Ամենայն հավանականությամբ, առաջին հերթին այս երկրների առաջ կփակվեն ԵՄ-ի բոլոր հիմնադրամները: Նույնիսկ հայտնի է, թե երբ կհայտարարվի պատժամիջոցների ցանկը: Մի շտապեք ուրախանալ, թե այս ամենի հետ Հայաստանն աղերս չունի:
Հայաստանի Հանրապետության համախառն ներքին արդյունքի ծավալը 2017 թվականի 3-րդ եռամսյակում կազմել է 1 տրիլիոն 583.8 մլրդ դրամ։
Այս տարի ՊԵԿ խոշոր և միջին հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչությունում ոչ միայն չեն հավաքագրվել գերավճարներ, այլև ԱԱՀ-ի գծով պարտավորությունների մասը մարվել է առկա գերավճարների հաշվին, արդյունքում՝ այդ հարկատեսակի գծով գերավճարը նվազել է ավելի քան 8.9 մլրդ դրամով:
Հայաստան-Եվրամիություն համաձայնագրի ստորագրումից հետո մեր և ռուսական լրատվամիջոցներում սկսեց քննարկվել Հայաստան-Եվրասիական տնտեսական միություն փոխհարաբերությունների զարգացման հարցը:
Ինչպես արդեն տեղեկացրել ենք, Ազգային վիճակագրական ծառայությունը նախորդ շաբաթ հրապարակեց «Պարենային ապահովություն և աղքատություն, 2017թ. հունվար-սեպտեմբեր» զեկույցը։ Հենց այս զեկույցում են տեղ գտնում աղքատության մակարդակի վերաբերյալ տվյալները։
Իհարկե, ավելի լավ է ունենալ 7% աճ, քան զրոյին մոտ աճ կամ անկում՝ անկախ նրանից, թե աճը որ ոլորտների հաշվին է։ Սակայն չափից դուրս ոգևորվել այս թվերով և ընդհանրապես մակրոտնտեսական ցուցանիշներով՝ չի կարելի։
Վիճակագրական ծառայությունը տնտեսական ակտիվության, արդյունաբերության ու գյուղատնտեսության երկնիշ աճի մասին պաշտոնական տեղեկատվություն հրապարակեց: Բայց ոչ ոք չհասցրեց լիաթոք ուրախանալ: Ո՛չ պաշտոնական տեղեկատվությանը վստահողները, ո՛չ էլ այդ տեղեկատվության վրա չարախնդացողները:
«Դա ցուցիչ չէ, դա ցուցանիշ չէ…»,- անցած շաբաթ ԱԺ-ում ասում էր ՀՀԿ-ական պատգամավոր Հակոբ Հակոբյանը՝ արձագանքելով իր գործընկերների այն դիտարկումներին, որ 2018 թվականի բյուջեով աշխատավարձերի և թոշակների բարձրացում չի նախատեսվում։
2018 թ. բյուջետային քննարկումների առաջին «ռաունդն» ավարտվեց։ Ցավոք, այն ընթացավ այնպես, ինչպես և սպասվում էր։ 2 շաբաթ առաջ կանխատեսել էինք, որ կարևոր, խորքային հարցեր բյուջետային քննարկումների ժամանակ շատ քիչ կհնչեն։
ՊԵԿ-ի կողմից հրապարակված 2017 թվականի հունվար-սեպտեմբերի խոշոր հարկատուների ցանկի առաջին 100-յակում տեղ են գտել 5 հանքարդյունաբերական ընկերություններ, որոնցից 3-ը՝ առաջին տասնյակում։
Հոկտեմբերի 24-ին, երբ ՀՀ վարչապետ Կարեն Կարապետյանն ընդունում էր իր ռուսաստանցի գործընկերոջը՝ Դմիտրի Մեդվեդևին, տեղի ունեցավ հերթական վիճակագրական «միջադեպը». Մեդվեդևը չհամաձայնեց Կարեն Կարապետյանի հնչեցրած թվի հետ։
Ծառայությունների ոլորտը Հայաստանի տնտեսության ամենադինամիկ աճող ոլորտներից մեկն է։ Վերջին 10 տարիների տվյալների ամփոփումը ցույց տալիս, որ ծառայությունների ոլորտի աճը միշտ բարձր է եղել ՀՆԱ-ի աճից։ Այսինքն՝ այս ոլորտն ավելի արագ է աճել, քան ընդհանուր տնտեսությունը։
Հանրապետության 1000 խոշոր հարկատուները միասին այս տարվա առաջին 9 ամիսներին պետբյուջե են վճարել 580.8 մլրդ դրամի հարկեր և տուրքեր։ Խոշոր հարկատուները, այսպիսով, ապահովել են ընդհանուր հարկային մուտքերի 69.4%-ը (այս տարվա հունվար-սեպտեմբերին պետբյուջե է մուտքագրվել ընդհանուր առմամբ 836.4 մլրդ դրամի հարկեր և տուրքեր)։
Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտը Հայաստանում շարունակում է շեշտակի աճել։ Վարչապետ Կարեն Կարապետյանի՝ հինգշաբթի օրվա ասուլիսի ընթացքում լրագրողներին բաժանված ամփոփ տեղեկանքում կային տվյալներ նաև ՏՏ ոլորտի մասին, ըստ որոնց՝ վերջին տարիներին այն աճում է տարեկան միջինը 20%-ով։
Հոկտեմբերի 31-ին Համաշխարհային բանկի խումբը հրապարակել է գործարարությամբ զբաղվելու դյուրինության հերթական զեկույցը՝ Doing Business 2018-ը։ Ասել, որ այն բավականին տհաճ էր ՀՀ կառավարության համար, կնշանակի ոչինչ չասել։
Սեպտեմբերի 30-ին գործարկվեց Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղին: Թուրքիայի, Վրաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարությունից բացի, պաշտոնական միջաոցառմանը մասնակցում էին Ղազախստանի և Ուզբեկստանի վարչապետները: Ինչից կարելի է եզրակացնել, որ այդ երկրները ևս տնտեսական հույսեր են կապում նոր երկաթուղու գործարկման հետ:
«Տնտեսական աճի ներուժ» (կամ պոտենցիալ)։ Վերջին շրջանում այս արտահայտությունը բավականին հաճախ է հնչել տնտեսական բլոկի պատասխանատուների շուրթերից և դեռ կշարունակի հնչել, քանի դեռ քննարկվում է 2018 թվականի պետական բյուջեի նախագիծը։ Այնպես որ, եկեք հասկանանք՝ ինչ կա «դրա տակ»։
Վարկային համաձայնության խզման պատճառն ընկերությանը ներկայացված բազմաթիվ զգուշացումներից հետո բնապահպանական ու սոցիալական իրավիճակը չշտկելն է։ Արդյունքում՝ նշված հիմնադրամն ու գործակալությունը պահանջել են «Վալլեքսից»՝ վարկը ամբողջությամբ վերադարձնել` առանց դանիական կողմերի համար որևէ կորստի:
Վերջին տարիներին հայ-ռուսական հարաբերությունները վերլուծվում են բացառապես զենքի վաճառքի ու գազի մատակարարման գնի թեմաներով: Ադրբեջանին զենք վաճառելու փաստը հանդգնում են քննադատել անգամ հանրապետականները: Նույնիսկ նրանց համար է «անհասկանալի» մեր ռազմաքաղաքական հիմնական գործընկեր ներկայացող ու ներկայացվող երկրի վարքը:
ՀՀ կառավարությունը՝ ի դեմս Ֆինանսների նախարարության, ցանկանում է որոշակիություն մտցնել հարկաբյուջետային քաղաքականության մեջ։ Այլ կերպ ասած՝ սահմանել որոշակի կանոններ, որոնք պարտադիր կլինեն կատարման համար, անկախ նրանից, թե ով է տվյալ պահին ֆինանսական քաղաքականության պատասխանատուն։
ՀՀ պետական պարտքը 2017 թվականի սեպտեմբերի 30-ի դրությամբ կազմել է 6 մլրդ 308 մլն դոլար կամ 3 տրլն 17.8 մլրդ դրամ։ Այդ թվում՝ ՀՀ կառավարության արտաքին պարտքը 4 մլրդ 456.5 մլն դոլար է, ներքին պարտքը՝ 1 մլրդ 240.1 մլն դոլար։ Եվս 611.3 մլն դոլարի արտաքին պարտք ունի ՀՀ Կենտրոնական բանկը։
ՀՀ Ազգային վիճակագրական ծառայությունը երեկ ամփոփեց 2017 թվականի հունվար-սեպտեմբեր ամիսների նախնական մակրոտնտեսական ցուցանիշները։ Տարվա 4 եռամսյակներից 3-ն արդեն ամփոփված են, և սա արդեն բավարար է՝ հասկանալու համար, թե ինչ վիճակում ենք գտնվում և ինչ ենք ունենալու տարվա արդյունքներով։
Հայտնի բան է՝ ոչ չափից դուրս բարձր գնաճն է տնտեսության համար լավ, ոչ էլ չափից դուրս ցածրը, կամ, առավել ևս` գնանկումը։ Կենտրոնական բանկը, որի՝ Սահմանադրությամբ ամրագրված գլխավոր գործառույթը հենց գների կայունության ապահովումն է, փորձում է այնպես անել, որ գնաճը լինի 4 ՞1.5%-ի սահմաններում։
Էլեկտրամոբիլների ներմուծումը հարկերից ու տուրքերից ամբողջությամբ ազատելը մասամբ է կախված Հայաստանից և ՀՀ կառավարությունից։ Սակայն, ինչպես երևում է՝ ԵԱՏՄ-ում նույնպես այս հարցով շահագրգռված են, մանավանդ որ, միության անդամ երկրներից ոչ մեկում դեռևս էլեկտրամոբիլների սերիական արտադրություն չի սկսվել։
Պետք է ակնկալել, որ տարվա արդյունքներով նախ՝ պետք է զգալիորեն փոխվի հատկապես վերը նշված երկրներից ներմուծման կառուցվածքը (թանկ ապրանքների տեսակարար կշիռը պետք է ավելանա), և բացի այդ՝ պետք է զգալիորեն բարձրանա նաև ներմուծման ծավալը՝ արժեքային առումով։ Ինչպես նշեցինք, կարգոների խաղի կանոնները փոխվեցին հուլիսին։
Իսկ ինչո՞ւ է կապիտալ ապրանքների ներմուծման աճը «լուսավոր կետ»։ Որովհետև կապիտալ ապրանքները (սարքավորումներ և այլն) ներդրվում են տնտեսության մեջ և հետագա տնտեսական աճի հիմքեր ստեղծում։
ԵԱՏՄ մեր գլխավոր գործընկերոջ հետ պատկերն այսպիսին է. արտահանումն աճել է 30.9%-ով, ներմուծումը՝ 32.7%-ով։ Սա նշանակում է, որ չնայած առևտրաշրջանառության և արտահանման ծավալների աճին՝ ԵԱՏՄ երկրների հետ Հայաստանի առևտրի դինամիկան առայժմ մեր օգտին չէ։
Միակ ուրախալի կետն այն է, որ այդ տարբերությունը հաջորդ տարի՝ 2018-ին, կնվազի. պետական պարտքը կաճի 5.9%-ով (հասնելով 7.2 մլրդ դոլարի), իսկ ՀՆԱ-ի աճը կանխատեսվում է 4.5%։
Գազի բորսայական գինը, ի տարբերություն, ասենք, թանկարժեք մետաղների կամ նավթի, գոյություն չունի: Հետևաբար՝ գազ արտահանող երկրները գազի գինն իսկապես քաղաքական ազդեցության խնդիր են դարձնում:
Ամենակարևոր հարցը, որն այս պահին պարզաբանման կարիք ունի, հետևյալն է՝ ինչպե՞ս կարող է բնակչության թիվը նվազել 1.6 հազարով, իսկ աշխատանքային ռեսուրսների քանակն ավելանալ 52 հազարով։ Հենց այս անհասկանալի հակասության մեջ է թաքնված գործազրկության մակարդակի նվազման գաղտնիքը, որը, հուսով ենք, պատկան կառույցները հարկ կհամարեն պարզաբանել։
