#Ինքնորոշման իրավունք

«Վալդայ» դիսկուսիոն ակումբի ամենամյա նիստի ելույթում ՌԴ նախագահ Պուտինը մի շարք ուշագրավ աշխարհաքաղաքական հայտարարություններ արեց։ Սակայն ՀՀ-ի, հայ ժողովրդի և արցախահայության դիտանկյունից ուշագրավ էր նրա հայտարարությունը Ղրիմի և Նովոռոսիայի բնակիչների իրավունքների մասին։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագիտության դոկտոր, ԱՄՆ Լիհայի համալսարանի պրոֆեսոր Արման Գրիգորյանն է։

«Վալդայ» ակումբի նիստում ՌԴ նախագահ Պուտինը հայտարարել է, որ Ղրիմի և Նովոռոսիայի բնակիչները միջազգային իրավունքի և ՄԱԿ-ի կանոնադրության համաձայն՝ ունեն ինքնորոշման իրավունք։

Շուրջ 10 օր առաջ Միջազգային քրեական դատարանի (ՄՔԴ) նախկին գլխավոր դատախազ Լուիս Մորենո Օկամպոն X-ում (Թվիթթեր) ZOOM-առցանց ձևաչափով վեբինարի էր մասնակցել, որի ժամանակ սկանդալային քաղաքական հայտարարություն էր արել, ինչը տարօրինակ կերպով դուրս մնաց հայկական փորձագիտական ու լրագրողական քննարկումների տիրույթից. մի տեսակ աննկատ անցավ:

«Ասել են՝ դու որոշի՛ր, Ադրբեջան, դու էլ համաձայնի՛ր, որ տեղափոխվենք Հայաստանի տարածք: Ի՞նչ պատասխանեց Ադրբեջանը դրան՝ Սումգայիթով: Այն, ինչ Ադրբեջանը այս ՔՊ-ական իշխանության շնորհիվ արեց 2020-21-22թթ., փորձում էր անել 1988թ.: Բայց չկարողացավ անել, որովհետև Հայաստանում ՔՊ-ական իշխանություն չկար: Նույնիսկ կոմունիստները դա թույլ չտվեցին»,- ասաց նա:

Հայաստանի Հանրապետության հետևողականորեն շարունակվող չեղարկումը հենց այսպիսի տպավորություն է թողնում. մի ամբողջ պետություն, մի ամբողջ ժողովուրդ ոչնչանում է իրական ժամանակում, աշխարհի «ուժեղների» գեոպոլիտիկ շահերի և դիվանագիտական  կայֆերի համար: ՄԱԿ անդամ պետության մահը վերածվել է յուրահատուկ reality show-ի` իր հանդիսատեսով, իր բազմաթիվ երկրպագուներով, ժանրի կանոններին համահունչ իր սակավաթիվ «սրտացավներով» և իր խաղադրույքներով:

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը Paris Pantheon Assas համալսարանի միջազգային իրավունքի դոկտոր, փաստաբան, Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի նախկին փոխքարտուղար, ֆրանսահայ Րաֆֆի-Ֆիլիպ Կալֆայանն է։

Ռուս քաղաքական վերլուծաբան Ֆյոդոր Լուկիանովը 168.am-ի հետ զրույցում ասաց, որ ԼՂ հայության վերադարձի պահանջի ձևակերպումը, եթե այդպիսի ցանկություն կա, իրավական և առավելապես քաղաքական-դիվանագիտական հարց է, որը ներկայումս բավականին բարդ հարցերի հետ կապ ունի։

«Մադրիդյան սկզբունքների տարբեր վարիացիաների արդյունքում առաջանում է այն ժառանգությունը, որը 2018թ.-ին առկա էր բանակցային սեղանին»,-այս մասին ՀՀԿ նախաձեռնությամբ կազմակերպված համաժողովի ընթացքում ասաց ՀՀ ԱԺ նախկին պատգամավոր Կարեն Բեքարյանը՝ ներկայացնելով «Արցախյան հակամարտության կարգավորման բանակցային գործընթացի հիմնական փուլերը 1994-2018թթ.» խորագրով զեկույցը։

Նա արձանագրեց, որ բանակցային օրակարգից դուրսմղվեցին Վիեննայի, ՍանկտՊետերբուրգի, Ժնևի պայմանավորվածությունները, որոնք ապրիլյան պատերազմից հետո ձեռքբերված պայմանավորվածություններ էին։

«ԼՂՀ հռչակումը դարձավ այն մեկնակետը, որից սկսվում է Արցախի նորագույն պատմության նոր փուլը։ Քաղաքական այդ կարևոր որոշմանը հաջորդած առաջին քայլերով Արցախի հայությունը պետք է դրսևորեր ինքնուրույն պետական հաստատություններ ձևավորելու իր ունակությունը, ինչը լուրջ փորձություն էր»,- ՀՀԿ նախաձեռնությամբ կազմակերպված «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության հիմնախնդիրն իրավական և քաղաքական հարթություններում» վերտառությամբ համաժողովի ընթացքում այս մասին ասաց ԱՀ ԱԺ նախկին նախագահ Աշոտ Ղուլյանը, ներկայացնելով «ԼՂ Հանրապետության հռչակումը ԽՍՀՄ փլուզման համատեքստում (1991թ. սեպտեմբերի 2-ից մինչև դեկտեմբերի 10)» զեկույցը։

2018թ._ից բանակցային գորընթացը տապալվել է. Մարտահրավերները բարդ են. Տիգրան Թորոսյան

Վերադարձի իրավունքը առանց ինքնորոշման իրավունքի ճանաչման անհնար է. այլապես չէինք ունենա 5-6 օրում դատարկված Արցախ. Գեղամ Ստեփանյան

Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողովի նախկին նախագահ, Արցախի ժողովրդավարական կուսակցության նախագահ Աշոտ Ղուլյանի գնահատմամբ՝ եթե Արցախից բռնի տեղահանված արցախահայության՝ Արցախ վերադառնալու մասին են խոսում, ապա դա անպայման պետք է ինչ-որ ծրագրի տեսքով լինի։ Սակայն դրա համար անպայման պետք է ունենալ Արցախի պետականություն։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրն Ազգային ժողովի (ԱԺ) նախկին նախագահ, քաղաքագիտության դոկտոր Տիգրան Թորոսյանն է։

Թերևս, սա նկատի ուներ ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը, երբ հոկտեմբերի 17-ին դիզվառելիքի շինծու գործով դատական նիստից հետո լրագրողների հետ զրույցում նշել էր, որ Արցախի Հանրապետության ինքնորոշումն իրականություն դարձնելու դեմ պայքարում էր ոչ միայն Ադրբեջանը, այլև Հայաստանի իշխանությունը, նաև Արցախի նախկին իշխանությունը։

Այսօր դիզվառելիքի շինծու գործով դատական նիստից հետո լրագրողները ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանից հետաքրքրվեցին ադրբեջանական գերության մեջ հայտնված իր մարտական ընկերների մասին, հատկապես, երբ ՀՀ իշխանամերձ շրջանակների կողմից մեղավորության սլաքներն ուղղվում են նրանց, նաև Արցախի վերջին նախագահի ուղղությամբ։

«Անկախ  ստեղծված իրավիճակից, պետք է Արցախի խնդրի ու ինքնորոշման իրավունքի մասին հարցը բարձրաձայնվի։ Արցախի Հանրապետության տարածքն այսօր ամբողջովին թշնամու տիրապետության տակ է, բայց արցախահայությունը կա, և պետք է աշխատանքներ արվեն։ Չեմ կարող ասել, որ այս աշխատանքները 1-2 տարի հետո կարող են արդյունք տալ, բայց պետք է հիմքեր ստեղծվեն ապագայի համար»,- նշեց Վահրամ Բալայանը։

«Իսկ մենք հասկանում ենք՝ ինչու էր դա կարևոր, որովհետև Շուշին կախված է Ստեփանակերտի գլխին, և ինքնին պատկերացնելը, որ Շուշին այդքան անտաղանդ կերպով կարող էր փոխանցվել հակառակորդին, ուղեղիդ մեջ չի տեղավորվում, և այլ կերպ, քան դավաճանություն, ես դա չեմ անվանի, որովհետև այնտեղ մարտեր չեն ընթացել, այն հանձնվել է և հանձնվել է այն բանից հետո, երբ նախագահ Պուտինն առաջարկել է դադարեցնել ռազմական գործողությունները, սակայն Փաշինյանը հրաժարվել է դրանից»,- ասել է Կոնստանտին Զատուլինը:

«Արցախի պայքարը ոչ թե հացի մասին է, այլ նրա, որ կոնֆլիկտը կարգավորված չէ, ուստի որքան էլ աշխարհի հզորները ցանկանան 44-օրյա պատերազմի արդյունքներն ընդունել՝ որպես վերջնական իրողություն, միևնույն է, կոնֆլիկտը դրանով կարգավորված չէ։ Սա արցախահայության պայքարի ամենալուրջ քաղաքական մեսիջն է, որի նպատակն է ինքնորոշման իրավունքի ճանաչումը»,- ասաց Խոսրով Հարությունյանը։

 «Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը քաղաքագետ Աղասի Ենոքյանն է։

«Եղել է մի փուլ, երբ Ղարաբաղի հետ ոչ միայն հաշվի էին նստում, այլև քննարկում էին՝  5 շրջանը տվեք, 2-ը մնա ձեզ։ Այսօր հաշվի չեն նստում, որովհետև մենք պատրաստ չենք, մենք զրկանքներ կրելը համարում ենք մեզ համար կործանարար, ոչ, կործանարար չէ։ Այո, մեծ զրկանքներ կրելով, մենք մեր ինքնորոշման իրավունքը պետք է հասցնենք իր վերջնական նպատակին, այլ ելք չունենք, մեր ինքնորոշման իրավունքը ոչ մի անձ ու միջազգային կառույց չի կարող կասկածի տակ դնել։ Այդ իրավունքը կա, և որևէ մեկը չի կարող զրկել մեզ դրանից»,- եզրափակեց Արայիկ Հարությունյանը։

Երեկ Կառավարություն-Ազգային ժողով (ԱԺ) հարցուպատասխանի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը կրկին խոսեց Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման Մադրիդյան սկզբունքների մասին, ասաց, որ մինչ Մադրիդյան սկզբունքները ԼՂ-ն երբեք չի եղել անկախ Ադրբեջանի կազմում և ԽՍՀՄ փլուզման համատեքատում իրացրել է իր ինքնորոշման իրավունքը:

Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության ԳՄ անդամ Գագիկ Մինասյանը, լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ անդրադառնալով Հայաստանի  և Արցախի մարտահրավերներին, առկա իրավիճակի պատճառներին, ներկայացրեց  այն խնդիրները, որոնք սկսել են անշեղորեն հետապնդել հանրությանը։ Խնդիրներ, որ սկսվել են 2018 թվականի իշխանափոխությունից՝ գունավոր հեղափոխությունից հետո:

Հայկ Մամիջանյանը պնդեց՝ դա իրեն ասել է եվրոպացի բավականին բարձրաստիճան պաշտոնյա, ով որոշակի ազդեցություններ ունի գործընթացների վրա:

Արցախի շրջափակման 53-րդ օրը մեկ անգամ ևս ապացուցում է՝ Հայաստանի իշխանությունն Արցախը ճանաչել է Ադրբեջանի մաս, ուստի դրանով պայմանավորված է լվացել իր ձեռքերն Արցախից.  հենց դա է պատճառը, որ Փաշինյանը Պրահայում ձեռք բերած պայմանավորվածություններով այնպես  է պաշտպանում Ադրբեջանի շահերը, ինչը նույնքան ջանասիրությամբ երբեք չի արել Ադրբեջանի ղեկավարը։

«Թուրքերի հիմնական նպատակը թուրքախոս ամբողջ աշխարհը միավորելն է: Ժամանակաշրջանը բարենպաստ է իրենց համար. աշխարհի նոր բաժանում է տեղի ունենում, և իրենք նպատակաուղղված փորձում են իրենց խնդիրները լուծել»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց ռազմական փորձագետ Արթուր Եղիազարյանը:

«Իրենք վախենում են ասել Արցախի Հանրապետություն՝ ոչ թե միջազգային հանրության արձագանքների պատճառով, այլ կոնկրետ երկու պետությունից են վախենում՝ Ադրբեջանից և Թուրքիայից»,- 168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում ասաց նա:

168TV-ի «Ռեվյու» հաղորդման ընթացքում քաղաքագետ, տնտեսագետ Հրանտ Միքայելյանից հետաքրքրվեցինք՝ ի՞նչ է նշանակում Լավրովի հայտարարությունը, որ Արցախի կարգավիճակի հարցը ոչ թե հետաձգվում է, այլ փակվո՞ւմ, այսինքն՝ խաղաղության պայմանագրի ռուսական տարբերակը հօ՞դս է ցնդում:

Թունիսի Հանրապետության Ջերբա քաղաքում կայացած Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպության 18-րդ գագաթնաժողովի ավարտին կազմակերպությունն ընդունել է բանաձև, որով աջակցություն է հայտնել Հայաստանին՝ մտահոգվելով տարածքային ամբողջականության խախտման առնչությամբ։