#հոգևոր

«Ո՛վ մեղավոր, հեռացի՛ր քո չար սովորությունից, ու Ես կհեռացնեմ Իմ բարկությունը»,- ապաշխարության այս հորդորով է դիմում ընթերցողին տիեզերական վարդապետ սբ. Եփրեմ Ասորին՝ իր «Ապաշխարության հորդորակը» գրքում:

Ա­ստու­ծո ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան ըն­թաց­քը ցույց է տա­լիս, և նո­րա հայտ­նու­թյունն ա­սում է, որ մարդն է Աս­տու­ծո ա­րա­րած­նե­րի կեդ­րո­նը, գլու­խը և նպա­տա­կը: Այդ պատ­ճա­ռով և բո­լոր ա­րա­րած­նե­րը ստեղ­ծվե­ցան մար­դուց ա­ռաջ, և բո­լո­րի պատ­րաստվելուց հետո միայն ստեղ­ծվեց մար­դը: Ուստիև մար­դու մարմ­նավոր կյան­քի մեջ պատ­կե­րա­նում է ամ­բողջ աշ­խար­հը, իսկ հո­գին Աս­տու­ծո պատ­կերն է:

Աստվածածնի պատկերագրության պատմությունը սկզբնավորվում է այն ժամանակից, երբ քրիստոնեական արվեստը սիմվոլիկ և այլաբանական ձևերից անցում էր կատարում ավետարանական պատմությունների պատկերագրությանը:

Աստվածային ողորմությունը մխիթարություն է աշխարհի համար, առանց որի կյանքը կանգ կառներ երկրի վրա: Ամենողորմ Աստված ամեն ինչ այնպես է կառուցել, որ մարդ չբավարարվի միայն մարդկային մխիթարությամբ, այլ փնտրի աստվածայինը: Հոգատար Հայրն Իր առատ ողորմությանն է արժանացնում նրանց, ովքեր խոնարհաբար տեսնում են իրենց սխալները և ապաշխարությամբ ու բարի գործերով քավում դրանք: Ս. Հովհաննես Սանդուղքն ասել է, […]

Թող աղոթքը թող չլինի հարկադրաբար։ Լարվածությունը կարող է ներքին դիմադրություն առաջացնել ու վնասել մեզ։ Շատերը հիվանդ են դարձել լարվածությամբ աղոթելով․․․ Հոգում, իհարկե, ինչ-որ բան տեղի է ունենում, երբ աղոթք ենք կորզում, սակայն դա անառողջ երևույթ է։

Հետմահու ապրելու հարցը որքան հին, նույնքան էլ այժմեական է: Ամեն ոք ցանկանում է իմանալ՝ մահվանից հետո կյանքը շարունակվո՞ւմ է: Հիմար են բոլոր նրանք, ովքեր այս հարցով չեն հետաքրքրվում: Մեր կյանքում այնպիսի դժխեմ պահեր են գալիս, որ ստիպված ենք լինում Հոբի պես հարցնելու. «Մարդ թե մեռնի, կապրի՞ դարձյալ»: Արդ, մենք հետմահու կյանքի ապացույցներ ունենք: Այսօր առանց ապացույցի ոչ ոք չի ուզում որևէ բանի հավատալ, և անհավատներն ու գիտուններն իրավունք ունեն ապացույց պահանջելու: Այսօր նույնիսկ ամենաջերմ հավատացյալն ապացույց է պահանջում: Քրիստոսի Հարության տոնի առթիվ այս հարցը մեկ անգամ ևս այժմեություն է ստանում:

Երանի՜ թե, բնության խոսուն և առինքնող այս տեսարաններից ազդված, ամենքս էլ՝ առաջնորդ ու առաջնորդվող, հոգևորական և աշխարհական ըստ առաքյալի պատվերի հեզությամբ զգեստավորվենք (հմմտ. Կող. 3:12) ու մեր կյանքում մշտապես հեզությամբ «ընթանանք» (Եփես. 4:2): Ամեն:

«Չեմ դադարում գոհություն հայտնել ձեզ համար՝ հիշելով ձեզ իմ աղոթքներում, որպեսզի մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի Աստվածը՝ Հայրը փառքի, ձեզ տա իմաստության և հայտնության հոգի իրեն ճանաչելու համար» (Եփես. 1:16-18): Պողոս առաքյալն, իր խոսքն ուղղելով թե՛ եփեսացիներին և թե՛ բոլոր ժամանակների ու ազգերի քրիստոնյաներին, կարևորում է այն հանգամանքը, որ կատարելության ձգտող քրիստոնյան նախ պետք է կրթի և զարգացնի իր հոգին ու սիրտը: Ճշմարտապես կրթվում է այն անձը, որը միաժամանակ կրթում է թե՛ իր միտքը, թե՛ կամքը և թե՛ սիրտը:

Ո­րով­հե­տև Աս­տված ան­սահ­ման կյանք է, և աշ­խար­հը ստեղ­ծված է ոչ թե լոկ Աս­տու­ծո փա­ռաց հայտ­նու­թյան հա­մար, այլև նույն աշ­խար­հը Աս­տու­ծո ա­րար­չու­թյան նպա­տակն է և Աս­տու­ծո ար­քա­յու­թյան ի­րա­կա­նաց­ման է ծա­ռա­յում, ուս­տի այդ­պի­սի մի աշ­խար­հը չի կա­րող կեն­դա­նու­թյունից և կեն­դա­նա­կան հառաջա­դի­մու­թյունից զուրկ կամ մի մե­ռյալ գո­յու­թյուն լի­նել: Ան­բավ կյան­քի ու կյանք բաշ­խո­ղի ա­րար­չու­թյունը բնավ չի կա­րող մե­ռե­լու­թյուն լի­նել:

Աստված ստեղծեց մարդուն Իր պատկերով և նմանությամբ․ «Եվ Աստված ասաց. «Մարդ ստեղծենք ըստ մեր պատկերի և նմանության, և թող իշխեն ծովի ձկների, երկնքի թռչունների, ողջ երկրի կենդանիների և երկրի վրա սողացող բոլոր սողունների վրա» (Ծննդ. 1:26): Աստված մարդուն շնորհեց միտք և մտային կարողություն, կամք և ազատ կամեցողություն: Դարերի ընթացքում մարդն իր կյանքը դյուրացնելու համար մտածեց, ծրագրեց և հնարեց իր առօրյա կյանքի հետ առնչվող զանազան սարքեր, որոնցից են բազմատեսակ գործեր կատարող մարդամեքենաները (Robot):

Մտավոր աղոթք ունենում է միայն այն մարդը, որը ստացել է Աստծու շնորհը։ Չի կարելի աղոթել՝ մտածելով․ «Ես կսովորեմ աղոթել, կհաջողեմ դրանում, կհասնեմ դրան»։ Որովհետև աղոթքը որպես նպատակ դնելով՝ հանգում ենք եսասիրության ու հպարտության։

Ա­ստվա­ծա­յին սի­րո ար­տա­քին գո­րծու­նեու­թյան ա­ռա­ջին ի­րա­կա­նա­ցու­մը Աս­տու­ծո ա­րար­չու­թյունն է: Աս­տու­ծո ա­րար­չու­թյուն է կոչ­վում նո­րա այն գոր­ծը, ո­րով նա յուր էու­թյունից տարբեր ինչ է հառաջաց­նում կամ ստեղ­ծում: Նո­րա ա­րար­չու­թյան պատ­ճառն այն է, որ Նա սեր է, ուստիև չի կա­րող յուր մտքե­րով յուր մեջ ամ­փո­փվել, ա­պա թե ոչ` նա սեր չի լի­նիլ:

Այս պատմությունն ինչպե՞ս կարող է օգնել մարդկանց հետ մեր առօրյա շփումներում։ Այնպես, ինչպես կօգներ մեր հոգեկան հանգստությունը, որին կարելի է հասնել առանց հոգեբանների խորհուրդներին հետևելու, առանց հոգեմետ դեղորայք ընդունելու, այլ սրբությամբ։

Մարդիկ ամբողջ աշխարհը տեսնում են, միայն իրենց չեն տեսնում: Աստված չէ, որ ոչնչացնում է մարդկանց, ո՛չ, այդ իրենք են սեփական ուղեղով իրենց ոչնչացնում:

Ա­ստված, կա­տա­րյալ կյանք և կա­տա­րյալ սեր լի­նե­լով, ծավա­լում է և իս­կա­կան գոր­ծու­նեու­թյուն: Նո­րա բո­լոր գոր­ծու­նեու­թյունը և կամ բո­լոր հարա­բե­րու­թյունը աշ­խար­հի հետ ի­րա­կա­նա­նում է Հոր, Որ­դու և Ս. Հո­գու հայտ­նու­թյամբ կամ Ս. Եր­րոր­դու­թյամբ: Մեր հավատ­քը խե­լա­մուտ է դարձ­նում մեզ, ու մենք աստվա­ծա­յին կյանք ու սեր ենք վա­յե­լում այդ Ս. Եր­րոր­դու­թյան շնոր­հաց շրջա­նում, ըստ ո­րում` մենք ստա­նում ենք այդ կյան­քը Հոր Աս­տու­ծուց, որ մեր Ա­րա­րիչն է, Որ­դի Աս­տու­ծուց, որ մեր փրկիչն է, Հո­գի Աս­տու­ծուց, որ մեր քավիչն ու որ­դեգ­րիչն է:

«Ի մե­ծու­թե­նէ և գե­ղեց­կու­թե­նէ ա­րա­րա­ծոցն` ըստ նմին հա­մե­մա­տու­թեան եւ ա­րար­չա­գործն նո­ցա ե­րեւի» (Ի­մաստ., ԺԳ 5), իսկ նո­րա էու­թյունը մենք կա­տա­րե­լա­պես ի­մա­նալ չենք կա­րող ա­ռանց Աս­տու­ծո օգ­նու­թյան: Աս­տու­ծո էու­թյան մա­սին մեր հաստա­տուն գի­տու­թյունը այն­քան է, որ­քան նա հայտ­նել է մեզ: Մենք, իհարկե, երբեք չենք կա­րող ամ­փո­փել, մեր ա­րա­րա­ծա­կան սահ­մա­նա­փակ հո­գու մեջ Աս­տու­ծո ան­սահ­ման էու­թյան ի­րա­կան մտա­պատ­կե­րը կազ­մել, վասնզի մենք ստեղ­ծված­ներ ենք, իսկ նա` մեր ստեղ­ծո­ղը (Ես., Խ 18, 25, 15. Ա­ռակ., ԺԱ 23): Բայցև ո­րո­շել Աս­տու­ծո էու­թյունը չի կա­րե­լի, զի ո­րո­շել, սահ­­մա­նել նշա­նա­կում է ո­րո­շել տե­սա­կը` ըստ սե­ռին և տար­բե­րու­թյանց, մինչ­դեռ Աս­տված չէ են­թարկ­վում ո՛չ սե­ռի և ո՛չ տե­սա­կի, հե­տևա­բար ան­սահ­մա­նե­լի է:

Ի սկզբանե մարդն ուներ մի կողմից ամեն ինչի վրա իշխելու կարողություն, մյուս կողմից` արգելված ծառին չդիպչելու պատվիրան. այս երկակիության մեջ էլ հենց դրսևորվեց նրա ազատությունը, ազատ ընտրությունը (որն առանց պատվիրանի չէր կարող իմաստ ստանալ):

Մարդ տրա­մա­դիր է քննել, զննել ու հե­տա­զոտել ամեն ինչ յուր շուր­ջը և հաս­կա­նալ յուր կյան­քի բո­լոր պա­րա­գա­նե­րի գաղտ­նիքն ու խոր­հուր­դը: Ա­մեն ինչ քննել ու զննել և ճշմար­տու­թյունը ճա­նա­չել ու պա­հել պա­տվի­րում է մեզ և սուրբ ա­ռաքյալը (Հռ., ԺԲ 2. Ա Կոր., Բ 10. Բ Կոր., ԺԳ 5. Գործք, ԺԷ 27): Ա­հ­ա այդ քննու­թյունն իսկ տա­նում է մեզ դեպի մեր հիմ­նա­կան հավատ­քի ճշմար­տու­թյունը, դեպի Աս­տու­ծո գո­յու­թյան հաստա­տու­թյունը:

Առաքյալները Քրիստոսի Հարությունից հետո տարածեցին Ավետարանը ողջ աշխարհով: Քրիստոս, խոսելով Երուսաղեմի տաճարի կործանման և վախճանի մասին, ասում է, որ պիտի լինեն պատերազմներ, աղետներ, Ավետարանը պիտի քարոզվի ամբողջ աշխարհում և ապա պիտի գա վախճանը (Մատթ. 24.6-13, Մարկ. 13.7-10, Ղուկ. 21.9): Որոշ աղանդներ այս վախճանը հասկանում են որպես աշխարհի վախճանը:

Երբ Քրիստոս գալիս է ու, բնակվելով մեր հոգում, լցնում այն, այդժամ հեռանում են մեր բոլոր խնդիրները, բոլոր մոլորություններն ու դառնությունները։ Ադժամ հեռանում է և մեղքը․․․ Հասկանո՞ւմ ես, խնդիրները վերանում են ոչ թե մեր ջանքերով, այլ Քրիստոսով։

Կան մարդիկ, որ այցելում են գերեզման՝ չհավատալով հոգու անմահությանը, հավիտենական կյանքին: Այդ դեպքում ի՞նչ նպատակ ունի նրանց այցը, այստեղ առկա է պարադոքս. գերեզման այցելողն ինչ-որ տեղ գիտակցելով հավատում է, որ այդ ամենի մեջ կա մի այլ վիճակ, բայց և միևնույն ժամանակ էլ ժխտում է նույն այդ հավատը: Այդ մարդիկ արտաքնապես են փորձում պահպանել դարեր ի վեր եկած սովորությունը՝ հիշելով և իրենց հարգանքը ցուցաբերելով ննջեցյալին: Այսինքն՝ ընդունված է, որ այդ սովորությանը հետևեն, հակառակ պարագայում միջավայրը կդատի իրենց…

Արարիչ Աստված ողջ աշխարհն արարել է իմաստուն, ներդաշնակ և գեղեցիկ: Դարեր շարունակ ամեն առավոտ ծագող արևն իր պայծառ ճառագայթներով լուսավորում է ողջ Երկիրը՝ լիացնելով այն կյանքով: Իսկ երեկոյան Աստծու կամքով երկնակամարում վառվում են երկնային այլ լուսատուներ՝ լուսինն ու աստղերը: Ամեն վայրկյան հրաշք է տեղի ունենում աշխարհում. ծնվում են միլիոնավոր կյանքեր:

Հա՛յր, արդյոք ճի՞շտ է վարվում այն մարդը, որը ծանր հիվանդացել է ու որոշել իրեն ամբողջությամբ վստահել Աստծուն:

Հայաստանում արժեքների, արժեհամակարգի դեմ հետևողական, մեթոդական պայքարն ունի շատ որոշակի նպատակներ։ Այդ դեգրադացիան, որ իրականում հասնում է արժեքների պղծման, իրականացվում է իշխանության կողմից, անձամբ Նիկոլ Փաշինյանի անմիջական-քարոզչական մասնակցությամբ ու հրահանգավորմամբ։ Հայրենիք, պատմություն, կրոն, եկեղեցի, հիշողություն, ինքնություն․․․ սա իշխանության կողմից թիրախավորված հասկացությունների ոչ ամբողջական, սակայն հիմնարար, համակարգաստեղծ նշանակություն ունեցող արժեքների ցանկն է։

Աչքերը կարող են իրենց տեսնել` նայելով այն արժանիքի մեջ, որ իրենք ունեն, որն է տեսողությունը: Այսինքն` աչքերը կարող են իրենց տեսնել` նայելով ուրիշ աչքերի մեջ, մարմնի այլ մասերին նայելով` աչքերն իրենց չեն տեսնի: Նույն կերպ հոգին կարող է իրեն տեսնել` նայելով այն արժանիքի մեջ, որ ինքն ունի, որն է իմաստությունը:

Շատերը նկատած կլինեն, որ այժմ ժամանակը շատ ավելի արագ է անցնում, քան նախկինում: Թվում էր, թե գիտական ​​և տեխնոլոգիական առաջընթացն ինչ-որ չափով կփոխարիներ մարդու աշխատանքին և, մարդն ավելի շատ ժամանակ կունենար, բայց այժմ հակառակ պրոցեսն է: Նախկինում մարդիկ օրը սկսում և ավարտում էին աղոթքով և ոչինչ չէին անում առանց աղոթքի:

Կրթվածությունը լավ բան է, բայց անհրաժեշտ է հոգին էլ «կրթել», որպեսզի այն օգուտ բերի: Այլապես կրթվածությունն աղետով կավարտվի: «Չարիքը,- ասել է սուրբ Կոսմա Էթոլոսացին,- կրթված մարդկանցից է գալու»*: Թեև գիտությունը բավականին առաջընթաց է ապրել ու այդքան հաջողությունների հասել, մարդիկ, փորձելով աշխարհին օգնել, իրենք էլ չհասկանալով՝ կործանում են այն: Աստված մարդուն թույլ է տվել ամեն ինչ ըստ իր գիտակցության անել, բայց Աստծուն չլսելով՝ մարդ կործանում է իրեն, կործանում է իր իսկ ստեղծածով:

Աղոթել կարելի է միայն Աստծու շնորհի օգնությամբ։ Ոչ մի աղոթք չի կարող արվել առանց աստվածային շնորհի։ Վերհիշեք Սիրաքի իմաստությունը․ «Թող իմաստությամբ ասվի օրհնությունը, և Տերը հաջողություն կտա նրան» (15։10): Այսինքն՝ միայն նա, ով ունի աստվածային իմաստությունը, կարող է փառաբանել Աստծունայնպես, ինչպես հարկն է։ Եվ միայն Տերն է տալիս դրա համար անհրաժեշտ շնորհը։ Երբ գալիս է շնորհը, երբ գալիս է սերը, այդժամ արտաբերում ես Քրիստոսի անունը, ու նրանով են լցվում միտքդ ու սիրտդ։

Տարբեր հարթակներում հաճախ է քննարկվում կրոնի դերի և նշանակության մասին հարցը: Կարծիքները տարբեր են, երբեմն՝ իրարարամերժ, երբեմն՝ համահունչ միմյանց: Մարդկության սկզբնավորումից ի վեր հասարակությունները, պատմության էջերը շրջելով, մշտապես դավանել են այս կամ այն կրոնը, որովհետև զգացել են, որ կարիք ունեն փոխհաղորդակցության հոգեղեն իրականության հետ:

Այս­պի­սով, քրիս­տոն­յա­ներն ի՞նչ տրա­մադ­րությամբ պի­տի կար­դան Աստ­ծու խոս­քը: