«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը APRI գիտահետազոտական կենտրոնի փորձագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու, միջազգայնագետ, իսրայելագետ Սերգեյ Մելքոնյանն է։
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին վարչապետ, ԱԺ նախկին նախագահ Խոսրով Հարությունյանն է։
«Ես անձամբ այս թեմայի մասին խոսել եմ բոլոր հանդիպումների ժամանակ և նշել եմ՝ ցավոք սրտի, իրավական ճանապարհը Բաքվում պահվող մեր ռազմագերիների և պատանդառված անձանց իրավունքների պաշտպանության հարցում անկարող է, և մենք դրա ապացույցներին ամեն օր ենք առնչվում»,- ամերիկյան այցերն ամփոփող ասուլիսի ժամանակ պատասխանելով 168.am-ի հարցադրումներին՝ նշեց Արցախի Հանրապետության ՄԻՊ Գեղամ Ստեփանյանը:
«Հենակետ» վերլուծական կենտրոնի փորձագետ Շիրազ Խաչատրյանը Ներքին Հանդի ուղղությամբ ադրբեջանական ագրեսիան համարում է թշնամու կողմից փորձարկում-ուսումնասիրություն, թե հայկական կողմն ինչպես կարձագանքի հերթական սահմանային սադրանքին ու դրանից կախված՝ գծում է իր քայլերի հաջորդականությունը:
«Ինչո՞ւ է Ադրբեջանի համար կարևոր փաթեթավորումը, քանի որ 2020 թվականի պատերազմից և նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթի ստորագրումից, խաղաղապահների տեղակայումից կարճ ժամանակ անց ադրբեջանական քարոզչությունն ուղղված է եղել խաղաղապահների դեմ, որպեսզի կոնտինգենտն օր առաջ լքի Ղարաբաղը։ Սակայն այս երեք տարիների ընթացքում ակտիվ ու բուռն աշխարհաքաղաքական իրադարձություններ տեղի ունեցան այս հակամարտության շուրջ։
168.am-ի հետ զրույցում եվրոպացի վերլուծաբան Սյուզան Ստյուարտը նշեց, որ, դատելով հաղորդագրություններից, Ֆրանսիայի նախագահը կամ Գերմանիայի կանցլերը, որը ներկա էր նախկին մի քանի հանդիպումների կլոր սեղանի շուրջ, այս փուլում չեն մասնակցի բանակցությունների։
«Այդ որ ցույց են տալիս զենք ու զինամթերք, դա 1-2 օրվա պաշար էր, հա, տանկն ունեինք, բայց եթե «սնարյադ» չլիներ, տանկն ինչո՞վ պետք է կրակեր։ Այդ մարդիկ չեն հասկանում, միայն խոսում են, թե զենքեր են թողել, հա, զենքեր են թողել։ Մեզ մոտ նույնիսկ արդեն «պատրոնն» էր վերջանում, Քյոխին էին խնդրում, մեզ «պատրոն» էր հասցնում, հալալ է իրեն՝ հասցնում էր, տարբեր ուղղություններով էր աշխատում»,- հավելեց Օնիկ Բալասանյանը։
Արցախը լուծարելու մասին հրամանագիրն այլևս գոյություն չունի, «Ազատության» հետ զրույցում ասել է Արցախի նախագահի խորհրդական Վլադիմիր Գրիգորյանը՝ ընդգծելով, որ դրա համար հիմք է հանդիսանում նախագահի հոկտեմբերի 19-ի հրամանագիրը, համաձայն որի՝ Արցախի նախագահը, պետնախարարը, կառավարության անդամները, խորհրդարանը, անվտանգության խորհրդի քարտուղարը, իրավապահ մարմինները, Ստեփանափակերտի քաղաքապետը ու վարչական շրջանների ղեկավարները շարունակում են պաշտոնավարել՝ հասարակական հիմունքներով, այսինքն՝ առանց վարձատրության։
Արցախից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներն անցած մի քանի ամիսներին անդադար բարձրաձայնում են ՀՀ տեղափոխվելուց հետո իրենց առջև ծառացած նոր խնդիրների մասին: Նրանց մի մասը բռնի տեղահանությունից երկու ամիս անց էլ կանգնած է օրվա սնունդը հայթայթելու խնդրի առջև: Բնակվում են տարրական կենցաղային պայմանների բացակայությամբ: Քիչ չէ նաև այնպիսի ընտանիքների թիվը, որոնք զրկվել են իրենց հասանելիք օգնությունից:
Քաղաքագետ Սերգեյ Շաքարյանցի գնահատմամբ՝ Ադրբեջանը Նախիջևանի հետ կապող ճանապարհ այս պահին էլ գոյություն ունի՝ Իրանի տարածքում: Այս պարագայում նա անտրամաբանական որակեց ադրբեջանական կողմի հայտարարությունը՝ «Զանգեզուրի միջանցքն» Իրանի տարածքով անցնող մեկ այլ՝ նույնպիսի ճանապարհով փոխարինելու վերաբերյալ: Իսկ տարբեր հարթակներում միմյանց հակասող հայտարարություններով, ըստ քաղաքագետի, թշնամական երկրի իշխանությունները փորձում են շփոթություն առաջացնել միջազգային հանրության մոտ:
Թերևս, սա նկատի ուներ ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանը, երբ հոկտեմբերի 17-ին դիզվառելիքի շինծու գործով դատական նիստից հետո լրագրողների հետ զրույցում նշել էր, որ Արցախի Հանրապետության ինքնորոշումն իրականություն դարձնելու դեմ պայքարում էր ոչ միայն Ադրբեջանը, այլև Հայաստանի իշխանությունը, նաև Արցախի նախկին իշխանությունը։
Ադրբեջանում պահվող հայ ռազմագերիների և քաղաքացիական անձանց պաշտպանությունը, ինչպես նաև՝ Վագիֆ Խաչատրյանի, հնարավո՞ր է կազմակերպել հայ փաստաբանների միջոցով. ի՞նչ միջազգային իրավական մեխանիզմներ կան՝ 168.am-ն այս հարցադրումներն ուղղեց միջազգային իրավունքի մասնագետ, փաստաբան Արա Ղազարյանին:
Այս պարագայում, միջազգային իրավունքի մասնագետի գնահատմամբ, Ադրբեջանում իրականացվող գործընթացների ընթացքում ապահովված չեն կենսական երաշխիքները՝ գործը քննող դատարանի անկախությունը: Սահակյանի գնահատմամբ՝ ադրբեջանական դատարաններն անկախություն չեն կարողանում ցուցաբերել անգամ սեփական քաղաքացիներին վերաբերող գործերում:
Խնդիրը կարգախոսի պարզամտությունն ու պարզունակությունը չէ, ոչ էլ այն, որ քաղաքապետի աշխատանքը դրանով հավասարեցվում է մոտավորապես կաֆելագործի կամ ավելի հին մասնագիտության տեր չմերժողների՝ ցանկացած պատվեր կատարելու պատրաստակամությանը, որը կարող էր արտահայտվել նաև «Փողին մուննաթ» գռեհկաբանությամբ:
«Ո՞վ էր խանգարում նրանց դա անել անցյալ տարվա դեկտեմբերին, հունվարին,- 168.am-ի հետ զրույցում արձագանքեց քաղաքագետը՝ մանրամասնելով,- Փաստահավաք առաքելությունը պետք է փաստեր հավաքեր ադրբեջանական շրջափակման, մարդկության դեմ գործվող հանցագործություն մասին, բայց քանի որ Փաշինյանը համամասնակից է այդ գործություններին, չի դիմել: Այժմ՝ իր համար ընդամենն ալիբի է փորձում ստեղծել՝ թե այդ 7 ամիսներին սեփական փիառով չի զբաղվել, այլ Արցախի մասին է մտածել: Մինչդեռ ինքը համամասնակից է այդ իրավիճակին. իր խոսքերից հետո ամեն անգամ Արցախում իրավիճակը սրվել է, այսինքն՝ Ադրբեջանը դա համարել է քարտ-բլանշ:
«Արցախի հարցը, դրա կարգավորումը դիվանագիտության հարց չէ. սա իսկապես ազգային, համազգային հարց է, Սահմանադրության, անկախ Հայաստանի Հանրապետության փիլիսոփայության հարցն է,- «Շրջափակում. Օր 220» թեմայով քննարկման ժամանակ նշեց ՀՀ ԱԳՆ նախկին տեղակալ, արտակարգ և լիազոր դեսպան Ավետ Ադոնցը՝ մանրամասնելով,- 30 տարի միջազգային հանրության քաղաքակիրթ սեգմենտը համարում էր, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հիմքում ընկած է տարածքային ամբողջականության, ինքնորոշման իրավունքի, ուժի չկիրառման սկզբունքները:
«Դեսպանն ասում է այն, ինչը կննջեցնի հայության և հատկապես արցախահայության զգոնությունը: Նրանք ամեն գնով ցանկանում են հայերին մտցնել Ադրբեջանի լծի տակ, և դրա համար իրենք չեն խնայում իրենց բառապաշարը` մեզ համոզելու, թե բռնապետության կազմում հայերն ավելի լավ կապրեն, քան ինքնավարությամբ»,- 168.am-ի հետ զրույցում նշեց Ադրբեջանի հարցերով փորձագետ Արմինե Ադիբեկյանը՝ անդրադառնալով արցախահայերի՝ Ադրբեջանի կազմում գոյատևելու հնարավորության մասին ՀՀ-ում ԱՄՆ դեսպան Քրիստինա Քվինի հայտարարությանը։
«Երևանին կոչ ենք անում չինքնամեկուսանալ եռակողմ ձևաչափերով աշխատանքից։ Պարզ աշխատանքի դադարը բացասաբար է անդրադառնում տարածաշրջանում իրավիճակի վրա և ընդհանուր առմամբ տանում է էսկալացիայի գետնի վրա։ Իսկ Բաքվին կոչ ենք անում քայլեր ձեռնարկել Լաչինի միջանցքի ամբողջական ապաշրջափակման ուղղությամբ հումանիտար նպատակներից ելնելով և կոչ ենք անում ԼՂ բնակչությանը չդարձնել Երևանի հետ քաղաքական տարաձայնությունների պատանդ»,-ասաց Զախարովան։
«Խելք չունես իշխելու, կառավարելու, մի մտիր դրա տակ, ժողովրդին մի մտցրու դանակի տակ: Այս խելապակասներն իշխանություն են վերցրել, մոտները ի՞նչն է լավ ստացվում՝ թռնել բասեին, դե գնա քո համար տունը բասեին սարքի, կնգադ հետ ամեն օր թռի բասեին, կնգադ ամեն օր վերցրու, գնա դաշտերում սելֆի արա, պեռաշկի կեր: Հասկանո՞ւմ եք՝ խնդիրը որն է՝ մի ողջ ազգի ճակատագիր այսօր կախված է այս խելապակաս իշխանություններից»:
Արևմուտքն ակտիվորեն զարգացնում է հարաբերություններն Ադրբեջանի հետ, մասնավորապես, էներգետիկ ոլորտում, սակայն այդ համագործակցության ծավալները, փորձագետների դիտարկմամբ, հաճախ են միֆականացվում:
Հարկ է հիշեցնել 2017 թվականի սեպտեմբերին Արմեն Աշոտյանի ու Մանե Թանդիլյանի այցը Բաքու։
Թշնամի պետության ղեկավար Իլհամ Ալիևը նախօրեին Լաչինի շրջանում հատուկ ներկայացուցիչ է նշանակել Մասիմ Մամեդովին:
Էներգետիկ փորձագետ Արմեն Մանվելյանը 168.am-ի հետ զրույցում թշնամական այս հարձակումներին հակադարձում է հիշեցմամբ. «Ատոմակայանը գնվում է ՄԱԳԱՏԷ-ի ամենօրյա հսկողության տակ. այսինքն՝ այնտեղ տեղադրված են հատուկ սարքեր, որոնցով օնլայն ռեժիմով տեսնում են, թե ատոմակայանում ինչ է կատարվում: Մեծամորի ատոմակայանը համապատասխանում է միջազգային բոլոր ստանդարտներին:
«Տեսանելի մեխանիզմը ենթադրում է գործընթացների թափանցիկություն, որի շնորհիվ ոչ միայն արցախցի ժողովուրդն է համոզվելու, որ իրենց անվտանգությունն և իրավունքն ապահովված է, այլև ամբողջ աշխարհն ու ՀՀ-ն»,- խոսելով միջազգային տեսանելի մեխանիզմ ստեղծելու, Ստեփանակերտի և Բաքվի երկխոսելու մասին՝ ասել է «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Լիլիթ Մինասյանը՝ ընդգծելով, որ ձևաչափը դեռևս քննարկումների փուլում է:
Հիմա Սամվել Բաբայանը որտեղի՞ց է ստացել երաշխիք, որ իրեն Ադրբեջանը մի օր չի հասնելու, ավելին՝ ինքն է որոշելու՝ ո՞ւմ հանձնել Բաքվին, ո՞ւմ՝ ոչ:
«Մենք Ադրբեջանի մարտավարության մեջ տեսնում ենք միաժամանակ մի քանի տարբեր գործիքների կիրառում: Այսինքն՝ երբեմն ականատես ենք լինում ուղիղ ուժի՝ ռազմական սցենարի կիրառման, երբեմն՝ պարզապես ուժի սպառնալիքի կիրառման, իսկ վերջին սադրանքն էլ փափուկ ուժի կիրառման օրինակ է»,- 168.am-ի հետ զրույցում անդրադառնալով Արցախը Հայաստանին կապող միակ ճանապարհն արգելափակելու ադրբեջանական հերթական սադրանքին՝ նշեց տարածաշրջանային հարցերով փորձագետ Արմեն Պետրոսյանը:
«ՀՀ-ն ոչինչ չի արել այդ ուղղությամբ, ու հիմա եկել ենք անակնկալի: Պետք է պայքարել՝ օգտագործելով բոլոր լծակները: Բայց արդեն մեր դիրքերն այնքան զրոյացված են, այնքան արժեզրկված են, որ չունենք այն քաշն արտաքին աշխարհում, որ կարողանանք աշխարհից ինչ-որ բան պահանջել: Որովհետև Փաշինյանն այս 4 տարում մեզ կռվացրեց ամբողջ աշխարհի հետ և դարձրեց ոչնչություն ամբողջ աշխարհի աչքերում. այժմ Ադրբեջանն է օրակարգը թելադրում՝ կուզի՝ կփակի, չի ուզի՝ չի փակի: Եվ միջազգային հանրությունը ոչինչ չի կարող անել, որովհետև բոլորը՝ ՀՀ-ն ներառյալ, «ճանաչել են» Արցախը՝ որպես Ադրբեջանի մաս»,- ասաց ադրբեջանագետը:
«Ֆրանսիայի խորհրդարանի ընդունած բանաձևն ընդամենը բանաձև է: Այսինքն՝ օրենք չէ, իրավական պարտադիր ուժ ունեցող փաստաթուղթ չէ, իրավական առումով նախադեպ չէ, բայց կարող է քաղաքական առումով նախադեպ լինել՝ ինչպիսիք եղան ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի և Սենատի կողմից ընդունված բանաձևերը, որոնք կարևոր ազդեցություն ունեցան նաև Նախագահի կողմից Ցեղասպանության ճանաչման տեսանկյունից»,- 168.am-ի հետ զրույցում նշեց միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանը՝ անդրադառնալով Ֆրանսիայի Սենատի ընդունած Ադրբեջանի դեմ պատժամիջոցներ սահմանող բանաձևի հնարավոր հետևանքների մասին մեր հարցադրմանը:
