«Կան կարմիր գծեր, որոնք պետք է չշրջանցել»

Հարցազրույց Լիբանանի «Ազդակ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Շահան Գանդահարյանի հետ

 
– Որպես սփյուռքահայ` ինչպե՞ս կմեկնաբանեք Հայաստանի ներկա ներքաղաքական իրավիճակը: 
– Մի քանի դիտարկումներ կան: Նախ` այն, որ նախընտրական փուլում ընդդիմությանը չհաջողվեց միասնական թեկնածուով հանդես գալ, թերևս, դա ունի իր հանգամանքներն ու պատճառները: Կարծում եմ` նախքան ընդդիմադիր ուժերի միջև համատեղ քննարկումները, որ պետք է լինեին, ընդհանուր կոնսենսուսի հանգելու, չհասկացվեց այդ կարևոր փուլի խորհուրդը, որպեսզի նախ` համաձայնության գային անելիքների շուրջ, թե ի՞նչ մարտահրավերներ կան, որոնց երկիրը պետք է դիմագրավի, և ի՞նչ ուղիներ կան` և՛ համահայկական, և՛ հայաստանյան խնդիրներն օբյեկտիվ ձևով սեղանին դնելու և քննարկելու: Հետընտրական փուլը ընդհանուր փոփոխություններ մտցնելու համար ենթադրում է հանգրվանային, երկարաժամկետ ծրագրեր: Ընդդիմությանը միավորումը, կարծում եմ, շատ կարևոր է, ինչև մինչ օրս չի ստացվում:

 
– Իսկ ինչո՞ւ չի ստացվում: 
– Ցանկալի էր, որ, օրինակ, Երևանի ավագանու ընտրություններում միասնական ցուցակ կազմվեր: Գուցե այստեղ հատվածականությունը որոշակի առումով գերադասվում է, որտեղ անհրաժեշտ են վերկուսակցական մոտեցումներ, որովհետև եթե, իրոք, համակարգային փոփոխությունների կարիքն ունեն, պետք է նաև կարողանան հաղթահարել բոլոր պատնեշները` փոխզիջումային հիմունքի վրա ընդհանուր համաձայնության գալու: Ցավոք, նախընտրական փուլում միասնական ցուցակ չկազմելը շարունակվել է նաև հետընտրական փուլում:

 
– Արդյո՞ք պատճառը շահերի բախումը չէ: Ընդդիմության յուրաքանչյուր հատված իր շահն ու իր թեկնածուն ունի:
– Գուցե թեկնածուների անձերի խնդիրն է՝ կուսակցությունների, ուժերի որոշ ազդեցությունը պահելու համար: Դա է պատճառը, որ Դաշնակցության կողմից առաջադրված փաստաթուղթն ընդհանուր առմամբ առարկությունների տեղիք չտվեց ընդդիմադիր դաշտում: Ճիշտ է, նախագահը մի քանի կետի շուրջ առարակություններ ուներ, բայց, այնուամենայնիվ, ընդդիմադիր դաշտում չհանդիպեցինք լուրջ հիմնավորումներով առարկությունների կամ հակափաստարկների: Եթե կա փաստաթղթային ընդհանուր նախագիծը, պետք է ամեն գնով որոշակի զոհողությունների գնալ:

 
– Իսկ ինչո՞ւ, օրինակ, նախագահական ընտրություններում Դաշնակցությունը թեկնածու չառաջադրեց, ինչո՞ւ հանկարծ որոշեցին Երևանի ավագանու ընտրություններին թեկնածու առաջադրել, այն դեպքում, երբ նախագահական ընտրություններին իրենց չմասկակցելը բացատրում էին ոչ արդար, թափանցիկ ընտրություններով: Ի՞նչն է փոխվել:
– Եթե նախընտրական փուլում այդ ընդհանուր համաձայնությունը լիներ, Դաշնակցությունը խնդիր չուներ դաշնակցական թեկնածու առաջադրելու: Դաշնակցությունը հայտարարել էր, որ միասնական թեկնածուով հանդես գալն ինչ-որ առումով իրավիճակ փոխելու հնարավորություն էր: Նախագահական ընտրություններին ՀՅԴ-ն թեկնածուով հանդես գալու խնդիր չուներ, առաջարկում էր ընդհանուր համաձայնության գալ, որը ճամփա կհարթեր դեպի միասնական թեկնածուի ճշտումը: Սակայն այդ գործընթացն իր լրումն չունեցավ, քանի որ զուգահեռաբար` ինքնառաջադրումներ եղան, և ստեղծվեց բազմաթեկնածուական իրավիճակ: Հետընտրական իրավիճակում ևս առաջացավ միասնական թեկնածու առաջադրելու հարցը: ՀՅԴ-ն առաջինը հայտարարեց, որ ընդհանուր համակարգային փոփոխության համար այս հանգրվանը պետք է լիարժեք օգտագործվի, քանի որ փոփոխությունները սկսում են կարևորագույն քաղաքի` Երևանի ավագանու ընտրություններից:

 
– Իսկ այդ դեպքում ի՞նչ երաշխիքներ կան հաղթելու Երևանի ավագանու ընտրություններում:
– Իհարկե, երաշխիքներ չկան, բայց պետք է աշխատել, որ վերահսկողություն լինի, ինչին նպաստում է այս հետընտրական մթնոլորտը: Սա մասնակի ընտրություն է, ինչի վրա կարող է կենտրոնանալ բոլորի ուշադրությունը: Այսինքն` այդ առումով վերահսկողությունն օբյեկտիվորեն ավելի կենտրոնացած է:

 
– Որպես ՀՀ քաղաքացի և բնակիչ` հետաքրքրիր է իմանալ, թե հայաստանյան դաշնակցականների որոշումը որքանո՞վ է քննարկվում Լիբանանի դաշնակցականների հետ, որքանո՞վ են դաշնակցական դրսի ուժերը մասնակցում այդ որոշմանը նախորդող քննարկումներին: 
– Դաշնակցությունը մեկ կազմակերպություն է, որ ունի տարբեր կազմակերպական շրջաններ, ապակենտրոնացման դրությամբ է գործում: Օրինակ, Լիբանանի և Լիբանանի հայկական համայնքին վերաբերող խնդիրները Լիբանանի կենտրոնական կոմիտեությունն է որոշում` իր մարմնով, իր կենտրոնական կոմիտեով: Բայց համահայկական տարողունակություն ունեցող խնդիրները, բնականաբար, անցնում են ամբողջ Դաշնակցության միավորների բովով, այնպես չէ, որ մի մարմին համահայկական խնդիրների մասին առանձին որոշում է կայացնում, և հարցի բնույթից, տարողունակությունից է կախված, թե որքանով կենթարկվեն համակուսակցական քննարկումների:

 
– Շատ հաճախ հայաստանյան դաշնակցականներին քննադատում են` իշխանությունների հետ լավ կապեր ունենալու, սակայն` որպես ընդդիմություն ներկայանալու համար: Հայաստանում ՀՅԴ-ին համարում են կեղծ ընդդիմություն: Նկատենք նաև, որ դրսի և, այսպես ասած, ներսի դաշնակցականները տարբերվում են իրենց մոտեցումներով:
– Թույլ տվեք չհամաձայնել, որ տարբերվում են. նույն դաշնակցականներն են, նույն ծրագրային առաջադրանքներն ունեն, նույն գործելաձևի ավանդույթներն ունեն: Իհարկե, հարցերի բնույթը որոշակիորեն տարբերվում է, ասենք, կազմավորման պայմանները որոշակիորեն կտարբերվեն: Նույն կազմակերպությունն է և կազմակերպության նույն անդամները: Թույլ տվեք չհամաձայնել Ձեր նշած տարանջատմանը: Ինչ վերաբերում է կեղծ ընդդիմություն լինելուն, կարծում եմ` դա շահարկման թեմա է: Իհարկե, այն նման չէ Հայաստանի դասական ընդդիմության ստեղծած որոշ կարծրատիպերին: Այն ավելի կառուցողական ընդդիմություն է, սրտացավ ընդդիմություն է, քան խծբծանքի, ասեկոսային, ոչ կոռեկտ պահվածքների ընդդիմություն, որը գերադասում է ՀՀ հզորացումը, անվտանգությունն ու կայունությունը: Կան կարմիր գծեր, որոնք պետք է չշրջանցել:

 
– Ո՞րն է այդ կարմիր գիծը:
– Կարմիր գիծն, օրինակ, այս ներհասարակական լարվածությունը որևէ ձևով բախումնային իրավիճակի չհասցնելն է: Բարեբախտաբար, այս հանգրվանին երևում է, որ և՛ ընդդիմության, և՛ իշխանության պայքարը քաղաքակիրթ հարթության վրա պահելու և բևեռացած մթնոլորտից հեռու պահելու միտումներն ակներև են այս դեպքում:

 
– Ի՞նչ ելք եք տեսնում ներկա իրավիճակից: Փոխզիջումներ կլինե՞ն Սերժ Սարգսյանի կողմից:
– Կարծում եմ` իբրև տեսություն, սկզբունք, պետք է անպայման փոխզիջումային հիմունքը գերակշիռ ուղղություն ստանա, այլապես լարված պահելը որևէ ձևով չի սատարել բնականոն ընթացքին և հանգուցալուծման գործընթացին: Մենք պետք է որդեգրենք բացառապես քաղաքակիրթ երկխոսությամբ հարցերը լուծելու ուղին:

 
– Վերջերս հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանը հանդես էր եկել Արամ Վեհափառի մասին քննադատությամբ` պատմելով, թե ինչպե՞ս է Վեհափառը երկու սուրճ պատվիրել վարդապետին: Հետաքրքիր է` ի՞նչ արձագանք գտավ այդ հայտարարությունը Լիբանանի հայկական համայնքում:
– Հարցի երկրորդ բաժնին չեմ կարող արձագանքել, որովհետև ես Հայաստանում էի: Սամվել Կարապետյանը շատ շնորհակալ գործ է անում եկեղեցիների, հուշարձանների պահպանման հարցում, և այն համահայկական արժեք ունի, բայց ես անձամբ ճիշտ չեմ համարում, ընդհանրապես որևէ վեհափառի մասին մի միջադեպ առնել-ընդհանրացնել և որոշակի տպավորություն ստեղծել` ճիշտ չէ: Ի դեպ, Սամվել Կարապետյանը չորս կաթողիկոսների նկատմամբ նույն պահվածքն է ունեցել և որևէ դրական բարենիշ չի նկատել կաթողիկոսների մոտ։