Կառավարության 2023թ. կատարողականի զեկույցում նշվում է. «2023 թվականին հարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշը կազմել է 23.9% (ներառյալ հիփոթեքի տոկոսագումարների դիմաց եկամտային հարկի վերադարձը)` բարելավվելով նախորդ տարվա համեմատությամբ 0.8 տոկոսային կետով»։
Վերջին շրջանում իշխանությունների համար մոդայիկ է դարձել հայտարարել, թե Հայաստանը դիվերսիֆիկացրել է իր տնտեսությունը, ինչը թույլ կտա արտաքին քաղաքական վեկտորը փոխելու պարագայում խուսափել տնտեսական հնարավոր հետևանքներից։
Ժամանակին թանկացումների դեմ պայքարողներն այսօր փորձում են ամեն գնով թանկացնել մայրաքաղաքի հասարակական տրանսպորտը, այն էլ՝ կտրուկ։ Քաղաքացու ֆինանսական բեռն ավելացնելու մոլուցքով տառապող իշխանությունը հակված չէ հրաժարվել քաղաքային տրանսպորտի ուղեվարձը բարձրացնելու մտքից։ Այն բանից հետո, երբ հասարակության շրջանում բուռն հակազդեցություն առաջացավ աղմկահարույց նախաձեռնության շուրջ, հետաձգեցին դրա ընդունումը։ Հայտարարեցին, թե պատրաստվում են վերանայել։
Ոչ մեկը չի ասում, թե ինչպե՞ս եղավ, որ արտադրության համեստ ծավալները որոշ ոլորտներում տասնյակ անգամներով հանկարծ սկսեցին ավելանալ։ Մեկ ամսում ավելի շատ ապրանք արտադրվեց, քան տարվա մյուս բոլոր ամիսներին միասին վերցրած։ Ինչի՞ հաշվին, երբ արտադրական հզորությունները չեն ավելացել, նոր արտադրություններ չեն ստեղծվել։ Ամեն ինչ մնացել է նույնը, իսկ արտադրության ծավալներն անգամներով ավելացել են։
Մինչ Հայաստանի իշխանություններն առիթը բաց չեն թողնում ընկնելու Թուրքիայի գիրկը, Թուրքիայի իշխանությունները չեն շտապում բացել հայ-թուրքական սահմանը։ Անթալիայում օրերս տեղի ունեցած հերթական դիվանագիտական ֆորումում Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցերով Հայաստանի հատուկ ներկայացուցիչ Ռուբեն Ռուբինյանը մեկ անգամ ևս հայտարարեց, թե Հայաստանը պատրաստ է Թուրքիայի հետ հարաբերությունների ամբողջական կարգավորմանն ու սահմանների բացմանը հենց հիմա, հենց այսօր։
Կառավարության այս տարվա հունվարի հերթական նիստերից մեկում, անդրադառնալով աշխատատեղերին, Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Հայաստանում աշխատատեղերի նոր պատմական ռեկորդ է գրանցվել։
Իշխանությունները հերթական անպատասխանատու ու վտանգավոր խաղն են սկսել, որը, անկասկած, անհետևանք չի մնա։ Արևմուտքի թելադրանքով՝ փորձում են փոխել տարածաշրջանում ուժերի դասավորությունը՝ վտանգելով նաև տասնամյակների ընթացքում ստեղծված տնտեսական կապերը երբեմնի ռազմավարական գործընկերոջ հետ։ Գնում են բացահայտ ու կտրուկ սրացումների, հաշվի չառնելով անգամ այն լրջագույն սպառնալիքները, որոնց կարող ենք բախվել այդ ճանապարհին։
Հայաստանի իշխանություններն այնպես են խոսում, կարծես մեծ բան են արել ու անում Արցախից բռնի տեղահանված մեր հայրենակիցներին օգնելու, նրանց սոցիալական խնդիրները լուծելու համար։ Երբեմն էլ մուննաթ են գալիս, որ այսքան անելուց հետո, էլի դժգոհում են։
Կառավարությունը հաստատեց և Ազգային ժողով ուղարկեց «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության ծրագրի (2021-2026թթ.) 2023 թվականի կատարման ընթացքի և արդյունքների մասին» զեկույցը։
Սա է մեր տնտեսության ու աճի կառուցվածքը, ինչը շատ ավելի մտահոգությունների տեղիք է տալիս՝ անկախ նրանից, թե ինչ կասեն իշխանությունները։ Տնտեսության կառուցվածքը շարունակում է վատանալ, իսկ աճը՝ մեծապես կախված լինել առևտրից ու ծառայություններից, որոնք կապված են գերազանցապես արտաքին հայտնի գործոնների հետ։
Իշխանությունները համատարած ավելացնում են քաղաքացիների հարկային պարտավորությունները, օր ու մեջ նոր բեռ են դնում։ Դա անում են՝ ինչպես բացահայտ, այնպես էլ՝ թաքնված։ Երբ տեսնում են, որ բացահայտ չի ստացվում, քողարկված են անում։ Այնպես են անում, որ մարդիկ գլխի չընկնեն, թե ինչն՝ ինչի մասին է։ Օրենքներն են փոխում, նորերն են ընդունում, բայց վերջում ամեն ինչ կոտրում են քաղաքացիների գլխին։
Հարկատուների փողը քամուն են տալիս, յուրացնում են ու վատնում, և դրա համար որևէ մեկը պատասխանատվություն չի կրում։ Ամենուրեք հարկերն են ծանրացնում, տույժ-տուգանքներ են ավելացնում, քաղաքացիների ու հարկատուների վրա նոր ֆինանսական բեռ են դնում, բյուջե են լցնում, որ հետո այսպես վատնեն։ Կարող են 6 մլն դոլար բյուջեից հանել ու ոչնչի համար տալ ինչ-որ երգչի։ Վեց միլիոնը տվել են ու ոչինչ չեն ստացել դրա համար։ Այնինչ՝ այդ 6 միլիոնով բազմաթիվ այլ խնդիրներ կարող էին լուծել։
Կառավարությունը, ինչպես Մրցակցության պաշտպանության, այնպես էլ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովների նախագահների պաշտոններում առաջադրել է գործող նախագահներին։ Առաջինում՝ Գեղամ Գևորգյանին, երկրորդում՝ Գարեգին Բաղրամյանին։
Չնայած հասարակության շրջանում առաջացած համատարած դժգոհություններին՝ Երևանի ՔՊ-ական իշխանությունը բոլորովին էլ մտադիր չէ հրաժարվել հասարակական տրանսպորտի ուղեվարձի բարձրացումից։ Այս փուլում դժգոհությունները մեղմելու համար, պարզապես որոշել են ժամանակ ձգել, կրքերը հանդարտեցնել։ Դրա համար ավագանու որոշումը ոչ թե հիմա կընդունեն, այլ մարտին։ Մանր-մունր վերանայումներ կանեն ու կընդունեն։
Փոխարենը՝ այլ երկրների և հատկապես Հնդկաստանի քաղաքացիներն են կտրուկ ավելացել։ Եթե մեկ-երկու տարի առաջ Հայաստանի փողոցներում հատուկենտ հնդիկների կարելի էր հանդիպել, ապա այսօր նրանք ամենուր են։ Եվ ոչ միայն հնդիկները։ Նրանք Հայաստան են գալիս հիմնականում աշխատելու համար։ Ու քանի որ անհամեմատ էժան աշխատուժ են, աստիճանաբար շուկայից դուրս են մղում տեղական աշխատուժը, որը խթանում է նաև Հայաստանի քաղաքացիների աշխատանքային միգրացիան։
Երբ արտագնա աշխատանքի մեկնողների այլ պետություններում ստացված եկամուտները հարկելու հետ կապված դժգոհությունները դուրս եկան փողոց, իշխանությունները շտապեցին փափուկ բարձ դնել նրանց գլխի տակ։ Հայտարարեցին, թե քննարկումներ են սկսել խնդրի վերաբերյալ, ու կարող է որոշակի վերանայումներ լինեն։
Կենտրոնական բանկի պարտավորությունների մեջ է մտնում ստուգել նաև «Ամերիաբանկը» ձեռք բերող բանկի, այդ թվում՝ բաժնետերերի կազմի վերաբերյալ ամբողջ տեղեկատվությունը, որից հետո հաստատել կամ մերժել գործարքը։
Անցնում են այն ժամանակները, երբ արտաքին հայտնի գործոնների արդյունքում պետական բյուջե օդից մեծ գումարներ էին մտնում, կառավարությունն էլ ներկայացնում էր, թե տնտեսությունն այնքան է զարգացրել, որ բյուջեն փողի որևէ խնդիր չունի։ Փողը երկնքից թափվում էր։
Ֆինանսական ու բանկային կայունությանը սպառնացող վտանգի անհիմն պատճառաբանությամբ, կառավարությունը վերցրեց բանկերի ռիսկը և հարկատուների ու քաղաքացիների հաշվին պարտավորվեց բանկերին փոխհատուցել շուրջ 220 մլրդ դրամ։ Ու քանի որ այդքան փող չուներ, որոշեց դա անել՝ պարտատոմսեր թողարկելով և բանկերին հանձնելով։
Կառավարությունն ինքնագոհ հայտարարում է, որ մեր տնտեսությունը գտնվում է աճի բարձր մակարդակի վրա, որ ՀՆԱ-ն մեծ տեմպերով ավելանում է։ Իսկ թե այդ ամենի մեջ ի՞նչ դեր ունեն արտաքին գործոնները, խուսափում է ասել։
Ընդամենը մի քանի օր առաջ էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը քիչ էր մնում երդվեր, որ չի պատրաստվում հրաժարական տալ։ Բայց 10 օր էլ չանցած՝ հրաժարական տվեց։
Համաշխարհային հեղինակություն ունեցող բանկի հեռանալը կարող է վատ ազդակ լինել ոչ միայն գործող, այլև պոտենցիալ ներդրողների համար։ Բայց դա այն է, ինչ այսօր ունենք։ Ու այն, ինչ տեղի է ունենում, խոսում է Հայաստանի ներդրումային դաշտի, տնտեսության, ֆինանսական համակարգի և, վերջապես, իշխանությունների նկատմամբ օտարերկրյա խոշոր բիզնեսի վստահության մասին։ Մնացածը երկրորդական է։
Կար ժամանակ, երբ իշխանությունները հպարտանում էին, թե Հայաստանում ստեղծել են նպաստավոր պայմաններ ապրելու և աշխատելու համար, դրա համար էլ ռուսները նախընտրում են գալ Հայաստան։ Հիմա, երբ ռուսները հեռանում են, այլևս չեն խոսում «ապրելու և աշխատելու համար ստեղծված նպաստավոր պայմանների» մասին։
Սա ընդամենը մեկ օրինակ է, որը ցույց է տալիս, թե ինչի վրա են հիմնված մեր տնտեսության այդքան փառաբանված բարձր աճերը։ Որքան արտաքին միջավայրից Հայաստանի տնտեսության վրա փոխանցված դրական շոկերը թուլանում են, դրանց հետ կապված աճի տեմպերն ընկնում են, այնքան իշխանությունների զեղծարարություններն ավելի են կատարելագործվում։
Երբ Ազգային ժողովի ՔՊ խմբակցության հայտնի գործարար պատգամավորը քաղաքական թիվ մեկ ամբիոնից արդարացնում է Վրաստանի իշխանությունների այն քայլերը, որ տուգանում կամ արգելում են բեռնափոխադրողներին երկու բաքով լիցքավորված մեքենաներով մտնել Վրաստան, ո՞ւմ շահերն է սպասարկում՝ Վրաստանի՞, թե՞ սեփական բիզնեսի։
«Կարմիր գծերի» թանկացումը բարեհաջող ավարտելուց հետո, ինչպես և սպասվում էր, հիմա էլ անցել են քաղաքային տրանսպորտի ուղեվարձին։
Զարմանալի չէ, որ Նիկոլ Փաշինյանի ասած 193-194 հազար աշխատատեղերի ստեղծման, միջին աշխատավարձի կրկնապատկման պայմաններում սոցիալական իրավիճակը մեր երկրում գրեթե չի բարելավվում, աղքատությունը չի կրճատվում, ծայրահեղ աղքատներն էլ ավելանում են։
Հայաստանը, արձանագրած բարձր աճերով, ինչպես իշխանություններն են սիրում ասել, դարձել է համաշխարհային տնտեսության աճերի առաջատարներից մեկը։ Սակայն անգամ նման աճերի պայմաններում Հայաստանի տնտեսությունը շատ քիչ բան ունի առաջարկելու աշխարհին։
Պետական եկամուտների կոմիտեն վերջերս հրապարակեց անցած տարվա խոշոր հարկատուների ցանկը։ Մինչ իշխանությունները հպարտանում են տնտեսության բարձր ու համաշխարհային մակարդակի աճերով, այս ցանկը ցույց է տալիս մեր տնտեսության խղճուկ վիճակը։ Արտաքուստ խոշորների կողմից բյուջե վճարված հարկերն ավելացել են, բայց ավելացել են ոչ ամենևին տնտեսության, մասնավորապես՝ տնտեսության արտադրական հատվածի վճարած հարկերի հաշվին։
Անշարժ գույքի շուկայում անցած տարի առք ու վաճառքի գործարքների աննախադեպ իրավիճակ է գրանցվել. բացառությամբ 2020թ., երբ հայտնի պատճառներով շուկան գրեթե կանգնած էր, գրանցվել է 2018թ. հետո անշարժ գույքի առք ու վաճառքի ամենացածր ցուցանիշը։
