Կառավարությունը նպատակ է դրել այս տարի Հայաստան այցելող զբոսաշրջիկների թիվը հասցնել 2,5 միլիոնի։ Տարեսկզբին էկոնոմիկայի նախարարը հայտարարում էր, թե կառավարությունը շարժվում է իր թիրախին համահունչ։
Կառավարությունը որոշել է բյուջեի հաշվին հարստացնել բանկերին ու նրանց վերադարձնել վերջին 3 տարիներին անհուսալի ճանաչված մինչև 1 մլն դրամ ժամկետանց վարկերը։ Տպավորություն են ստեղծում, թե իբր դրանով քաղաքացիներին են լավություն անում, բայց իրականում բանկերի պարտքերն են վերադարձնում։ Այդ պարտքերի մեծ մասից բանկերը վաղուց հույսները կտրել էին։ Գիտեին, որ դրանք երբեք էլ չեն վերադարձվելու։ Բայց կառավարությունը որոշել է վերադարձնել։ Պատրաստվում են բյուջեից տասնյակ, եթե ոչ՝ հարյուրավոր միլիոն դոլարներ վճարել բանկերին՝ անհուսալի վարկերի դիմաց։
Իշխանության գալուց հետո հեղափոխականները հասցրել են պետական պարտքն ավելացնել 6 մլրդ 827 մլն դոլարով։ Կառավարության պարտքն այդ ընթացքում նույնիսկ ավելի շատ է աճել՝ 6 մլրդ 913 մլն դոլարով։
7 տարում 7 մլրդ դոլարի պարտք են կուտակել ու այդքանից հետո ո՛չ տնտեսությունն են զարգացրել, ո՛չ նոր արտադրություններ են ստեղծել, ո՛չ տնտեսության պոտենցիալն են ավելացրել, ո՛չ հասարակ քաղաքացու սոցիալական վիճակն են լավացրել, և ո՛չ էլ երկրի անվտանգության ու պաշտպանության խնդիրներն են լուծել։ Պարտքերի հաշվին՝ քաղաքական դեմագոգությամբ են զբաղվել ու խաբել հասարակությանը։
Երբ ՔՊ-ականների կառավարությունն ու Ազգային ժողովի մեծամասնությունը փորձում էին հիմնավորել մանր ու միջին բիզնեսի հարկային բեռի կտրուկ բարձրացումը, ասում էին, թե սա մանր ու միջին բիզնեսի դեմ չէ, խոշորների ստվերի դեմ են պայքարում։ Խոշորների դեմ էին «պայքարում», բայց պարզվում է՝ տուժողը մանր ու միջին բիզնեսն է եղել։
Վերջին տարիներին բարձր տնտեսական աճեր արձանագրելու գործում իշխանության համար փրկություն դարձած, բայց ժողովրդին ոչինչ չտվող արտաքին առևտուրն ահագնացող տեմպերով նահանջում է։ Մեծապես կրճատվել է հատկապես ներմուծումների վրա հիմնված արտահանումը։ Բոլոր հիմնական ուղղություններով ահռելի անկում է գրանցվել։
ՀՀ տնտեսական ակտիվության աճի տեմպն էականորեն դանդաղել է։ Տնտեսական ակտիվության աճի տեմպի դանդաղումը հիմնականում պայմանավորված է համեմատվող ցուցանիշներում ոսկու վերաարտահանման ազդեցության, ինչպես նաև նախորդ տարիներին բարձր աճ ապահովող գործոնների չեզոքացմամբ։ Վերջինս սպասելի երևույթ էր, և նման միտումների պահպանման պարագայում տնտեսական աճը տարվա համար կառավարության կանխատեսումներից ավելի ցածր կլինի։
Չնայած գործունեության նախորդ ոչ ամբողջական 7 տարիներին Նիկոլ Փաշինյանն ու իր վարչախումբը հասցրել են հեղափոխական տեմպերով ավելացնել պետական պարտքը, այսօր էլ նրանք շարունակում են ակտիվությամբ պետության վրա նոր պարտքային պարտավորություններ կուտակել։
Զարմանալի չէ, որ այդքանից հետո արտադրության ծավալները չեն հասել անգամ 2021թ. մակարդակին։ Չորս տարի առաջ Հայաստանում ավելի շատ համակարգիչներ, էլեկտրոնային ու օպտիկական սարքավորումներ էին արտադրվում, քան արտադրվել են այս տարի՝ ընդհուպ 2,6 անգամ աճից հետո։
Ապօրինի գույքի բռնագանձման շրջանակներում 2-3 տարի է՝ 1.7 մլրդ դոլարի բացահայտումներից են խոսում։ Դեռ մեծ հարց է, թե վերջում ինչ կմնա այդ գումարից։ Իսկ որ 7 տարում 11 մլրդ դոլարը վատնել են, խոսքը չկա։
2021 թվականից «շքեղության հարկի» քողի տակ քաղաքացիների գույքահարկի բեռը մինչև 2026 թվականը փուլային բարձրացրացնում են՝ 4-5 անգամ։ Զուգահեռաբար՝ վերացրեցին նաև ցածրարժեք գույք ունեցողների համար նախատեսված չհարկվող շեմը
SMS-ներով աշխատելու պրակտիկան հավանաբար շատ է դուր եկել կառավարության ՔՊ-ական վարչախմբին։ Նիկոլ Փաշինյանի հայտնի SMS-ային պաշտոնանկություններից հետո որոշել են հիմա էլ SMS-ային գրոհ կազմակերպել քաղաքացիների վրա։
Փոխարենը Փաշինյանը լռեց այն մասին, որ 2018-ին նախորդած 7 տարիների ընթացքում ևս ՀՆԱ-ն զգալի աճ է ունեցել՝ 33.5%-ով։ Ընդ որում, քանի որ այդ տարիների աճն ապահովվել է առանց արտածին գործոնների «օգնության», այն շատ ավելի կայուն ու արժեքավոր է, քան վերջին տարիների թվացյալ «բարձր» ցուցանիշները, որոնք ժամանակավոր բնույթ կրելով նվազում ու նվազում են։
Մինչ կառավարությունը փորձում է կաշառքով փակել շրջհարկի բարձրացումից դժգոհողների բերանը, փոքր ու միջին ձեռնարկատերերը պատրաստվում են վերսկսել բողոքի գործողությունները՝ ընդդեմ օրենսդրական այն փոփոխությունների, որոնք շատերի կյանքը վերածել են դժոխքի։
Կոռուպցիայի դեմ պայքարն ու նախկինների «թալանը» քաղաքական նպատակներով շահարկող Նիկոլ Փաշինյանն ակնհայտորեն շահագրգռված չէ ԱՆԻՖ-ի շրջանակներում պետական միջոցների թալանը բացահայտելու, առավել ևս՝ մեղավորներին պատասխանատվության ենթարկելու, պետությունից թալանած ու վատնած փողերը վերադարձնելու հարցում։
Հիփոթեքով բնակարան ձեռք բերելը վերջին տարիներին գայթակղիչ է եղել շատերի համար՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ պոպուլիզմով տառապող ՔՊ-ական իշխանությունը, քաղաքացիների որոշ խմբերին գայթակղելու համար, անտեսելով հնարավոր բոլոր ռիսկերը, պարտավորություն է ստանձնել՝ վերադարձնել վճարված եկամտային հարկի գումարները։
Ազգային ժողովի ամբիոնը Նիկոլ Փաշինյանը վերածել է խեղկատակության թատրոնի։ Խորհրդարանում կառավարության ծրագրի 2024թ. կատարողականի հաշվետվությունն են քննարկում, փոխարենը ասի, թե իր ղեկավարած կառավարությունը որքանո՞վ է կատարել անցած տարվա առաջադրանքները, ամեն ինչից խոսում է, բացի ծրագրի 2024թ. կատարողականից։
ՔՊ-ական վարչախումբը երբեմնի հպարտ քաղաքացուն հիշում է միայն հարկելուց ու տուգանելուց։ Ինչքան կարողանում են՝ ժողովրդին քերում են, չեն ուզում մի բանով էլ ժողովրդի ձեռքը բռնել։ Ժամանակին ժողովրդի կյանքը բարելավելու խոստումներ էին տալիս, այսօր ձեռքերը ծալած հետևում են, թե ինչպես են մարդիկ օր օրի աղքատանում։ Մի կողմից՝ ոչինչ չարեցին սոցիալապես անապահով քաղաքացիների եկամուտներն ավելացնելու համար, մյուս կողմից՝ գնալով ակտիվանում է գնաճը։
Տարեսկզբի առաջին 2 ամիսներին նույնիսկ կուտակային կենսաթոշակային ֆոնդերի մասնակիցների կենսաթոշակային հատկացումները չեն կատարել։ Խոսքը տասնյակ միլիարդավոր դրամների մասին է, որոնք պիտի նստեին կենսաթոշակային ֆոնդերի մասնակիցների հաշիվներին ու շրջանառվելով՝ եկամուտներ ապահովեին նրանց համար։
Վերջին շրջանում բանկային համակարգում «գողությունների» ու զեղծարարությունների իսկական շքերթ է։ Մինչ բանկերն աջ ու ձախ վարկեր են շռայլում, քաղաքացիներն ահազանգում են այլ անձանց կողմից իրենց անունով վարկեր ձևակերպելու ու պարտավորություններն իրենց վրա թողնելու մասին։ Բազմաթիվ քաղաքացիներ հանկարծ հայտնաբերել են, որ վարկեր ունեն, որոնցից իրենք տեղյակ չեն։
Այս իրավիճակը չի բխում, առավել ևս՝ այն կառուցապատողների շահերից, որոնք տարբեր պատճառներով դեռևս չեն հասցրել իրացնել իրենց կառուցած շենքերը։ Գների նվազումը նրանց հաշվարկներում ֆինանսական կորուստներ է առաջացնում։ Ու երբ դրան ավելանում են լրացուցիչ պարտավորությունները՝ հարկերի ու տուրքերի տեսքով, խնդիրներն ավելի են սրվում։
Եթե գործող իշխանությունը շարունակի առաջնորդվել կարճաժամկետ շահերով՝ «անցքեր փակելու» մարտավարությամբ ու առանց երկարաժամկետ ռազմավարության, ապա ոչ միայն տնտեսական աճը, այլև պետության սոցիալական կայունությունը կարող է լրջագույն հարվածի տակ հայտնվել: Արդեն 7 տարի է, ինչ Փաշինյանն ու իր կառավարությունը փորձում են բոլորին մեղավոր կարգել իրենց իսկ ձախողումների մեջ, մինչդեռ պատասխանատվությունը միայն կառավարությանն է ու անձամբ Նիկոլ Փաշինյանինը։
Նախորդ տարվա հարկերի հավաքագրումը ձախողելուց և 223 մլրդ դրամ թերհավաքագրումից հետո, Պետեկամուտների կոմիտեն փորձում է տպավորություն ստեղծել, թե այս տարի իրավիճակը շտկվել է։ Օրերս ՊԵԿ-ից հայտարարեցին, որ առաջին եռամսյակի պլանը նույնիսկ գերակատարել են։ Նախատեսվածից ավելի հարկային եկամուտներ են հավաքել։
Եթե ռուս-ամերիկյան հարաբերությունների վերականգնմանը զուգահեռ, ռուսական շուկայի նկատմամբ տնտեսական պատժամիջոցների ազդեցությունն աստիճանաբար մեղմվի, Հայաստանի միջոցով իրականացվող վերաարտահանումներն ընդհանրապես կկորցնեն իրենց նշանակությունը։ Կկրճատվեն նաև ֆինանսական այն հոսքերը, որոնք ուղղված էին արտաքին առևտրի սպասարկմանը։ Սա կբերի այդ հատվածից թելադրված ազդեցությունների թուլացման՝ մեծացնելով ճնշումը՝ ինչպես ընդհանրապես տնտեսական աճի ու բյուջեի եկամուտների, այնպես էլ՝ ֆինանսական համակարգի ու արժութային շուկաների վրա։
Առաջին անգամ չէ, որ խոսվում է թուրքմենական գազը Հայաստան բերելու մասին։ Այդ առնչությամբ բանակցությունները սկսել են նախորդ իշխանությունները՝ դեռևս 2017թ. նախագահ Սերժ Սարգսյանի Թուրքմենստան այցելության ժամանակ։ Դրան հաջորդած շրջանում մի պահ նույնիսկ գործարքի կնքումը շատ մոտ էր, բայց իշխանափոխությունից հետո գործընթացը սառեց, չնայած «հեղափոխականները» պարբերաբար հայտարարում էին, թե պատրաստվում են Թուրքմենստանից գազ ներկրել Հայաստան։
Այսօր թոշակառուն Հայաստանում սոցիալապես անպաշտպան է, բախվում է բազմաթիվ խնդիրների հետ՝ կապված՝ ինչպես հարկային բեռի ուղղակի ավելացումների, այնպես էլ՝ պարենային ու ոչ պարենային ապրանքների, տարբեր առաջնային ծառայությունների գների կտրուկ բարձրացումների հետ։
Միացյալ Նահանգների նախագահն առևտրային պատերազմ է հայտարարել ամբողջ աշխարհին։ Գրեթե բոլոր գործընկեր երկրների հետ համատարած բարձրացնում է ներմուծման մաքսատուրքերը՝ ակնկալելով մի կողմից՝ պաշտպանել ներքին տնտեսությունը, մյուս կողմից՝ լցնել պետական բյուջեն։
Մյունխենի անվտանգության համաժողովի շրջանակներում (2025-ի փետրվար) Ադրբեջանի էներգետիկայի նախարար Փարվիզ Շահբազովի հանդիպումն ատոմային Էներգիայի միջազգային գործակալության (ՄԱԳԱՏԷ) գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսիի հետ հերթական անգամ վկայեց՝ Ադրբեջանը պատրաստ չէ վերջնականապես հրաժարվել ԱԷԿ-ի կառուցումից։
Աղքատությունը և անհավասարությունը շարունակում են մնալ մեր հասարակության ամենախոցելի իրողությունները։ Մյուս կողմից, միջին խավի դերն ու կշիռը տնտեսական ու քաղաքական գործընթացներում շարունակում է մնալ թույլ ու որոշակիությունից զուրկ։ Այնուամենայնիվ, ինչպիսի՞ն են կապիտալի հոսքերի, եկամուտների բաշխման տնտեսական իրավիճակի շարժի միտումները երկրում վերջին 7-8 տարիներին՝ այսպես կոչված «թավշյա հեղափոխությունից» ի վեր։
Գյուղատնտեսության մեջ հեղափոխական զարգացումներ չեն եղել, գյուղացին էլ անմասն է մնացել այն աջակցության ծրագրերից, որոնք գյուղացուն օգնելու անվան տակ իրականացրել են։ Գումարները ծախսել են, բայց դրանից գյուղացին ոչինչ չի շահել։ Արդյունքում՝ ունենք այն, որ գյուղատնտեսության մեջ տարիներ շարունակ բացարձակ առաջընթաց չկա։
