ մենք հստակ ցույց տվեցինք, որ, եթե մեր բանակցողներն արդյունավետ չբանակցեն` դա կբերի նրան, որ ներկրվող որակյալ, եվրոպական գրահրատարակչական թղթերի վրա կսահմանվի 20% մաքսատուրք, և ավելացված արժեքի հարկը դրա վրա կիրառելով` կդառնա 24%: Մյուս կողմից՝ մենք ունենք դրամի արժեզրկում` եվրոյի նկատմամբ 10%-ի չափով, և այդ բոլորը միասին ստացվում է 35%: Սա սեպտեմբերի 1-ին բերելու է աղետալի վիճակի: Մեր դասագրքերը թանկանալու են, ընդհանուր առմամբ, ամեն մի ծնողի համար դասագրքային մեկ փաթեթը թանկանալու է մոտ 30-35 հազար դրամով:
Արդյո՞ք այս դժվարին սոցիալական վիճակում գտնվող ծնողն ի վիճակի է լրացուցիչ այդ բեռը վերցնել իր վրա: Մենք դիմել ենք ՀՀ կրթության և գիտության, ինչպես նաև՝ ՀՀ մշակույթի նախարարությունների ներկայացուցիչներին, որպեսզի այս հարցը կարգավորեն: Պատասխան չունենք: Այսօր այնպիսի իրավիճակ է իշխանությունում ստեղծվել, որ ասում են`«ձայնդ կտրի՛, տեղդ վեր ընկի՛, գլուխդ կախ գործդ արա՛»: Ես չեմ ուզում, որ իմ պետության մեջ այդպիսի պետական ծառայողներ լինեն:
– Որո՞նք են Ձեր առաջարկած բանալիները, որոնց շնորհիվ բանակցությունները կլինեն ավելի արդյունավետ:
– Սահմանադրությամբ ենք փորձում դիմակայել այդ փոփոխություններին: Հայաստանի Հանրապետության պետական լեզուն հայերենն է, և ցանկացած ոք իրավունք ունի ստանալ կրթություն: Այս երկու հոդվածները խախտվում են: Եվ, քանի որ հայերենով կրթություն ստանալու գինը բարձրանում է, ապա դա դառնում է ոչ մատչելի, այսինքն` այդպիսով քո իրավունքը խախտվում է:
Օրինակ, եթե բուհն այսօր արժենա ոչ թե տարին երեք հազար, հինգ հազար դոլար, այլ ութ հարյուր հազար դոլար, ապա այն կլինի անմատչելի: Երկրորդը, լեզվի պահպանման հասկացողության խնդիրը կա, որը նշանակում է, որ քո լեզվով գրականություն պետք է տպագրվի. առանց այն էլ մրցակցությունից դուրս ենք, քանի որ մեր լեզվով գրականությունը շատ փոքր քանակով է տպագրվում, և, եթե դա ևս 30-35% թանկանա` էապես ավելի կքչանա:
Այսինքն` գրական լեզուդ կորցնում ես, գրական մշակույթդ կորցնում ես: Էլ չասեմ մյուս բաները. չէ՞ որ նոտագրության գինն է թանկանում, նկարիչների ալբոմներ ես տպագրում՝ արվեստի ընկալման գինն է թանկանում, այսինքն՝ բոլոր ասպարեզներում տանուլ տված ես… Եթե, իհարկե, ՄՄ-ի տարածքից չես ներմուծում թուղթը: Իսկ ես ձեզ հավաստիացնում եմ, որ ՄՄ տարածքից ներմուծված թուղթը տարբերվում է ոչ Մաքսային միության տարածքից ներմուծված թղթից նույնկերպ, ինչպես «Ժիգուլին»՝ «Մերսեդեսից»:
Նշածս բոլոր խնդիրների դեպքում հստակ խախտվում են ՀՀ Սահմանադրության մի շարք հոդվածները, և ես չեմ կարծում, որ մեր գործընկերներ ռուսները դա չհասկանան կամ չընդունեն: Ուրիշ բան, թե մենք ինչ դիրք ունենք իրենց մոտ: Եթե մենք մեզ իրենց նկատմամբ պահել ենք միշտ «փալասի» նման, ապա մեզ կվերաբերվեն՝ որպես «փալաս», եթե մենք մեզ արժանապատվորեն ենք պահել, ապա նրանք նույնպես կվերաբերվեն արժանապատվորեն:
