Մատակարարումների հետ կապված ցանկացած խոչընդոտ թուլացնում է հայկական ապրանքների դիրքերն արտաքին շուկաներում։ Բայց ֆինանսական կորուստները դեռ մի կողմ, առավել կարևոր են շուկան կորցնելու վտանգները։ Մատակարարումների հետ կապված խոչընդոտների հետևանքով, շատ արագ դրանց տեղը կարող են զբաղեցնել մրցակիցները՝ դուրս մղելով հայկական ապրանքները։
Այս պայմաններում Երևանում բնակարանների գների նվազումից անհնարին է խուսափել։ Այլ բան, թե դրանք մինչև ո՞ւր կարող են հասնել։ Կան որոշ գործոններ, որոնք զսպում են գների չափից շատ անկումը։ Դրանք կապված են, մասնավորապես, կառուցապատման թանկացման հետ։
Հայաստանում մասնագիտական որոշ շրջանակներ քննարկում են, թե ինչն է Հայաստանում արդյունաբերության ցուցանիշի գրեթե 20 տոկոսի հասնող նվազման պատճառը: Պաշտոնական վիճակագրության համաձայն, գրեթե այդքան է արդյունաբերական ոլորտի անկումը 2025-ի առաջին եռամսյակում՝ 2024-ի նույն ժամանակահատվածի համեմատությամբ:
Սա իշխանության ներսում ծվարած կոռուպցիայի լավագույն գնահատականն է։ Ու եթե իշխանականները չեն բարեհաճում բացահայտել սեփական շրջապատում վխտացող կոռուպցիան, դա չի նշանակում, թե այն չկա։ Կոռուպցիայի դրսևորումներն այսօր բազմազան են՝ հովանավորչությունից սկսած, վերջացրած պաշտոնական դիրքի չարաշահումներով։
Դեպի Ռուսաստան և Մերձբալթյան երկրներ ալկոհոլային խմիչք արտահանող հայկական ընկերությունները մեկ ամսից ավելի է՝ չմեկնաբանվող ու տարօրինակ ստուգումների են ենթարկվում Վրաստանում։ Պատճառները հասկանալի չեն հայաստանյան արտադրող, արտահանող ու բեռնափոխադրող ընկերություններին։
Բանկային համակարգում վերջին շրջանում զեղծարարությունների պակաս չկա։ Վարկային շուկայի ակտիվացումն ակտիվացրել է նաև խաբեբաներին։ Գնալով ավելանում է այն քաղաքացիների թիվը, ովքեր հայտնվում են զերծարարների թիրախում ու խարդախության զոհ դառնում։
Մասնագիտացված միջազգային ֆինանսական կառույցների գնահատականները Հայաստանի տնտեսության վերաբերյալ մտահոգիչ են. Հերթով նվազեցնում են տնտեսական աճի այս տարվա սպասումները։
Տևական ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը խուսափում էր խոսել բյուջեի ընթացիկ հարկային եկամուտների վերաբերյալ։ Կառավարության նիստերը շոուների վերածելու սիրահար վարչապետը, որը նախկինում ամիսը չլրացած՝ հարկային մուտքերի ցուցանիշներ էր հրապարակում, «պատմական ու աննախադեպ» ռեկորդներ էր գրանցում, երկար ժամանակ հարկերի հավաքագրմանն ընդհանրապես մոտ չէր գալիս։ Բայց օրերս կրկին հիշել էր ու ֆեյսբուքյան գրառումով ավետել, որ նախորդ տարվա հունվար-ապրիլի համեմատ՝ այս տարվա հունվար-ապրիլին, պետական բյուջեի հարկային եկամուտներն ավելացել են 14․5 տոկոսով կամ 120 միլիարդ դրամով։
Դժվար չէ հաշվել, թե ինչքան պիտի վճարվի 1 մլն ուղևորի համար փոխհատուցում տալու պարագայում. Միջին հաշվով՝ 40-45 մլն դոլար։ Այդ գումարը, բնականաբար, փողոցում ընկած չէ, պիտի վճարեն պետական բյուջեից ու քաղաքացիներից գանձվող հարկերից։
Մեկ ամիս առաջ՝ ապրիլին, 168TV-ով եթեր հեռարձակվեց «Կապիտալի ՈՒԺԸ» հաղորդաշարը, որ նվիրված է Հայաստանի տնտեսության հիմքում կանգնած գործարարներին։
Կառավարությունն իր գործունեության ծրագրով թիրախավորել էր մինչև 2026թ. գործազրկությունը Հայաստանում նվազեցնել 10 տոկոսից, աղքատությունը կրճատել կիսով չափ, իսկ ծայրահեղ աղքատությունն ընդհանրապես վերացնել։ Մինչև 2026թ. հաշված ամիսներ են մնացել, իսկ իշխող քաղաքական ուժը կիլոմետրերով հեռու է իր հայտարարած թիրախներին հասնելուց։
«Ընդհանուր արդյունաբերության կրճատման վրա հիմնական ազդեցությունը թողել է Սյունիքի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի՝ տարեսկզբին ակցիաների հետևանքով արտադրանքի թողարկման կրճատումը․ նախորդ երկու ամսվա տվյալների ցուցանիշներով՝ մոտավորապես 20 տոկոսով անկում էր ապրել։ Այնուհետև գալիս են արդյունաբերություն մյուս ճյուղերը՝ մասնավորապես, հագուստի արտադրություն, խմիչքներ և այլն, ինչն էլ Հայաստանի արտահանման ծավալների կրճատումով է պայմանավորված։
Նիկոլ Փաշինյանը վերջերս շատ է խոսում կրթվելու ու սովորելու կարևորության մասին, բայց այդպես էլ ինքն ու իր ղեկավարած կառավարությունը ո՛չ կրթվում են, ո՛չ էլ մի բան սովորում։ 7 տարի մնացել են նույն դասարանում։ Մնացել են նույն անկարողների կառավարությունը, ինչպես կային 7 տարի առաջ, երբ նոր էին եկել իշխանության։
2025թ. հունվար-մարտ ամիսներին արձանագրվել է տարվա առաջին երեք ամիսների կտրվածքով 2022 թվականից ի վեր գրանցված ամենացածր տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը (ՏԱՑ)՝ 4.1%։ Դրա հիմնական պատճառը նախորդ տարիների բարձր տնտեսական աճին նպաստած հիմնական գործոնների ազդեցության էական թուլացումն է (որոշ գործոնների դեպքում՝ պարզապես զրոյացումը)։
Կառավարությունը նպատակ է դրել այս տարի Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թիվը հասցնել 2,5 միլիոնի։ Տարեսկզբին էկոնոմիկայի նախարարը հայտարարում էր, թե կառավարությունը շարժվում է իր թիրախին համահունչ։
Պետական պարտքը մարտի 31-ի դրությամբ կազմում է 5 տրիլիոն 318 մլրդ դրամ․ ֆինանսների նախարար Վահե Հովհաննիսյանն էր տեղեկացրել օրերս, սակայն վստահեցրել․ «Պարտքի բացարձակ մեծությունը էական չէ․ տարբեր երկրներում տրիլիոններով պարտք կա, բայց այդ երկրները զարգացած, զարգացող երկրներ են և որևէ խնդիր չկա։
Կառավարությունը որոշել է բյուջեի հաշվին հարստացնել բանկերին ու նրանց վերադարձնել վերջին 3 տարիներին անհուսալի ճանաչված մինչև 1 մլն դրամ ժամկետանց վարկերը։ Տպավորություն են ստեղծում, թե իբր դրանով քաղաքացիներին են լավություն անում, բայց իրականում բանկերի պարտքերն են վերադարձնում։ Այդ պարտքերի մեծ մասից բանկերը վաղուց հույսները կտրել էին։ Գիտեին, որ դրանք երբեք էլ չեն վերադարձվելու։ Բայց կառավարությունը որոշել է վերադարձնել։ Պատրաստվում են բյուջեից տասնյակ, եթե ոչ՝ հարյուրավոր միլիոն դոլարներ վճարել բանկերին՝ անհուսալի վարկերի դիմաց։
Իշխանության գալուց հետո հեղափոխականները հասցրել են պետական պարտքն ավելացնել 6 մլրդ 827 մլն դոլարով։ Կառավարության պարտքն այդ ընթացքում նույնիսկ ավելի շատ է աճել՝ 6 մլրդ 913 մլն դոլարով։
7 տարում 7 մլրդ դոլարի պարտք են կուտակել ու այդքանից հետո ո՛չ տնտեսությունն են զարգացրել, ո՛չ նոր արտադրություններ են ստեղծել, ո՛չ տնտեսության պոտենցիալն են ավելացրել, ո՛չ հասարակ քաղաքացու սոցիալական վիճակն են լավացրել, և ո՛չ էլ երկրի անվտանգության ու պաշտպանության խնդիրներն են լուծել։ Պարտքերի հաշվին՝ քաղաքական դեմագոգությամբ են զբաղվել ու խաբել հասարակությանը։
«Նրանք ինչպե՞ս են հանդուրժում այսպիսի բյուջետային օրակարգը, պարտքային և ծախսային դիզայնը, բայց ինչպես երևում է՝ այդ մարդկանց դա չի հետաքրքրում։ Իսկ կառավարությունը գործադիր մարմին է․ ինչքան շատ հավաքի, քերի, ինչքան շատ ծախսի, իր համար լավ է, քանի որ դա ինչ-որ տեղ նաև կորպորատիվ շահ է»,- հավելեց նա։
Երբ ՔՊ-ականների կառավարությունն ու Ազգային ժողովի մեծամասնությունը փորձում էին հիմնավորել մանր ու միջին բիզնեսի հարկային բեռի կտրուկ բարձրացումը, ասում էին, թե սա մանր ու միջին բիզնեսի դեմ չէ, խոշորների ստվերի դեմ են պայքարում։ Խոշորների դեմ էին «պայքարում», բայց պարզվում է՝ տուժողը մանր ու միջին բիզնեսն է եղել։
Վերջին տարիներին բարձր տնտեսական աճեր արձանագրելու գործում իշխանության համար փրկություն դարձած, բայց ժողովրդին ոչինչ չտվող արտաքին առևտուրն ահագնացող տեմպերով նահանջում է։ Մեծապես կրճատվել է հատկապես ներմուծումների վրա հիմնված արտահանումը։ Բոլոր հիմնական ուղղություններով ահռելի անկում է գրանցվել։
ՀՀ տնտեսական ակտիվության աճի տեմպն էականորեն դանդաղել է։ Տնտեսական ակտիվության աճի տեմպի դանդաղումը հիմնականում պայմանավորված է համեմատվող ցուցանիշներում ոսկու վերաարտահանման ազդեցության, ինչպես նաև նախորդ տարիներին բարձր աճ ապահովող գործոնների չեզոքացմամբ։ Վերջինս սպասելի երևույթ էր, և նման միտումների պահպանման պարագայում տնտեսական աճը տարվա համար կառավարության կանխատեսումներից ավելի ցածր կլինի։
Չնայած գործունեության նախորդ ոչ ամբողջական 7 տարիներին Նիկոլ Փաշինյանն ու իր վարչախումբը հասցրել են հեղափոխական տեմպերով ավելացնել պետական պարտքը, այսօր էլ նրանք շարունակում են ակտիվությամբ պետության վրա նոր պարտքային պարտավորություններ կուտակել։
Զարմանալի չէ, որ այդքանից հետո արտադրության ծավալները չեն հասել անգամ 2021թ. մակարդակին։ Չորս տարի առաջ Հայաստանում ավելի շատ համակարգիչներ, էլեկտրոնային ու օպտիկական սարքավորումներ էին արտադրվում, քան արտադրվել են այս տարի՝ ընդհուպ 2,6 անգամ աճից հետո։
Ապօրինի գույքի բռնագանձման շրջանակներում 2-3 տարի է՝ 1.7 մլրդ դոլարի բացահայտումներից են խոսում։ Դեռ մեծ հարց է, թե վերջում ինչ կմնա այդ գումարից։ Իսկ որ 7 տարում 11 մլրդ դոլարը վատնել են, խոսքը չկա։
168TV-ի «Կապիտալի ուժը» հաղորդաշարի այս շաբաթվա հյուրը գործարար, Amanoo բնակելի թաղամասը կառուցող «Khakhamyan Heritage» ընկերության հիմնադիր Ավետիս Խախամյանն է։
«Հարկային բեռի ավելացում, հարկային տեռոր, վարկերի անհասանելիություն, աշխատակազմի ներգրավման բարդություններ. սրանք բոլորը տանում են փոքր և միջին բիզնեսների տապալման։ Կառավարության նպատակը ՓՄՁ ոլորտի տապալումն է, որպեսզի դրանից հետո զարկ տա խոշորների զարգացմանը, որովհետև խոշոր բիզնեսները կառավարելի են»,- ասաց «Հայաստանը ես եմ» նախաձեռնության նախագահը՝ ընդգծելով, որ ՓՄՁ ոլորտի տապալման հետևանքով ՀՀ Կառավարությունը կզրկվի 15 միլիարդ դրամ հարկային հավաքագրումից, 55.000 բիզնես կհայտնվի փակման եզրին։
2021 թվականից «շքեղության հարկի» քողի տակ քաղաքացիների գույքահարկի բեռը մինչև 2026 թվականը փուլային բարձրացրացնում են՝ 4-5 անգամ։ Զուգահեռաբար՝ վերացրեցին նաև ցածրարժեք գույք ունեցողների համար նախատեսված չհարկվող շեմը
SMS-ներով աշխատելու պրակտիկան հավանաբար շատ է դուր եկել կառավարության ՔՊ-ական վարչախմբին։ Նիկոլ Փաշինյանի հայտնի SMS-ային պաշտոնանկություններից հետո որոշել են հիմա էլ SMS-ային գրոհ կազմակերպել քաղաքացիների վրա։
