«Ցանկացած դեպքում, եթե միջազգային բանկը դուրս է գալիս ՀՀ-ից, դա նաև հաղորդագրություն է օտարերկրյա ներդրողների համար,- HSBC-ի վաճառքի մասին իր դիտարկումներում շեշտեց Թադևոս Ավետիսյանը և հավելեց,- Հենց իրենց հաղորդագրության մեջ, երբ նշում են՝ բանկի մասնաճյուղերը տեղափոխում են ավելի հեռանկարային կենտրոններ, դա նշանակում է, որ Հայաստանն իրենց գնահատմամբ՝ հեռանկարային չէ»:
Մենք ունենք ապագայի մեծ պլաններ, շուտով ներկայացնելու ենք նոր, ժամանակակից պրոդուկտներ մեր գործընկեր բանկերի համար՝ շարունակելով զարգացնել վճարումների և փոխանցումների ոլորտը Հայաստանում։ Մենք ձեր հետ կլինենք միշտ, երբ դուք քարտով, հեռախոսով, սմարտ ժամացույցով և այլ միջոցներով ֆիզիկական կամ վիրտուալ միջավայրում կկատարեք վճարում կամ փոխանցում։
Ընդամենը մի քանի օր առաջ էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը քիչ էր մնում երդվեր, որ չի պատրաստվում հրաժարական տալ։ Բայց 10 օր էլ չանցած՝ հրաժարական տվեց։
Համաշխարհային հեղինակություն ունեցող բանկի հեռանալը կարող է վատ ազդակ լինել ոչ միայն գործող, այլև պոտենցիալ ներդրողների համար։ Բայց դա այն է, ինչ այսօր ունենք։ Ու այն, ինչ տեղի է ունենում, խոսում է Հայաստանի ներդրումային դաշտի, տնտեսության, ֆինանսական համակարգի և, վերջապես, իշխանությունների նկատմամբ օտարերկրյա խոշոր բիզնեսի վստահության մասին։ Մնացածը երկրորդական է։
Կար ժամանակ, երբ իշխանությունները հպարտանում էին, թե Հայաստանում ստեղծել են նպաստավոր պայմաններ ապրելու և աշխատելու համար, դրա համար էլ ռուսները նախընտրում են գալ Հայաստան։ Հիմա, երբ ռուսները հեռանում են, այլևս չեն խոսում «ապրելու և աշխատելու համար ստեղծված նպաստավոր պայմանների» մասին։
Սա ընդամենը մեկ օրինակ է, որը ցույց է տալիս, թե ինչի վրա են հիմնված մեր տնտեսության այդքան փառաբանված բարձր աճերը։ Որքան արտաքին միջավայրից Հայաստանի տնտեսության վրա փոխանցված դրական շոկերը թուլանում են, դրանց հետ կապված աճի տեմպերն ընկնում են, այնքան իշխանությունների զեղծարարություններն ավելի են կատարելագործվում։
Երբ Ազգային ժողովի ՔՊ խմբակցության հայտնի գործարար պատգամավորը քաղաքական թիվ մեկ ամբիոնից արդարացնում է Վրաստանի իշխանությունների այն քայլերը, որ տուգանում կամ արգելում են բեռնափոխադրողներին երկու բաքով լիցքավորված մեքենաներով մտնել Վրաստան, ո՞ւմ շահերն է սպասարկում՝ Վրաստանի՞, թե՞ սեփական բիզնեսի։
Իշխանությունների հարկային վարչարարության, նոր հարկային բեռի մասին 168.am-ի հարցադրումներին ի պատասխան՝ Աուդիտորների պալատի նախագահ, տնտեսագետ Նաիրի Սարգսյանը պայմանավորեց Բյուջե 2024-ի կատարման մտահոգություններով:
Անշարժ գույքի շուկայում գնային պիկեր այս փուլում չկան, որովհետև չկան դրան նպաստող գործոնները. ավելին՝ այդ շուկայում նկատելի է գնանկում։
Հայաստանի փաստաբանական համայնքը մտահոգված է Ֆինանսների նախարարության նոր նախաձեռնությամբ, որով նախատեսվում է փաստաբանական ծառայությունների մատուցումից առաջացող շրջանառության հարկը 2024 թվականի հոկտեմբերի 1-ից դարձնել 10 %` ներկայիս 5 %-ի փոխարեն (կրկնապատկել շրջանառությունից առաջացող հարկային բեռը), իսկ արդեն 2025 թվականի հունվարի 1-ից՝ բացառել փաստաբանական ծառայություն մատուցող հարկ վճարողների գործունեությունը շրջանառության հարկի համակարգում:
«Կարմիր գծերի» թանկացումը բարեհաջող ավարտելուց հետո, ինչպես և սպասվում էր, հիմա էլ անցել են քաղաքային տրանսպորտի ուղեվարձին։
«Հայաստանը ոչ առաջին, ոչ էլ վերջին երկիրն է, որտեղ տեղի է ունեցել փողոցի միջոցով իշխանափոխություն։ Այդ ճանապարհով անցած երկրներն ունեն նմանություններ։ Ուսումնասիրությունները գալիս են ցույց տալու, որ այն երկրները, որտեղ մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն 12 հազար դոլարից բարձր է, այդ երկրներում փողոցային ճանապարհով իշխանափոխություններ, որպես կանոն, տեղի չեն ունենում, իսկ Հայաստանում 2017 թվականին մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն շուրջ 4,000 ԱՄՆ դոլար էր:
«Նրանք վարում են ոչ ադեկվատ, ոչ Հայաստանի շահերից բխող քաղաքականություն, հետևաբար, դժվար է գնահատական տալ: Բայց երբ ստեղծվում էր ԵԱՏՄ շուկան, մեզ համար այնտեղ ամենահեռանկարային ուղղությունն էլեկտրաէներգիայի շուկան էր, որովհետև այդ շրջանում Հայաստանն ուներ էներգետիկ քաղաքականություն, և կային մշակումներ, որ ՀՀ-ն արդեն պետք է արտադրեր մի քանի անգամ ավելի շատ էներգիա, ու այն արտահաներ դեպի ԵԱՏՄ:
Զարմանալի չէ, որ Նիկոլ Փաշինյանի ասած 193-194 հազար աշխատատեղերի ստեղծման, միջին աշխատավարձի կրկնապատկման պայմաններում սոցիալական իրավիճակը մեր երկրում գրեթե չի բարելավվում, աղքատությունը չի կրճատվում, ծայրահեղ աղքատներն էլ ավելանում են։
Հայաստանը, արձանագրած բարձր աճերով, ինչպես իշխանություններն են սիրում ասել, դարձել է համաշխարհային տնտեսության աճերի առաջատարներից մեկը։ Սակայն անգամ նման աճերի պայմաններում Հայաստանի տնտեսությունը շատ քիչ բան ունի առաջարկելու աշխարհին։
Պետական եկամուտների կոմիտեն վերջերս հրապարակեց անցած տարվա խոշոր հարկատուների ցանկը։ Մինչ իշխանությունները հպարտանում են տնտեսության բարձր ու համաշխարհային մակարդակի աճերով, այս ցանկը ցույց է տալիս մեր տնտեսության խղճուկ վիճակը։ Արտաքուստ խոշորների կողմից բյուջե վճարված հարկերն ավելացել են, բայց ավելացել են ոչ ամենևին տնտեսության, մասնավորապես՝ տնտեսության արտադրական հատվածի վճարած հարկերի հաշվին։
Անշարժ գույքի շուկայում անցած տարի առք ու վաճառքի գործարքների աննախադեպ իրավիճակ է գրանցվել. բացառությամբ 2020թ., երբ հայտնի պատճառներով շուկան գրեթե կանգնած էր, գրանցվել է 2018թ. հետո անշարժ գույքի առք ու վաճառքի ամենացածր ցուցանիշը։
Ի՞նչ էր անում Տիգրան Ավինյանն ԱՆԻՖ-ի տնօրենների խորհրդի նախագահի պաշտոնում։ Մի՞թե նա պատասխանատվության բաժին չունի նրանում, որ պետության փողերն արդյունավետ չեն ծախսվել, վատնել են։ Թե՞ տնօրենին աշխատանքից ազատելով՝ բոլոր հարցերը լուծվեցին։ Իսկ Տիգրան Ավինյանը հիմա էլ կարող է հանգիստ վայելել Երևանի քաղաքապետի պաշտոնը ու ժամանակին՝ լինելով ամենապատասխանատու պաշտոնյան կամ պաշտոնյաներից մեկը, ոչ մի պատասխանատվություն չկրել հիմնադրամում հարկատուների փողերն անարդյունավետ ծախսելու համար։
«Ակնհայտորեն, նախորդ տարվա վերջից սկսած՝ այս իշխանությունները հարկային արտոնությունները վերացնելու և նաև՝ հարկային ռեժիմը խստացնելու, հարկեր քերելու քաղաքականություն են որդեգրել: Մտահոգությունն այն է, որ հիմնականում վերցված են այն ուղղությունները, որտեղ որոշակի տնտեսական աշխուժություն կա, և այդ ոլորտները նպաստել են բարձր տնտեսական աճին:
Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից մեծապես շահեցին հատկապես հայաստանյան բանկերը։ Հակամարտության առաջին տարում, երբ ռուսական կապիտալի հոսքերը սկսեցին սպասարկվել հայաստանյան բանկերի միջոցով, ֆինանսական այս կառույցները մեծ շահույթներ ստացան։
2024 թվականի ներդրումային տեսլականն աշխարհի ու Հայաստանի համար, մակրոտնտեսական զարգացումները համաշխարհային և տեղական համատեքստում, արհեստական բանականությունն ու բնապահպանական, սոցիալական, կառավարչական սկզբունքների զարգացումը. Ամունդի-Ակբա տնտեսական համաժողովն այս բազմաձև խճանկարի շուրջ էր համախմբել Հայաստանից ու աշխարհի տարբեր կետերից Հայաստան ժամանած գաղափարական առաջնորդներին, ոլորտի փորձագետներին և նորարարներին:
Դժվար է չընդունել, որ ՀՀ տնտեսական ներուժը բավարար չէ 2024թ. պետբյուջեով ամրագրված տնտեսական աճի 7% տեմպն ապահովելու համար, և նկարագրված իրավիճակում դրան հնարավոր կլինի հասնել միայն արտածին բարենպաստ գործոնների առկայության պայմաններում։ Այսինքն՝ տնտեսական աճի կառավարության նախանշած տեմպի ապահովման ակնկալիքը նման է վիճակախաղով խոշոր գումար շահելու հույսին։
Պաշտոնապես Հայաստանում գնաճ չկա, առնվազն՝ տասներկուամսյա կտրվածքով։ Անցած տարվա դեկտեմբերին նույնիսկ սպառողական գների 0,6 տոկոս նվազում է գրանցվել՝ նախորդ տարվա համեմատ։
Վերջին երկու տարիներին արձանագրվող բարձր տնտեսական աճերի պայմաններում, թվում է, թե բանկերը պետք է մեծապես հետաքրքրված լինեին տնտեսության իրական հատվածի ֆինանսավորմամբ։
Ստեղծված նպաստավոր պայմաններում մի պահ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում գրանցված աշխատատեղերի ակտիվ աճը դադարել է։ Ավելին, աշխատատեղերը, իշխանությունների հայտարարած ռազմավարական այս ճյուղում, սկսել են փակվել։
Շուտով հավանաբար մի վարկ էլ կվերցնեն՝ էլեկտրական ավտոբուսներ ու տրոլեյբուսներ բերելու, մեկ ուրիշ վարկ էլ՝ մետրոյի կայարանը կառուցելու համար։ Չնայած մետրոյի կայարանի համար, ամենայն հավանականությամբ, 60 միլիոնով չեն բավարարվի, շատ ավելի մեծ գումարի պարտքեր ներգրավելու անհրաժեշտություն կլինի։ Թեպետ ի՞նչ նշանակություն ունի, թե ինչքան կլինի. Հաստատ գիտեն, որ հետո իրենք չեն լինելու այդ պարտքերը վերադարձնողները։
Իշխանության ջանքերով Հայաստանի պետական պարտքը վերջին տարիներին մեծ տեմպերով ավելացել է, այն էլ գերազանցապես կառավարության վերցրած ահռելի պարտքերի պատճառով։ Բայց այսօր կխոսենք ոչ թե պարտքերի աճի, այլ սպասարկման մասին։ Այն մասին, թե ինչպիսի հսկայական գումարներ են վճարվում վերցրած պարտքերը փակելու համար։
Մնում է այն տարբերակը, որ դրսից այդ ապրանքները ներկրել են Հայաստան, գուցե նաև՝ հումքի անվան տակ, իսկ հետո, որպես պատրաստի արտադրանք, որն արտադրվել է իբր թե հայկական ձեռնարկություններում, տեղափոխել են այլ երկրներ ու դրա հիման վրա արտադրության ծավալների հսկայական աճեր են գրանցել։
Մինչև իրենց բնակարանների հարցերը լուծելը՝ իշխանությունները չէին ասում, որ հիփոթեքով բնակարան ձեռք բերելու ժամանակ եկամտային հարկի վերադարձը, որից հասցրեցին լի ու բոլ օգտվել, անարդար վերաբերմունք է ցածր աշխատավարձ ստացողների նկատմամբ։ Իրենց բնակարանների հարցերը լուծեցին-վերջացրեցին, նոր հիշեցին, որ դրանով ոտնահարում են ցածր աշխատավարձ ստացողների իրավունքները։
Ռուս-ուկրաինական հակամարտությունից հետո Հայաստանի ֆինանսական շուկան հայտնվեց արտառոց իրավիճակում։ Դրսից ստացվող հսկայական տարադրամային հոսքերի արդյունքում՝ դրամը կտրուկ արժևորվեց շուկայի հիմնական արժույթների, մասնավորապես՝ դոլարի և եվրոյի նկատմամբ։ Արժևորումը հասավ ընդհուպ մինչև 20-25 տոկոսի՝ մեծապես հարվածելով տնտեսության արտահանելի հատվածին։