Նիկոլ Փաշինյանը, որ այդքան սիրում է խոսել աշխատատեղերի ու աշխատավարձերի ավելացումների մասին, վերջին ամիսներին դադարել է անդրադառնալ դրանց։ Ոչ թե նրա համար, որ ժամանակ չի ունեցել կամ նպատակահարմար չի համարել, այլ, որովհետև աշխատատեղերը կրճատվել են, իսկ աշխատավարձերը՝ նույնիսկ նվազել։
Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանն ինքն էլ չգիտի, թե մեր արտահանման քանի տոկոսն է գնում Ռուսաստան։ Լրագրողի այն հարցից, որ Հայաստանի արտահանման 80 տոկոսը բաժին է ընկնում ռուսական շուկային, և այդ պայմաններում արդյո՞ք անհանգստացնող չեն Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների սրացումները, նա վրդովվում է։
8 ամսում Հայաստանից ավելի քան 2 մլրդ 586 մլն դոլար է դուրս եկել։ Սրանք ֆիզիկական անձանց միջոցով զուտ բանկային համակարգով դուրս եկած գումարներն են, որոնք այս տարի կտրուկ ավելացել են. ութ ամսում ավելի քան 73 տոկոսով։
Այս իշխանությունները երբեք էլ չեն վարանել վերհսկողության տակ վերցնել բանկային համակարգը՝ իրենց քաղաքական հակառակորդներին ու անհնազանդներին պատժելու, նաև հնազանդեցնելու ու «խելքի բերելու» ակնկալիքով։ Իշխանության գալուց հետո տարբեր ժամանակներում փորձեր են արել օրինական ու ոչ օրինական ճանապարհներով տիրապետել մարդկանց անձնական տվյալներին։ Հաջողել կամ չեն հաջողել, բայց երբեք չեն հրաժարվել շարունակել այդ արատավոր պրակտիկան՝ առանց մտածելու բանկային համակարգի վրա դրա հնարավոր հետևանքների մասին։ Այսօր էլ նույնն են անում։
Ինչքան էլ իշխանությունները կաշվից դուրս գան ու փորձեն տպավորություն ստեղծել, թե ներդրումները Հայաստանում «հորդում են», միևնույն է, անվտանգային այն միջավայրը, որի մեջ հայտնվել ենք, ոչնչով չի նպաստում և չի կարող նպաստավոր լինել ներդրումների իրականացման համար։ Առավել ևս, երբ խոսքն օտարերկրյա ներդրումների մասին է, որոնք շատ ավելի մեծ վստահության կարիք ունեն։
Աբսուրդ է, երբ ավանդները գերազանցում են վարկերին։ Բայց Հայաստանի բանկային համակարգում արդեն մեկ-մեկուկես տարի է, այդպես է։ Թեև վերջին շրջանում, երբ ոչ ռեզիդենտների ավանդները դադարել են աճել, ավանդների ու վարկերի տարբերությունը կրճատվել է։
Հայաստանի իշխանությունները մեկ անգամ չէ, որ հավաստիացրել են, թե հայ-թուրքական հարաբերությունները կարգավորելու շուրջ Թուրքիայի հետ բանակցում են առանց նախապայմանների։ Թե ի՞նչ են հասկանում՝ առանց նախապայմանների բանակցել ասելով, թողնենք իրենց։ Փաստն այն է, որ Թուրքիայի իշխանություններն այդ բանակցությունները լրիվ այլ տրամաբանության մեջ են պատկերացնում ու միշտ էլ իրենց պահանջներն են ներկայացրել՝ Հայաստանի հետ հարաբերություններ հաստատելու, առավել ևս՝ սահմանները բացելու համար։
Այսպես շարունակվելու դեպքում, տարեվերջին թերակատարումը շատ ավելի մեծ կարող է լինել։ Հատկապես, եթե հաշվի առնենք, որ այս իրավիճակին բախվել ենք առաջին կիսամյակի գրեթե 50 մլրդ դրամ գերակատարումից հետո, ընդամենը 3 ամսվա ընթացքում։ Այնինչ տարեվերջին դեռ 3 ամիս էլ կա, ու բյուջեի հարկային եկամուտների հետ կապված խնդիրներն այդ ընթացքում կարող են ավելի սրվել։
Ոստիկաներին ուզածի պես կերակրում են, իսկ սոցիալական խոցերի խմբերի համար ափսոսում են փող տալ։
Հայտնի է, որ այս ընթացքում տարբեր երկրներից արցախցիներին միլիոնավոր դոլարների օգնություններ են տրամադրվել՝ 11 մլն դոլար ԱՄՆ-ից, 10,4 մլն եվրո՝ Եվրահանձնաժողովի կողմից, 2,5 մլն՝ Կանադայից, 1,5 մլն ֆրանկ՝ Շվեյցարիայից, բազմաթիվ այլ երկրներից։ Հատուկ հաշիվ է բացվել՝ ներսի գործարարների ու բարերարների կողմից ֆինանսական օժանդակությունների համար։
Նիկոլ Փաշինյանը ոչ վաղ անցյալում ակտիվ մարզային այցեր էր իրականացնում, հետևում էր մանկապարտեզների ու դպրոցների կառուցման, փողոցների ու ճանապարհների ասֆալտապատման, ջրագծերի ու մայթերի անցկացման, տարբեր շինությունների վերանորոգման աշխատանքներին, «մասնագետի» աչքով ցուցումներ էր տալիս շինարարներին, դիտողություններ անում։ Փորձում էր տպավորություն ստեղծել, թե երկրով մեկ աննախադեպ ծավալի կառուցապատում ու շինարարություն են իրականացնում։ Այնքան, որ նույնիսկ շինարարակական կազմակերպությունների […]
Կենտրոնական բանկն այնքան հապաղեց, որ արժութային դաշտում վերջին օրերին սկսված խուճապն ու բացասական սպասումներն արագորեն տարածվեցին նաև սպառողական ապրանքների շուկա՝ կրկնակի հարվածելով քաղաքացու գրպանին։ Հասկանալով, որ տարադրամի թանկացմանը կամ դրամի արժեզրկմանը հետևելու է բազմաթիվ ապրանքների գների բարձրացում, մարդիկ սկսեցին սրբել խանութների ցուցափեղկերը։
Անվտանգային ճգնաժամը քիչ էր, հիմա էլ Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստանը կանգնեցնում է էներգետիկ ճգնաժամի վտանգի առաջ։ Այն, ինչ տեղի է ունենում աշխարհաքաղաքական կողմնորոշումների վերանայման ու Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների վատթարացման կամ սրման շրջանակներում, անվերապահորեն տանում է դրան։
Արցախն Ադրբեջանին հանձնելով՝ կառավարությունն իրեն մի «գլխացավանքից» էլ ազատեց. այլևս փող չի տա Արցախին օգնելու համար։
Նիկոլ Փաշինյանի իշխանությունը մեծագույն աղետներ է բերել Արցախի ու Հայաստանի գլխին։ Քիչ է՝ Արցախը կործանեցին, Հայաստանն էլ կանգնեցրել են գոյության վտանգի առաջ, այս ընթացքում հասցրել են պետության և հասարակության վրա մեծ պարտքեր բարձել ու շարունակում են բարձել։
Իշխանության համատարած ձախողումները, երկրին հասցրած ահռելի մարդկային ու նյութական կորուստները, ստեղծված անվտանգային լրջագույն խնդիրներն ու բացթողումները վերջին տարիներին Նիկոլ Փաշինյանը փորձել է մոռացության տալ մարդկանց ասֆալտով «կերակրելով»։ Ու ցավալին այն է, որ դա նրան հիմնականում հաջողվել է։
Հայաստանի տնտեսության դեֆորմացիան շարունակում է խորանալ։ Արձանագրվող աճերը գերազանցապես առևտրի, ծառայությունների, ինչպես նաև շինարարության հաշվին են։ Մինչդեռ արդյունաբերության մեջ նույնիսկ նախկինում եղած չնչին աճն է դադարել։
Մինչ Նիկոլ Փաշինյանն ու իր կեղծ քարոզչական թեզերը տիրաժավորող պաշտոնյաները հայտարարում են, թե իրենց քրտնաջան աշխատանքի շնորհիվ Հայաստանը դարձրել են ապրելու համար հրաշալի երկիր, պաշտոնական տվյալները բոլորովին այլ բան են ասում։ Դրանք փաստում են, որ իշխանությունների հայտարարությունները կեղծիք են ու կտրված իրականությունից։ Օտարերկրացիներն ամենևին էլ չեն պատրաստվում իրենց կյանքը կապել Հայաստանի հետ։ Դրա ամենացայտուն արտահայտությունը տեսնում ենք անշարժ գույքի շուկայում։
Հիմա հավանաբար պարզ է, թե ինչո՞ւ խոստանալով, այնուհանդերձ Նիկոլ Փաշինյանը հրաժարվեց հանել տեսախցիկները։ Նույնիսկ ավելացրեց, որպեսզի ավելի շատ տուգանի ու տուգանքներ գանձի քաղաքացիներից։
Տարեկան գնաճը Հայաստանում նվազել է, ինչը հնարավորություն է տվել Կենտրոնական բանկին վերանայել տևական ժամանակ իրականացվող զսպող դրամավարկային քաղաքականությունը և էժանացնել փողը։
Ինչքան պիտի քաղաքականապես տհաս լինես, որ հետևողականորեն փչացնես հարաբերությունները մի երկրի հետ, որի հետ կապված ես հազար թելերով։ Մի բան, ինչը հինգ տարի շարունակ համառորեն արեց Նիկոլ Փաշինյանն ու իր քաղաքական թիմը։ Ոչնչացրեցին այն ամբողջ անվտանգային համակարգերը, որոնք ստեղծվել էին տարիների աշխատանքի արդյունքում և, որոնք լավ, թե՞ վատ, ծառայում էին իրենց նպատակին։
Խաղողագործներին համատարած սնանկացում է սպասվում։ Սա գուցե դեռ չի երևում, բայց ամեն ինչ տանում է դրան։
Հայ-ռուսական քաղաքական հարաբերությունները կրկին լարվել են։ Հնչում են փոխադարձ մեղադրանքներ, ընդհուպ՝ բարձր մակարդակով։ Այս իրավիճակը մինչև ո՞ւր կհասնի, դեռ վաղ է գնահատել, հատկապես, եթե հաշվի առնենք, որ վերջին տարիներին նման սրացումներ մեկ անգամ չէ, որ եղել են։ Բայց դրանք գնալով խորանում են և նոր երանգ ստանում։ Հայաստանի իշխանություններն անթաքույց գնում են աշխարհաքաղաքական կողմնորոշումները փոխելու ճանապարհով։
Թվում է, թե անշարժ գույքի շուկայում ակտիվ պրոցեսներ են տեղի ունենում։ Բայց որքան էլ տարօրինակ լինի, անշարժ գույքի առք ու վաճառքի գործարքներն այս տարի բավական կտրուկ նվազել են։ Առաջին կիսամյակում դրանք կրճատվել են 12,7 տոկոսով։ Նախորդ տարվա առաջին կեսին կատարվել էր՝ շուրջ 27,2 հազար, այս տարի՝ 23,7 հազար գործարք։
Կարևորն իշխանությունների համար այն է, որ սահմանը բացվի, և որոշ մարդիկ դրա վրա մեծ փողեր աշխատեն։ Նպատակին հասնելու համար պատրաստ են ամեն ինչի, բայց Թուրքիան չի շտապում, որովհետև առանց դրա էլ իրեն վատ չի զգում՝ կարողանում է լավ տեղավորվել Հայաստանի տնտեսության մեջ ու պահանջներ թելադրելով՝ շարունակել փակ պահել սահմանը։
Անցած տարվա երկրորդ կեսի և այս տարվա առաջին կեսի ակտիվ հոսքերից հետո, դրսից Հայաստան ուղարկվող գումարները գնալով պակասում են։ Երկրորդ ամիսն անընդմեջ ֆիզիկական անձանց փոխանցումները կրճատվում են։
Չգիտես՝ սրանով Քերոբյանն իրե՞ն է խաբում, թե՞ հասարակությանը։ Գոնե նա պետք է իմանար, որ մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ աճը, որը վերջին շրջանում արձանագրվում է, հիմնականում արհեստական աճ է։
Կրճատվել է նաև էլեկտրաէներգիայի արտահանումը։ Ոչ վաղ անցյալում, իրար հերթ չտալով, գլուխ էին գովում, թե անցած տարի Հայաստանից ավելի շատ էլեկտրաէներգիա է արտահանվել Վրաստան, քան նախորդ 10 տարիներին։ Հայտարարում էին, թե դա իրենց իրականացրած շուկայի ազատականացման արդյունքն է, արտահանողները հնարավորություն են ստացել ավելի պարզեցված մեխանիզմներով դա իրականացնել, ինչն էլ հանգեցրել է արտահանման ծավալների այդպիսի աճերի։
Պաշտոնական տվյալներով, դրսից եկածների աշխատավարձերը չորս անգամ գերազանցում են Հայաստանի միջինին։ Դա էլ իր ուղղակի և անուղղակի ազդեցությունն ունեցավ որոշ ոլորտների աշխատավարձերի կտրուկ փոփոխությունների վրա։
Վերջին շրջանում կրկին ակտիվացել են խոսակցություններն առաջիկայում կառավարությունում սպասվող փոփոխությունների վերաբերյալ։ Նախարարներից բացի, հեռացողների թվում շրջանառվում է նաև Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահ Ռուստամ Բադասյանի անունը։