Քրիստոնյան և աշխարհը
Դարեր ի վեր աշխարհը մարտնչում է երկնային այն կարգի դեմ, որն ի վերուստ հաստատվել և տրվել է մարդուն Արարչի կողմից:
Մարտնչում է, որովհետև փորձում է կյանքի ուղին տանել դեպի այլ ուղղությամբ, որն աստվածաշնչյան հասկացությամբ կոչում ենք մեղքի ուղի: Սա մի համակարգ է, որը սկզբնապես անտեսանելիորեն, այնուհետև շոշափելի կերպով ավերում ու ոչնչացնում է ամեն ինչ: Եթե մարդկությունը չզատագրվի այս ուղղուց, նրա ամբողջական երջանկության մասին խոսելն անիմաստ է:
Սուրբ Գրքում կարդում ենք, որ Հովհաննես առաքյալն իր նամակներից մեկում հորդորում է չսիրել աշխարհը: Նա ասում է, թե ով սիրում է աշխարհը, Երկնավոր Հոր սերը չկա նրա մեջ (Ա Հովհ. 2:15-16): Երբեմն քրիստոնյաների մոտ հարց է առաջանում, թե առաքյալն ինչո՞ւ է պատգամում չսիրել աշխարհը, երբ աշխարհն Աստծո ստեղծագործությունն է և մասնավորապես Մատթեոսի Ավետարանում Հիսուս նշում է, որ Երկնավոր Հայրը հոգ է տանում իր ստեղծած աշխարհի համար (Մատթ. 6.26-30): Հարկ է ուշադրություն դարձնել, թե առաքյալն աշխարհ ասելով ինչ է ակնարկում: Նա ասում է, որ աշխարհի մեջ ինչ կա, մարմնի ցանկություն է, աչքերի ցանկություն և այս կյանքի ամբարտավանություն (Ա Հովհ. 2:16):
Հովհաննես Ավետարանիչն իր նամակում «աշխարհ» եզրն օգտագործելիս նկատի ունի ոչ թե Աստծո ստեղծագործությունը» երկինքն ու երկիրը, կենդանական աշխարհը և այլն, այլ մեղավոր մարդու կողմից ու սատանայի ներգործությամբ ձևավորված հասարակարգը, հեթանոս քաղաքակրթությունը, այլ խոսքով մեղքի հիմքերի վրա հյուսված աշխարհը, որովհետև նա նշում է երևույթներ, որոնք վերաբերում են ոչ թե բնությանը, կենդանիներին, այլ մարդու մեջ գործող մեղքին և դրա հետևանքով ձևավորված հասարակարգին ու բարքերին:
Հետաքրրքական է, որ առաքյալը խոսում է անհատի մեջ գործող մեղավոր սկզբնաղբյուրների մասին, որոնք գալիս են առաջին մարդկանցից» Ադամից և Եվայից: Այդ մասին Ծննդոց գրքի 3-դր գլխում ասվում է. «Կինը տեսավ, որ ծառի պտուղը լավ է ուտելու համար, ակնահաճո է և գրավիչ» ըմբռնելու համար» (Ծննդ. 3:6): Համեմատելով Հովհաննես առաքյալի «աշխարհ» հասկացության սահմանման բնութագրիչների հետ նկատում ենք» «լավ է ուտելու համար» բնութագիրը վերաբերում է մարմնի ցանկությանը, «ակնահաճո է» համընկնում է առաքյալի նշած աչքերի ցանկությանը և «գրավիչ՝ ըմբռնելու համար» ասվածը նույնանում է առաքյալի մատնանշած այս կյանքի ամբարտավանությանը: Արդ, քրիստոնյայի դիրքորոշումը աշխարհի վերաբերյալ նշանակում է զերծ լինել սատանայի ներգործությամբ աշխարհում գործող թագավորության տիրապետությունից, որն Ավետարանում հաճախ սահմանվում է պարզապես «աշխարհ» տերմինաբանությամբ:
Այդ իսկ պատճառով Պողոս առաքյալն ասում է. «որովհետև մեր պատերազմը մարմնի և արյան հետ չէ, այլ՝ իշխանութիւնների հետ, պետությունների հետ, այս խավար աշխարհի տիրակալների հետ և երկնքի տակ եղող չար ոգիների հետ» (Եփես. 6:12): Սակայն հոգևոր պայքարը սկսում է ամեն անհատի ներսից, որովհետև Պողոս առաքյալը Հռոմեացիներին ուղղված 7-րդ գլխում նկարագրում է մարդու ներսում գործող մեղքի ուժը և 8-րդ գլխում նկարագրում է, թե ինչպես ազատագրվել մեղքի ներգործությունից: Հասարարական հարաբերություններում կյանքի որակի բարելավում ու սոցիալական կայուն արդարություն չի կարող լինել, եթե մարդն առաջին հերթին չպայքարի իր մեջ գործող մեղքի օրենքի դեմ: Աստծո Հոգով առաջնորդվող անհատներից ձևավորված հասարակությունն է, որ աշխարհում կձևավորի աստվածային սիրո քաղաքակրթությունը:
Այս առումով է, որ Հովհաննես առաքյալն ասում է, թե ում մեջ չկա Երկնավոր Հոր սերը, նա սիրում է աշխարհը: Արդ, Աստծո ստեղծած աշխարհում ծավալվում է երկու թագավորությունների պայքարը, և մարդիկ ընտրում են լինել լույսի թագավորության քաղաքացի կամ խավարի թագավորության քաղաքացի: Ներկայիս կյանքն այնպիսին է դարձել, որ գերիշխանությունը ծավալվում է ոչ թե աշխարհագրական սահմանների հաշվին, ինչպես հին աշխարհում էր, այլ մարդկային կյանքների վրա: Այս պարագայում աշխարհագրական նվաճումները կորցնում են իրենց առավելությունը, քանի որ կարևոր է դառնում մարդկային էակի կյանքի կառավարումը տարբեր մեթոդներով ու միջոցներով, ուր անհատը գտնվում է թվացյալ ազատության մեջ:
Մարդը գիտակցում է իր թվացյալ քաղաքացիական ազատության խաբկանքը, երբ քաղաքակրթական, հասարակական մակարադակով փորձում է իրականացնել այն սկզբունքները, որոնք ամրապնդում են հոգևոր բարոյական արժեքներն այս աշխարհում: Ուստի, Հովհաննես Ավետարանիչը, երբ խոսում էր աշխարհի մասին՝ խոսում էր այն աշխարհի մասին, որը թշնամաբար է տրամադրված Քրիստոսի հաստատած թագավորությանը:
Քրիստոսի հաստատած թագավորության օրենքները մարդկային հասարակարգում չեն ստեղծում մարդկային կյանքի գոյապայքար միմյանց միջև, այլ հաստատում են միմյանց սիրելու աստվածային պատգամը: Այս խորհուրդը ընդունելի չէ այս աշխարհի կողմից, քանի որ մարդիկ, որոնք գոյապայքարի մրցակցության մեջ չեն միմյանց հետ, այդ դեպքում կախվածության կարիք չունեն նաև աշխարհից, որովհետև իրենց պայքարը հենց աշխարհի առաջադրած արժեքների համար է, և աշխարհն է թելադրում, թե այդ գոյապայքարն ինչպիսի կանոններ պետք է ունենա:
Իսկ Քրիստոսի հաստատած թագավորությունը պարզապես ոչնչացնում է աշխարհի գերագահությունը մարդու կյանքից: Եվ այս դեպքում աշխարհը ետ է մղվում ու ծառայում մարդու կյանքի բարօրության համար և ոչ թե մարդն է ծառայում աշխարհին:
Ներկա ժամանակներում աշխարհը շարունակում է իր կայսերական նվաճումներն անհատի կյանքում: Տնտեսական ոլորտում այն գերիշխող դիրք է գրավում, սակայն դա բավարար չէ ամբողջապես գերիշխել մարդու կյանքն ու կեցությանը:
Աշխարհի համար կարևորագույնը դարձել է գերիշխող դառնալ հոգևոր ոլորտում, թափանցել մարդկանց հոգիները և ամբողջապես նվաճել մարդուն: Այս պարագայում է, որ այն ջանում է խարխլել քրիստոնեական վարդապետության հաստատուն դավանանքը: Լավագույն մեթոդներից մեկը աղանդավորական շարժումներն են, որոնց միջոցով փորձեր են կատարվել ու կատարվում են սասանելու քրիստոնեական դոգմաները: Բայց այսպիսի հարձակումները շատ ավելի տեսանելի են և դրանց համարժեք պատասխան տալը չի ուշանում:
Այդ իսկ պատճառով, աշխարհի համար ռազմավարական մեթոդ է դարձել մարդուն տալ թվացյալ անկախություն` վերցնելով անհատից ներքին անկախությունը: Ինչպես նաև մարդուն ապահովել չափից ավելի նյութական բոլոր բարիքներով կամ զրկել մարդուն դրանցից:
Նպատակը դրանցից կախվածության մեջ պահելն է: Երբ մարդը փորձի այս իրադրությունում որևէ քայլ կատարի քրիստոնեական արժեքների ամրապնդման համար «աշխարհի թագավորության» մեջ, անմիջապես կզգա, որ ինքը կախվածության մեջ է հայտնվել աշխարհի հաստատած նյութական արժեքերից և կարող է զրկվել այդ արժեքներից: Ուստի, կամ իր մեջ ուժ պիտի գտնի այդ գերիշխանությունից ազատվելու համար, որն անհնար է առանց Աստծո միջամտության, կամ իր հնազանդությունը հայտնի աշխարհին ու վայելի աշխարհի պարգևած բարիքները` ծառայելով խավարի թագավորության համար: Արդ, այս կյանքում ուղենշված է երկու ուղի՝ կամ ծառայել Քրիստոսի թագավորությանը, կամ խավարի թագավորությանը, որը շատերի համար բազմաթիվ ժամանակավոր հնարավորություններ և լայն դռներ է բացում:
Բայց վերջինս համար Հիսուս ասում է Ավետարանում. «Հիմա՛ է այս աշխարհի դատաստանը, հիմա՛ է, որ այս աշխարհի իշխանը դուրս կնետվի» (Հովհ. 12:31):
Եվ դեռ բազմաթիվ դարեր առաջ Դանիելի մարգարեության միջոցով արդեն իսկ հնչում էին մարգարեական խոսքերը քրիստոնեական քաղաքակրթության հավիտենական հաղթության վերաբերյալ. «Ապա բարձրյալ Աստծու սրբերը պիտի ելնեն և առնեն թագավորությունը և պահեն այն հավիտյանս հավիտենից» (Դանիել 8:18):
Հովհաննես Մանուկյան
