«Մի ժամանակ մենք ապրում էինք սարերում». Սերգեյ Դովլատով

Մի ժամանակ մենք ապրում էինք սարերում: Այդ սարերը բրդոտ շների պես փռված էին ոտքերի մոտ: Այդ սարերը վաղուց արդեն ձեռնասուն էին դարձել, կրելով մեր կացարանների, մեր պատերազմների, մեր երգերի անհանգիստ բեռը: Մեր խարույկները խանձել են նրանց բուրդը:

Մի ժամանակ մենք ապրում էինք սարերում: Ոչխարների ամպերը ծածկում էին ծաղկած լանջերը: Գետերը` սրընթաց, փրփրած, ճերմակ, ինչպես դանակն ու ցասումը, շրջանցում էին խոնավ գլաքարերը: Արեւը հալվում էր պինդ հայկական ծոծրակների վրա: Թփերում թափառում էին ստվերները, վախեցնելով զգուշավորներին:

Տարիներն անցնում էին, շալակն առնելով հալչող արեւի ծանրությունը, հովհարելով տեղական ամսագրերով, քայլերը դանդաղեցնելով, էսկիմո գնելու համար: Տարիներն անցնում էին…

Մի ժամանակ մենք ապրում էինք սարերում: Հիմա մենք բնակվում ենք կոոպերատիվներում:

Երեկ զանգեց իմ քեռի Արմենակը.

– Ծնունդիս օրն արի ինձ մոտ: Ես ծնվել եմ` վաղը: Որ չգաս` կնեղանամ ու կխփեմ…

Իմ ժամանման պահին հյուրերն արդեն հավաքված էին:

– Չորս տարի քեզ չեմ տեսել,- ուրախացավ քեռի Արմենակը,- իսկականից կարոտել եմ:

– Տասնմեկ տարի քեզ չեմ տեսել,- վրա բերեց քեռի Աշոտը,- սարսափելի կարոտել եմ:

– Առաջին անգամ եմ քեզ տեսնում,- դեպ ինձ քայլեց քեռի Խորենը,- խենթանալու չափ կարոտել եմ:

Այդժամ բոլորը հեկեկացին, իսկ ես գնացի խոհանոց: Ես ուզում էի գրկել Սիրանուշ մորաքրոջս:

Երեսուն տարի առաջ Արմենակն առեւանգել էր նրան ծեր Բեգլարի տնից: Ահա թե բանն ինչպես էր եղել:

Արմենակը շիկակարմիր արշավաձիով մոտեցավ Թերմաթեուզովների տանը: Այնտեղ նա արշավաձիուն դեմ տվեց ցանկապատին ու գոչեց.

– Բեգլար Ֆոմիչ, ես քեզ հետ գործ ունեմ:

Զրնգուն հուլիսյան կեսօր էր: Բեգլար Ֆոմիչը ելավ առմուտք ու բարկացկոտ հարցրեց.

– Արդյո՞ք դու պատրաստվում ես առեւանգել իմ միակ աղջկան:

– Ես դեմ չեմ,- համաձայնվեց քեռիս:

– Ո՞վ է քեզ նրան երաշխավորել:

– Սարգիսն է երաշխավորել:

– Եվ դու որոշել ես նրան գողանա՞լ:

Քեռիս գլխով արեց:

– Հաստատ որոշե՞լ ես:

– Հաստատ:

Ծերուկը ծափ զարկեց: Անմիջապես հայտնվեց Սիրանուշ Բեգլարովնա Թերմաթեուզովան: Նա դեմքը բարձրացրեց, եւ աշխարհում մեկեն հաստատվեց նրա մուգ աչքերի մուժը: Անկասելի տեղաց նրա վարսերի տեղատարափը: Պարտված արեգակն ընկրկեց մոշի մացառուտների մեջ:

– Ձեզ երջանկություն եմ ցանկանում,- ասաց Բեգլարը,- մի հապաղեք: Հետապնդման կուղարկեմ մի քառասուն րոպեից: Տղաներս էլ հենց էդ ժամանակ բաղնիքից կգան: Կարծում եմ, նրանք կուզենան քեզ սպանել:

– Բնականաբար,- գլխով արեց Արմենակը:

Նա քայլեց դեպի ցանկապատը, բայց ահա պարզվեց, որ արշավաձին սատկել է:

– Ոչինչ,- ասաց Բեգլար Ֆոմիչը,- ես քեզ իմ հեծանիվը կտամ:

Արմենակը արտասվաթոր Սիրանուշին նստեցրեց ճանապարհային հեծանվի հենոցի վրա, դիմելով Բեգլարին.

– Կուզենայի, հայրիկ, որ հետապնդումը պատշաճ տեսք ունենար: Թող մաքուր վերնաշապիկներ հագնեն: Ես քո տղաներին գիտեմ: Հանկարծ էդ տղերքի պատճառով ստիպված չլինեմ կարմրել:

– Գնա ու մի անհանգստացիր,- հավաստիացրեց ծերուկը,- հետապնդումը ես կկազմակերպեմ:

– Մենք նրանց սպասում ենք սարի վրայի խորովածանոցում:

Արմենակն ու Սիրանուշը չքացան փոշու ամպում: Կես ժամ հետո նրանք նստած էին խորովածանոցում:

Եվս կես ժամ հետո դռները բացվեցին եւ ներխուժեցին Թերմաթեուզով եղբայրները: Նրանք մուգ կոստյումներով էին եւ մաքուր վերնաշապիկներով: Բրդոտ փափախները մխում էին նրանց թեթեւամիտ գլխներին: Կատաղի ճիչերից պատերի վրա խանձուտներ էին հայտնվում.

– Օ՜հ, շնագայլ,- գոչեց մեծը` Արամը,- դու գողացել ես մեր միակ քրոջը: Դու կմեռնես: Հե՜յ, ով կա մոտերքում, սպանեք նրան:

– Գրողը տանի,- թոթովախոսելով ասաց փոքրը` Լեւանը,- կներեք ինձ: Ես մեր հրացանը թողել եմ տաքսիի բեռնախցում:

– Լավ է, որ ես մեքենայի համարը գրել եմ,- հանգստացրեց միջնեկը, Գիգոն:

– Բայց մենք սիրում ենք իրար,- բացականչեց Սիրանուշը:

– Ահա թե ինչ,- զարմացավ Արամը: -Դա ուրիշ բան:

– Մանավանդ, որ մենք հրացանը կորցրել ենք,- հավելեց Գիգոն:

– Կարելի է եւ խեե՜ղդել,- ասաց Լեւանը:

– Ավելի լավ է խմենք,- խաղաղասիրաբար առաջարկեց Արմենակը:

Այդ ժամանակից ի վեր նրանք անբաժան էին…

Ես գրկեցի մորաքրոջս ու հարցրի.

– Առողջությունդ ո՞նց է:

– Վատառողջ եմ,- պատասխանեց Սիրանուշ մորաքույրը: -Տեսնեմ, պետք է պոլիկլինիկա անցնել:

– Դու քո անձնագրի մեջ տես,- արձագանքեց անտաշ Արմենակը: Եվ ավելացրեց,- այնտեղ ամեն ինչ գրված է:

Այդ ընթացքում հյուրերը նստեցին սեղանի շուրջ: Կենտրոնում առկայծում էր դոնդողի հոկեյի դաշտը: Ալ վարդի պես ծաղկում էր խոզապուխտը: Վինեգրետի խրթին նախշը ժխտում էր պանիրների ու կարագների երկրաչափական պարզությունը: Երշիկների շերտադարսվածքները միտք էին ներշնչում դրանց չարագույժ նախապատմության մասին: Ծովատառեխների զրահները աղոտ արտացոլում էին գերմանական որմնալամպերի ճառագայթները:

Խորեն քեռին բարձրացրեց գավաթը: Բոլորը լռեցին.

– Ես ուրախ եմ, որ մենք միասին ենք,- դա հիասքանչ է: Վաղուց արդեն հայերի համախմբվելու ժամանակն է: Իհարկե, բոլոր ժողովուրդները հավասար են: Եվ սպիտակները, եւ դեղինները, եւ կարմրամորթերը…Եվ նրանք… Դե ի՞նչ էին դրանք: Դե՞: Սպիտակի ու նեգրի խառնո՞ւրդը:

– Ջորիները, ջորիները,- հուշեց ուսյալ Աշոտը:

– Հա, եւ ջորիները,- շարունակում էր Խորենը,- եւ ջորիները: Եվ, այդուհանդերձ, հայերը` առանձնահատւկ ժողովուրդ են: Եթե մենք համախմբվենք, բոլորը կհարգեն մեզ, նույնիսկ վրացիները: Դե ուրեմն խմենք մեր հայրենիքի համար, մեր սարերի համար…

Խորեն քեռին ծանր կյանք էր ապրել: Մինչեւ պատերազմը նա ինչ-որ տեղ կառավարում էր մատակարարումը: Հետո պակասորդ հայտնաբերվեց` միլիոն:

Դատը մի ամիս շարունակվում էր:

– Դուք դատապարտված եք,- հանդիսավոր ազդարարեց դատավորը,- բացառիկ պատժաչափի, գնդակահարության:

– Վայ,- գոչեց Խորեն քեռին ու ընկավ հատակին:

– Կներեք,- ժպտաց դատավորը,- ես կատակեցի: Պայմանական տասը օր…

Ծերանալով, Խորեն քեռին սիրում էր պատմել, թե ինչպես էր նա տանջվել եզովշչինայի տարիներին…

Սեղանի շուրջ աղմկալի էր: Գինու բծերը սփռոցը աշխարհագրական քարտեզի էին նմանեցրել: Ափսեների սողվածքները արհավիրք էին սպառնում: Դոնդողի դողդողացող ավերակներում ճերմակին էին տալիս ծխախոտամնացուկները:

Քեռի Աշոտը բարձրացրեց գավաթն ու բացականչեց.

– Խմենք մեր հոր կենացը: Հիշո՞ւմ եք, թե ինչ իմաստուն մարդ էր նա: Հիշո՞ւմ եք, թե ոնց էր նա մեզ մտրակով ծեծում:

Հանկարծ Արմենակ քեռին շրխկացրեց փորին: Հետո նա քացով խփեց ողորկված սպասքապահարանին: Սկսվեցին պարերը:

Խորեն քեռին դեպ ինձ շրջվեց եւ ասաց.

– Օղին քիչ է: Դու ամենապատանին ես: Գնա գաստրոնոմ:

– Իսկ հեռո՞ւ է,- հարցնում եմ:

– Այնտեղ,- երկու թաղամաս ու հետդարձը` մոտավորապես նույնքան:

Ես ելա փողոց, մեջքիս ետեւում թողնելով խմբերգի որոտմունքն ու պարային դղրդյունը: Այնպիսի զգացողություն էր, ասես երկու հարյուր մարդ միանգամից կրնկակոշիկներ էր փորձում…

Տասնհինգ րոպեից ես վերադարձա: Քեռուս կացարանին էին մոտենում հրշեջ մեքենաները: Պատշգամբներում կանգնած էին հետաքրքրասերները:

Չորրորդ հարկի պատուհաններից ծուխ էր գալիս, լուծվելով երկնքի կապույտ տարածության մեջ:

Բացվեց շքամուտքի դուռը: Միլիցիոներները ձեռքերից բռնած դուրս բերեցին քեռի Արմենակին:

Ինձ տեսնելով՝ քեռիս աշխուժացավ.

– Վաղուց արդեն ժամանակն է, որ հայերը համախմբվեն,- գոչեց քեռիս:

Եվ քայլեց դեպի իմ կողմը:

Բայց միլիցիոներները պինդ բռնել էին նրան: Նրանք տանում էին քեռուս վանդակապատ մեքենայի կողմը: Դուռը փակվեց: Մեքենան չքվեց ոլորանի ետեւում…

Սիրանուշ մորաքույրը պատմեց ինձ, թե ինչ էր պատահել: Պարզվում է, քեռիս առաջարկել էր խարույկ անել ու խորոված սարքել:

– Դու պարկետը կկեղտոտես,- նրան կանգնեցրեց Սիրանուշը:

– Ես պայուսակիս մեջ մի քիչ տանիքի երկաթ ունեմ,- ասաց Խորեն քեռին:

– Բեր էստեղ,- հրամայեց քեռիս, աչք ածելով ֆիննական գարնիտուրը…

Մի ժամանակ մենք ապրում էինք սարերում: Նրանք երամակներով հածում էին Ռուսաստանի հարավային սահմանների երկայնքով: Մենք նրանց վարժեցրինք գերությանն ու լծին: Մենք չենք դադարել նրանց սիրել: Բայց այդ սերը մնացել է միայն երգերում:

Մի ժամանակ մենք ավելի թուխ էինք: Օրերով փռվում էինք Սեւանի ափին: Իսկ գեղեցիկ աղջիկ տեսնելիս, տաշեղով փորերիս վրա սիրո խոսքեր էինք գրում:

Մի ժամանակ մենք ձի հեծած վարգում էինք: Իսկ հիմա ճողփում ենք տրոլեյբուսի լճախորշերում: Եվ հընթացս նիրհում ենք:

Մի ժամանակ մենք իջնում էինք մառան: Իսկ հիմա գաստրոնոմ ենք վազում:

Մենք նորակառույցների ուղղաբերձ թեքությունները սարերից գերադասեցինք:

Մենք նեղացնում ենք կանանց ու պարկետի վրա խարույկներ ենք վառում:

ԲԱՅՑ ՄԻ ԺԱՄԱՆԱԿ ՄԵՆՔ ԱՊՐՈՒՄ ԷԻՆՔ ՍԱՐԵՐՈՒՄ:

ՀԱՂԹՈՂՆԵՐԸ

Բանը տեղի է ունենում Մոժայսկու ակադեմիայի սպորտային դահլիճում: Բոլոր տղամարդիկ այստեղ` լայնաթիկունք են: Խաղասպարեզը լուսավորված է լյումինիսցենտային ջահերի չորս հանգույցներով: Խորդուբորդ գորգի վրա դոփում են Ռուսաստանի առաջնության եզրափակչի մասնակիցները: Կենտրոնական սեղանի մոտ Ժյուլվեռն Խաչատուրյանն է, ով Մելբուռնի Օլիմպիական խաղերի ժամանակ ստացել էր Ռուսական Առյուծ մականունը:

Մի տարի առաջ Խաչատուրյանը համալսարան էր ընդունվում: Նա դիմորդներից ամենալայնաթիկունքն էր:

Ռուս գրականության քննություն էր: Խաչատուրյանը բոլորին հարցնում էր.

– Կներես, քեզ ի՞նչ հարց է ընկել:

– Պուշկին,- ասում է մեկը:

– Բախտս բերեց,- բացականչում էր Խաչատուրյանը,- հենց դա էլ ես չեմ սովորել:

– Լերմոնտով,- ասում է մյուսը:

– Բախտս բերեց,- գոչում էր Խաչատուրյանը,- հենց դա էլ ես չեմ սովորել:

Վերջապես հասավ հենց իր հերթը: Դատավորը հանեց տոմսը: Այնտեղ գրված էր` «Գոգոլ»:

– Վայ,- գոչեց Խաչատուրյանը: -Ինչպիսի անհաջողություն: Չէ՞ որ հենց դա ես չեմ սովորել…

Սակայն մենք շեղվեցինք:

Իրազեկիչը արտաբերեց միկրոֆոնի մեջ.

– Ուշադրություն: Եզրափակիչ գոտեմարտերը շարունակվում են: Երկնագույն անկյունում Արկադի Դիսինն է Չելյաբինսկից: Կարմիրում` Օլեգ Գարբուզենկոն է Մելիտոպոլից:

Հենց այդ ժամանակ ապտակի ձայն հնչեց: Ինչպես պարզվեց` համեստ ծափահարություններ էին:

Մարտիկները միմյանց ձեռք սեղմեցին ու սկսեցին տնտնալ:

Նրանցից յուրաքանչյուրը մի ցենտներ քաշ ուներ: Յուրաքանչյուրը քառասունն անց էր: Երկուսն էլ անկարգ էին քայլում, իսկ մարտը մանկուց ատում էին:

Մարտիկները միմյանց ձեռք էին տալիս, խփում էին վզներին, հազում եւ հանգստանում էին՝ փորերը միացնելով:

– Պասիվ պայքար է,- գոչեց իրազեկողը,- սպորտսմեններին դիտողություն է արվում:

Սակայն Դիսինն ու Գարբուզենկոն չէին արձագանքում: Նրանք սկսեցին ավելի նրբանկատ պայքարել: Երկուսն էլ գիտեին իրենց գործը: Երկուսն էլ հիշում էին վաղեմի մարտերը: Բրա ռուլե, կրկնակի նելսոն, բռնելակերպը, տակից կտրելը… կոպիտ բրեզենտե գորգը հանկարծ վեր է թռչում եւ հրեշային ցասումով խփում է ծոծրակիդ…

– Կապույտը չի մարտնչում,- գոռում էին հանդիսատեսները: -Խալտուրա: Կարմիրն էլ չի պայքարում…

Սակայն Դիսինն ու Գարբուզենկոն չէին արձագանքում: Մարտը նրանք ատում էին, իսկ հանդիսատեսներին քամահրում էին:

Հանկարծ ինչ-որ բան պատահեց: Տագնապի ու անհանգստության զգացողություն հայտնվեց: Կարծես միջազգային օդանավակայանում կանգնել էր ժամացույցը: Հանդիսատեսներն ու մարտավկաները սկսեցին շուրջբոլորը նայել: Մարտիկները, միմյանց հենված, հոգնած քարացել էին:

Բոլորը հայացքները հառել էին գլխավոր դատավորի վրա: Բանն այն է, որ Ժյուլվեռն Խաչատուրյանն անվրդով նիրհել էր, գլուխը հակած դատավորական արձանագրությունների կույտի վրա:

Խաչատուրյանը քնած էր: Ներկաները չէին համարձակվում նրան արթնացնել: Մրցադատավորներն ու կողմնային դատավորները գնացել էին խորովածանոց: Հանդիսատեսները թերթ էին կարդում, գործում էին, գուլպաներն էին կարկատում, տուրիստական երգեր էին երգում:

– Եթե դու իմանայիր, թե ինչպես եմ ես ատում սպորտը,- ասաց Արկադի Դիսինը,- ես ճնշում ունեմ:

– Ես նույնպես,- ասաց Գարբուզենկոն:

– Նույնպես ճնշո՞ւմ:

– Չէ, նույնպես ռադիկուլիտ: Գումարած անքնությունը: Երեկոյան պառկում ես, իսկ հետո` ամբողջ օրն առանց քնի: Մե՛կ մեկը, մե՛կ մյուսը…

Վերջ տալու ժամանակն է, ծերուկ:

– Վաղուց է ժամանակը…

– Կներես, ո՞վ տարավ,- հետաքրքրվեց արթնացած Ժյուլվեռն Խաչատուրյանը:

– Ինչ տարբերություն,- պատասխանեց Գարբուզենկոն:

Հետո նա նստեց գորգի վրա ու ծխեց:

– Ինչպե՞ս թե,- անհանգստացավ Խաչատուրյանը: -Չէ՞ որ արտասահմանցիները հետեւում են: «Ծաղկում էին խնձորենիներն ու տանձենիները»,- քնքշորեն երգեց նա դեպի արեւմտյան թղթակիցների կողմը:

– «Լողաց մշուշը գետի վրայով»,- աշխույժ արձագանքեցին թղթակիցներ Հարրի Զոնթն ու Բիլլի Արդը:

– Արկաշան տարավ,- ասաց Գարբուզենկոն,- նա սիրուն է, թող նրան էլ լուսանկարեն:

– Դու էլ ոչինչ,- առարկեց Արկադի Դիսինը,- դու` թուխ ես:

– Կարճ ասած, դու ես դատավորը, Ժյուլվեռն Արամովիչ, դու էլ որոշի,- արտահայտվեց Գարբուզենկոն:

– Ինչ դատավոր,- գլուխը տարուբերեց Խաչատուրյանը,- Աստված ձեզ դատավոր, տղերք:

– Գաղափար է,- ասաց Դիսինը, հանեց մետաղադրամը, գցեց այն գորգի վրա:

– Ղուշ,- գոչեց Գարբուզենկոն:

Դիսինը մտածմունքի մեջ ընկավ:

– Գիր,- վերջապես շշնջաց նա:

Խաչատուրյանը առաջ եկավ, լաքապատ ճիտքակոշիկի ծայրով ճզմեց մետաղադրամը:

– Հաղթեց ընկերությունը,- հանդիսավոր բացականչեց նա:

Ծափահարություններ հնչեցին: Սպորտսմենները լքեցին դահլիճը, ելան փողոց: Անկյունից, օրորվելով, դուրս եկավ տրոլեյբուսը: Ընկերները բարձրացան ճամփորդասրահ:

Երեք պառվուկ նրբանկատորեն նրանց տեղ զիջեցին:

ԲԼՅՈՒԶ ՆԱԹԵԼԱՅԻ ՀԱՄԱՐ

Վրաստանում ավելի լավ է: Այնտեղ ամեն ինչ այլ կերպ է: Ավելի շատ գինի, փող եւ հերոսություն: Ժեստերն ավելի ընդարձակ են, ու ափն ավելի մոտ է դանակի կոթին…

Վրաստանի կանայք խիստ են, վախլուկ, նրանց ետքից մի կատակիր։ Ամեն ոք գիտի` թավ հոնքերի բարիկադներն անառիկ են:

Վրաստանում կլիմա չկա: Կա լոկ արեւ ու ստվեր: Ամռանը ստվերներն ավելի կարճ են, ձմռանը` ավելի երկար, եւ վերջ:

Վրաստանում` ավելի լավ է: Այնտեղ ամեն ինչ այլ կերպ է…

Ես ձեռքիս մեջ սեղմում եմ այս ժանգոտած գրիչը: Մատներս դողում են, ահից սառչում են: Չէ՞ որ գործիքը չափազանց կոպիտ է: Ուր է թե՝ ես գրեմ քո դիմանկարը: Քո դիմանկարը, Բոկուչավա Նաթելա:

Օ՜ Նաթելա: Դու մորուքավորների եւ ուժեղների խնջույքի թասն ես: Դու` տուրուդմբոցից հետո աղբյուրի ջրի կումն ես: Դու` տեղատարափ ես, որը վրա է հասել մեզ սարերում: Եվ ծառն ես, որի տակ մենք փրկվել ենք տեղատարափից: Եվ ծառը ցաքուցրիվ անող կայծակն ես… Դու` հիասքանչ երկրի պատանությունն ես…

Ամեն առավոտ Նաթելան ճեղքում է Արագվայի ծանր ջրերը: Ափին մնում է քարով սեղմված սարաֆանը, ժամացույցն ու ամառային կոշիկները:

Նաթելան լող է տալիս ջրի տակ փոփոխական ճերմակելով: Ափին կամացուկ շրշում են «իզաբել» խաղողի թփերը: Իսկ թփերի ետեւում մոլեգնում են կրքերը: Այնտեղ վաղուց ծնկածալ նստած է Արչիլ Փիրաձեն, զոոտեխնիկը:

Մի ժամ առաջ Արչիլ Փիրաձեն տնից դուրս էր եկել:

– Արչիլ,- հայտարարեց նրան պառավ Կեկե Փիրաձեն,- ես սպասում եմ: Ես անհանգստանում եմ, երբ դու չկաս: Ահա տես, ես թքում եմ շեմին: Մինչեւ դրա չորանալը, դու պետք է վերադառնաս:

– Լավ,- ասաց Արչիլը:

Պառավը թքեց ու գնաց տուն: Այդժամ նրա տղան սկսեց գործել: Նա սանդղամուտքի տակից հանեց ժանգոտած հրացանը: Հետո լիցքավորեց այն եւ ուղեւորվեց դեպի գետը:

Հիմա նա ծնկածալ նստել ու սպասում է: Վերջապես Արագվայի ջրերը հոծանում են: Նաթելան քայլում է ողորկ քարերի վրայով…

Աշխարհում ի՞նչն է այս պատկերից առավել հիասքանչ: Եվ ի՞նչ է` Արչիլ Փիրաձեի համար դա տեսնելը: Արչիլի համար, ով ուշակորույս է լինում նույնիսկ ձի պատկերող գիպսե քանդակից:

Եվ այդ ժամանակ Արչիլ Փիրաձեն վերցնում է իր ժանգոտած հրացանը: Նա այն ավելի ու ավելի վեր է բարձրացնում: Հետո սեղմում է ձգանը:

Ծուխը դանդաղ ցրվում է, թնդյունը լռում է: Լեռներում դադարում է հեռավոր արձագանքը:

– Դա նորից դո՞ւք եք, Փիրաձե,- խիստ ասում է Նաթելան: -Ես այդպես էլ գիտեի: Ինչքա՞ն կարող է սա շարունակվել: Ես վաղուց ասել եմ, որ ձեր կինը չեմ լինի: Ինչո՞ւ եք դուք դա անում: Ինչո՞ւ ամեն օր կրակում եք ինձ վրա: Ինչ-որ մի անգամ դուք արդեն նստել եք տասնհինգ օր բռնաբարության համար: Դա ձեզ քի՞չ է, Արչիլ Լուարսաբովիչ:

– Ես այլ մարդ եմ դարձել, Նաթելա: Չե՞ս հավատում: Ես ինստիտուտ եմ ընդունվել: Ավելին, ես` ուսանող եմ:

– Դրան հավատալը դժվար է:

– Ես գրքեր ու տետրեր ունեմ: Կա «Քիմիա» անունով մի դասագիրք: Ուզո՞ւմ ես տեսնել:

– Կաշառք ինչ-որ մեկին տվե՞լ եք:

– Պատկերացրու, ոչ: Անվճար հեռակայի ուսանող եմ:

– Ես ուրախ եմ ձեզ համար:

– Դե ուրեմն վերադարձիր, Նաթելա: Դու ամեն ինչ կունենաս` պատեֆոն, սառնարան, կով: Մենք կճամփորդենք:

– Ինչո՞վ:

– Կարուսելով:

– Ձեր հանդեպ ողջ համակրանքով հանդերձ, չեմ կարող:

– Ես փոխվել եմ,- բացականչեց Փիրաձեն: -Սովորում եմ: Հետո ինձ ամեն ինչ տարափով է հասնում: Նաթելա:

– Չեմ կարող: Լենինգրադում, ավաղ, ինձ սպասում է ասպիրանտ Ռաբինովիչ Գրիգորին, ես նրան խոսք եմ տվել:

– Ես էլ ասպիրանտ կդառնամ: Շատ գրքեր կկարդամ։ Կարելի է ասել՝ ես արդեն մեկը կարդացել եմ:

– Ինչպե՞ս է այն կոչվում:

– Այն կոչվում է` վիպակ:

– Եվ ուրիշ ոչի՞նչ:

– Այն կոչվում է` Սերաֆիմովիչ:

– Անձամբ ինձ Տոլստոյն ավելի է դուր գալիս,- ասաց Նաթելան:

– Ես բոլոր գրքերը կկարդամ: Թող չանհանգստանա:

– Կամաց,- ասաց Նաթելան: -Դուք լսո՞ւմ եք:

Թփերի ետեւից քնքուշ ձայներ էին գալիս.

Դու ասացիր ինձ` ոչ,

Եվ ձյան վրայով, էխ, ձյան վրայով գնացիր:

Խստաշունչ էր պատասխանը քո,

Գիշերը տանջանքների մեջ,

ախ, տանջանքների մեջ անցավ…

Ճանապարհով դանդաղ գնում էր կինոմեխանիկ Գիգո Զանդուկելին ռազմաավարային հրացանով: Երեսունվեց տարի զենքը հողի տակ էր: Նրա փայտյա կոթը ծաղկել էր նորածիլ շյուղերով: Փողից ցցվել էր գեորգինը:

Տեսնելով Նաթելային ու Փիրաձեին, Գիգոն կանգ առավ: Այժմ նա հրացանը թեք ընկած էր բռնել:

– Դուք եկել եք, որ ինձ սպանե՞ք, Գիգո Ռաֆայելովիչ,- հարցրեց Նաթելան:

– Փոքր-ինչ հա,- պատասխանեց Գիգոն:

– Ձեր արածն էլ էն է, որ ինձ սպանեք: Մեկ դուք, Արչիլ. մեկ դուք, Գիգո: Միայն ասպիրանտ Ռաբինովիչ Գրիգորին է, որ սուսիկ իր դիսերտացիան է գրում սիպեների մասին: Նա իսկական տղամարդ է: Ես նրան խոսք եմ տվել…

Այդժամ մեջ ընկավ Փիրաձեն.

– Քեզ ո՞վ է իրավունք տվել, Գիգո, սպանել Բոկուչավա Նաթելային:

– Իսկ քեզ ո՞վ է էդ իրավունքը տվել,- հարցրեց Զանդուկելին:

Միաժամանակ երկու կրակոց հնչեց:

Թնդյուն, ծուխ, որոտալից արձագանք: Այնուհետեւ` Նաթելայի տրտմալի եւ կշտամբական ձայնը.

– Աղաչում եմ ձեզ, մի վիճեք: Ընկերներ եղեք, Գիգո եւ Արչի:

– Եվ ճիշտ է,- ասաց Փիրաձեն,- ինչո՞ւ զուր արյուն: Ավելի լավ չէ՞ մի շիշ գինի խմենք:

– Թերեւս,- համաձայնվեց Զանդուկելին:

Փիրաձեն գրպանից հանեց «փոքրը»: Ատամներով պոկեց թիթեղյա կափարիչը:

– Գավերը լցնե՞նք,- ասաց նա:

Գլուխը ետ գցելով, Փիրաձեն հաճույքով ըմպեց: Շիշը փոխանցեց Գիգոյին: Նա չստիպեց իրեն համոզել:

– Ափսոս, ակռատելու բան չկա,- ասաց Արչիլը:

– Ես կոճղեգ ունեմ,- ուրախացավ Զանդուկելին,- բռնի: Ես համենայն դեպս հետս վերցրել էի. ձերբակալելու դեպքում պետք կգար:

– Կենացդ, Ռաբինովիչ Գրիգորի,- ասացին նրանք՝ ըմպելով…

Երկու շաբաթ այդպես արագ թռան: Արձակուրդն ավարտվեց: Մեր արդյունաբերական քաղաքում խոնավ է ու նեղվածք:

Վաղը մի Կենտրոնական Կոնստրուկտորական Բյուրոյում ճարտարագետ Բոկուչավան կհակվի կուլմանի առաջ: Նրա արեւառ ձեռքերով կհիանան ջահել, ինչպես նաեւ՝ տարեց ծառայակիցները:

Նաթելան քայլում էր կառամատույցի երկայնքով: Վերջապես ետեւում են մնացել անիվների թխկոցն ու կայարանային խանձահոտը: Մոռացված են պատուհանների տակ փախչող հողաթմբերը: Մոռացված են մթին հյուղակները: Մոռացված են բոկոտն տղեկները, որոնք նայում են գնացքի ետեւից:

Աղջիկը կորավ ամբոխում, եւ ես համառորեն գնում էի նրա ետեւից: Ես գնում էի, թեեւ վաղուց արդեն տեսադաշտից կորցրել էի Բոկուչավա Նաթելային: Ես քայլում էի, քանզի պատկանում եմ տղամարդկանց մեծ դասին: Ես գիտեմ, որ կոպիտ, կույր, փնթի, հաշվենկատ, կասկածամիտ, գեր, անպատկառ` կգնամ մինչեւ վերջ:

Ես հպարտանում եմ քո ետքից նայելու անկապտելի իրավունքով: Իսկ քո ժպիտը ես համարում եմ հաջողություն:

Թարգմանությունը՝  Վարդան ՖԵՐԵՇԵԹՅԱՆԻ
28.10.2009թ.
«168 ԺԱՄ»