Ըստ տնտեսության ոլորտների՝ հարկային մուտքերի մեծ մասը բավարարել է արդյունաբերությունը (21%), որին հաջորդում են ներքին առևտրով և ներմուծմամբ զբաղվող ընկերությունները։ Այս երեքի վճարած հարկերը կազմում են խոշոր հարկատուների վճարած հարկերի ուղիղ կեսը։
Տնտեսությամբ հետաքրքրվող լրագրողի համար այս շաբաթը եզակի էր: Տեղեկատվության առումով: Մեր տնտեսության մասին բավական շատ պաշտոնական տեղեկատվություն հրապարակվեց: Օրինակ՝ «Գազպրոմ Հայաստան» ընկերության փոխտնօրենը Հանրային ծառայությունների կարգավորման հանձնաժողովի նիստում հայտարարել էր, որ հասարակական պատկերացումները սխալ են:
Դատելով բանկային համակարգի ցուցանիշներից՝ հաճախորդները բանկերին ավելի շատ են վստահում, քան բանկերը՝ հաճախորդներին։
Տնտեսական տարին բարդ ու հակասական սկսվեց: Ռուսաստանի տնտեսության հետ կատարվող գործընթացների բացասական ազդեցությունը մեր տնտեսությունը վաղուցվանից է զգում: Միակ դրական սպասելիքն Իրանի նկատմամբ միջազգային պատժամիջոցների վերացման հետ էր կապված:
Բավական դժվար է հասկանալ, թե ինչ է կատարվում Ադրբեջանում: Երկու օր առաջ հայտնի դարձավ, որ այդ երկիրը ներքաշվել է հերթական ֆինանսական հորձանուտ: Մեկ օրում մոտ 50 տոկոսով արժեզրկվել է մանաթը՝ երկրի ազգային դրամամիջոցը: Դրանից մեկ-երկու օր առաջ Ադրբեջանի ԿԲ-ն հայտարարել էր, որ «անցնում է մանաթի լողացող կուրսի»:
Հաշվի առնելով մեր տնտեսության քրոնիկ ու խորացող կախվածությունը ՌԴ-ից` կարելի է եզրակացնել, որ մեզ նույնպես հեշտ ժամանակներ չեն սպասվում։
ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայության կողմից հրապարակված նախնական (շտապ հավաքագրված) տվյալների համաձայն` այս տարվա հունվար-նոյեմբերին տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը (ՏԱՑ) նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի նկատմամբ աճել է 2.9%-ով։ Հիշեցնենք, որ ՏԱՑ-ը հունվար-հոկտեմբերին 3.5% էր, ինչը նշանակում է, որ ակտիվության աճի տեմպը թուլացել է։
Վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը երեկ ծավալուն ելույթ է ունեցել ԱԺ-ում, երբ քվեարկության էր դրվում 2016 թվականի պետբյուջեի նախագիծը։ Թերևս առիթ ունեցել եք կարդալ վարչապետի ելույթի ամբողջական տեքստը կամ լսել այն։ Ամեն դեպքում, մենք փորձել ենք 4-5 էջանոց այդ ելույթից առանձնացնել մի քանի կարևոր մտքեր և ներկայացնում ենք դրանք ձեր դատին։ Ահա այն հիմնական «մեսիջները», որոնք վարչապետը փորձում էր տեղ հասցնել ԱԺ ամբիոնից։
Ներդրումները վերջին շրջանում կարծես դիտավորյալ այնպես են ներկայացվում, որ դրանցից հնարավոր չլինի գլուխ հանել կամ զուգահեռներ անցկացնել նախորդ տարիների հետ։
Կրկին ու պարբերաբար հառնող հարցն էլի օրակարգում է: Մեր տնտեսությամբ հետաքրքրվողները նորից խոսում են հերթական պայծառ ապագայի մասին: Ոգևորության պատճառը կրկին արտահանումների աճի հեռանկարն է: Նախավերջին անգամ արտահանումների աճ մեզ խոստացան Մաքսային միությանն անդամակցելու կապակցությամբ:
Վերջին շաբաթն այնքան էլ հաջող չէր հայկական դրամի համար։ Այն մտել է արժեզրկման փուլ, որը երեկվա դրությամբ` դեռ շարունակվում էր։
Հայաստանի Հանրապետության արտաքին առևտրաշրջանառությունը շարունակում է կրճատվել։ Պաշտոնական վիճակագրությունն ամփոփել է տարվա առաջին 10 ամիսների ցուցանիշները։ Այդ ամփոփ ցուցանիշներին արդեն հասցրել ենք անդրադառնալ, ամեն դեպքում, մինչև առաջ անցնելը, մեկ անգամ ևս հիշեցնենք։
Լավ ապրելու համար (ոչ այնպես, ինչպես վերևում) պահանջներն ավելի համեստ են` ամսական 294 հազար դրամ կամ 707 դոլար։ Այսինքն, 4 հոգանոց ընտանիքը` ամսական մոտավորապես 2800 դոլարով Հայաստանում կարող է չնեղվել և իրեն համարել միջինից բարձր կենսամակարդակով ապրող։
Ուշագրավն այն է, որ եթե աղքատների և շատ աղքատների տեսակարար կշիռը նվազել է, ծայրահեղ աղքատներինը հակառակը` ավելացել է։ 2013 թվականին ծայրահեղ աղքատության ցուցանիշը 1.6% էր։
Ճիշտ են ասում, որ պատմությունը կրկնվում է։ Ընդ որում, Հայաստանի պարագայում այն կրկնվում է ոչ թե` 100 կամ 1000 տարին մեկ, այլ ավելի արագ` 10 տարին մեկ։ Փորձեք ետ գնալ 10 տարով և վերհիշել` ինչ էր կատարվում ՀՀ ներքաղաքական դաշտում 2005 թվականի նոյեմբերին։
Հայաստան եկող տրանսֆերտների մեծ մասը` շուրջ 75%-ը, ոչ առևտրային նպատակով է։ Այսինքն, սա կոնկրետ այն գումարն է, որը դրսում աշխատող հայերն ուղարկում են ՀՀ-ում ապրող իրենց հարազատներին` «յոլա գնալու» համար։ Ու սա այն գումարն է, որն ուղղվում է անմիջապես սպառմանը, քանի որ խնայելուն չի բավականացնում։
Դժվար է ասել` ԿԲ այս քայլերն ի՞նչ արդյունք կտան, և արդյոք ԿԲ-ն կշարունակի՞ թուլացնել պայմանները։ Ամեն դեպքում ակնհայտ է, որ անկախ լավատեսական կանխատեսումներից` բոլորը պատրաստվում են դժվար ժամանակների։
Հրապարակված թվերը պակաս արժանահավատ են, քան բարոն Մյունհաուզենի պատմությունները։
Ահա այսպես են մեզ գնահատել։ Միգուցե սուբյեկտիվ գնահատական է։ Սակայն այն իրականությանն ավելի մոտ է, քան Հայաստանը` ապահովությանը։
Միակ «օգուտը» լինելու է այն, որ վարկը մարելու ժամանակ մեր գործընկերներին ենք հատկացնելու ռազմավարական օբյեկտներից ևս մեկը։ Եթե, իհարկե, մինչ այդ նման բան մնացած լինի։
Բյուջետային փաստաթղթի «քարացած» կառուցվածքը կարող է պատճառ լինել այն բանի, որ քարացել է մեր տնտեսական համակարգը: Հասարակական կյանքում այդ վիճակը սովորաբար բնութագրվում է «լճացում» տերմինով:
Անգամ պաշտոնական վիճակագրությունը չի կարողանում թաքցնել, որ ՀՀ բնակչությունն ունի մի կարևորագույն խնդիր` օրվա հացի խնդիրը։
Տիգրան Սարգսյանի նշանակման մասին լուրը հրապարակվելուց անմիջապես հետո սկսվեց ակտիվ քննարկում` իսկ ինչո՞ւ հենց նա:
Ի՞նչ զգացողություններ նրանք կարող են ունենալ, երբ տեսնում են, որ անկման փոխարեն` Հայաստանի տնտեսությունն աճելու է, այն էլ` բավականին նորմալ տեմպով։ Համոզված ենք, որ Ազգային վիճակագրական ծառայության յուրաքանչյուր ամսական զեկույցից հետո այս կառույցում թեթև շոկ են ապրում։ Լավ` ինչպե՞ս կարող էին իրենք այսպես սխալվել։
Վերջին տարիներին բյուջետային քննարկումների նկատմամբ համարյա կատարելության ձգտող անտարբերություն է տիրում: Հասարակությանն ու լրատվամիջոցներին կառավարությունում ընթացող քննարկումները չեն հետաքրքրում: Մի փոքր այլ է խորհրդարանական քննարկումների պարագան:
Շատ ժամանակ չի անցել, ընդամենը 2 տարի։ Բայց այս 2 տարվա մեջ հասցրեցինք մոռանալ թե՛ Եվրամիությանը, թե՛ Ասոցացման համաձայնագիրն ու տնտեսական բաղադրիչը։
Մեծ հաշվով Կարեն Ճշմարիտյանը վրդովվելու պատճառ չունի։ Նախարարներն իրականում իր կամ իր ներկայացրած տեքստի վրա չէին ծիծաղում։ Նրանք ծիծաղում էին ժողովրդի վրա, որին կարելի է խաբել նման հայեցակարգերով ու կերակրել նկարված ցուցանիշներով։
ՀՀ 2016 թվականի պետբյուջեի նախագիծն աչքի անցկացնելիս մի հետաքրքիր եզրահանգման ես գալիս։ Ստացվում է, որ, եթե ՀՀ կառավարությունն այս տարի անդրդվելի մնաց ու այդպես էլ չվերանայեց 2015 թվականի տնտեսական աճի ցուցանիշը, հաջորդ տարվա համար շատ ավելի զգուշավոր է գտնվել` բոլոր առումներով ինքն իրեն ապահովագրելով ռիսկերից։
«Դելոյթ և Տուշ ԱՊՀ»-ն հիշեցնում է, որ երբ 2014թ. սկզբին Ընկերության վարկային պորտֆելը գերազանցեց նրա ակտիվների 60%-ը, այն ստիպված էր կասեցնել էլեկտրաէներգիա արտադրող ընկերություններին (հատկապես` պետական հսկողության ներքո գտնվող) վճարումները։ Եթե պարզ ասենք` սա նշանակում է` վերջ։ Ճիշտ է` առջևում դեռ 2 փուլ էլ կա, սակայն գլխավոր հարցերի պատասխանները տրված են։
Սինգապուրյան հրաշքի հայրը` երջանկահիշատակ Լի Կուան Յուն, կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին ասում էր` սկսեք ձեր երեք ընկերներին բանտ ուղարկելուց. դուք էլ հստակ գիտեք, թե ինչի համար, իրենք էլ։ Մերոնք, թեպետ Լի Կուան Յուին շատ էին հարգում ու անգամ Հայաստան հրավիրեցին, սակայն այս խորհրդին դժվար թե հետևեն։