Սոս Գիմիշյան. Եվրոպան արժանի է նրան, ինչ ստացել է

Հարցազրույց «Քրիստոնեա-ժողովրդավարական վերածնունդ» կուսակցության նախագահ Սոս Գիմիշյանի հետ

– Սեպտեմբերի 3-ի` Մաքսային միություն մտնելու վերաբերյալ Սերժ Սարգսյանի մոսկովյան հայտարարությունից հետո, արդյոք ունե՞նք նոր իրավիճակ Հայաստանում:

– Այո՛, ունենք նոր իրավիճակ, նոր քաղաքական իրավիճակ: Երկու խոսքով դժվար է բացատրել, բայց կփորձեմ ներկայացնել իմ դիրքորոշումը և փորձել հիմնավորել: Որքան էլ զարմանալի թվա, ես նորմալ եմ վերաբերվում այդ որոշմանը, որովհետև ես ինքս միշտ արևմտյան արժեքներն եմ գնահատել և ձգտել եմ արևմտյան արժեքներին: 2000 թ.-ից մենք Եվրոպական խորհրդի անդամ ենք, ես ողջունել եմ այդ որոշումը և Արևմուտքից ակնկալել, որ շատ արագ մեր երկրում լուրջ փոփոխություններ տեղի կունենան, այսինքն` արևմտյան գլխավոր արժեքները` ժողովրդավարություն, ազատ մրցակցային տնտեսություն, կոռուպցիայի դեմ պայքար, մարդու իրավունքներ և այլն, կարմատավորվեն Հայաստանում:

Բայց ունենք հետևյալը` կաշառակերությունը ծաղկում է, մարդու իրավունքները չեն պաշտպանվում, ժողովրդավարություն չկա, չնայած որ գնահատականները Եվրոպայից գալիս են, ասում են` «դուք մի քայլ առաջ եք գնացել»: Այսինքն` բոլոր այն արժեքները, որ մենք սպասում էինք, ընդհանրապես չենք ստացել, մոտ էլ չենք դրանց, հակառակը` հեռանում ենք: Բացի այդ` կան այլ եվրոպական արժեքներ. օրինակ` մարդու իրավունքների պաշտպանության քողի ներքո քարոզ է տարվում, ընդունված օրենք ունենք «Եհովայի վկաների» մասին, ունենք օրենք, ամենամեծ խայտառակությունն է, սեռական փոքրամասնությունների մասին: Մեր ազգին ու ժողովրդին ընդհանրապես հարիր չէ:

Եվս մի կարևոր խնդիր, որ մենք ակնկալում էինք Արևմուտքից, այն է, որ մի օր Թուրքիայի հետ սահմանը կբացվի, Թուրքիայի միջոցով կկապվենք Եվրոպայի հետ: Հայաստանը լուրջ զիջումների գնաց, աշխարհի մեծամեծերը կանգնած էին Հայաստանի և Թուրքիայի արտգործնախարարների թիկունքում, երբ ստորագրվում էր այդ փաստաթուղթը: Դա էլ չեղավ: Սա է արդյունքը, որն ինձ հուշում է, որ մենք չունենք տարբերակ` եվրոպական արժեքներին միանալու: Եվրոպան ընդհանրապես շահագրգիռ չէ, որ մենք այդպիսի երկիր դառնանք: Հակառակը` այս 15 տարիների ընթացքում Եվրոպան և Արևմուտքը պաշտպանեց մեր կեղծված նախագահներին, ընդհանրապես չօգնեց ընդդիմությանը, նույնիսկ մարդու իրավունքներին. մարդ էին սպանում, Մարտի մեկ եղավգ Ես ահավոր զայրացած եմ այն գործունեությունից, որ այստեղ իրականացնում էր Եվրոպան:

– Իսկ ո՞վ է մեղավոր, որ Հայաստանում չի զարգանում ժողովրդավարությունը, Եվրոպա՞ն, թե՞ մենք:

– Մենք, առաջին հերթին` մենք: Բայց հիմա խոսքն այն մասին է, թե գնում ենք Եվրոպա՞, թե՞ Մաքսային միություն, և ո՞րն է մեզ ձեռնտու: Այս համատեքստում ենք խոսում, չէ՞: Իհարկե, միշտ էլ մենք ենք մեղավոր: Բայց մենք գնում էինք Եվրոպա այն նպատակով, որ օժանդակություն ստանանք էս, էս, էս արժեքների արմատավորման համար: Եթե խոսքը գնում է այն մասին, թե ո՞ւմ հետ ընկերություն անենք, ապա մեկի հետ 10 տարի անում ենք ընկերություն, և զրո արդյունք ունենք: Հակառակը` ո՛չ շուկայական տնտեսություն ունենք, ո՛չ մրցակցություն: Սա հայ ժողովրդին բացարձակապես օգուտ չի բերել:

– Բայց շուկայական հարաբերությունները Եվրոպան առաջարկում էր` Ազատ առևտրի գոտու մասին հայտնի համաձայնագրով, իշխանությունները հրաժարվեցին:

– Մեր իշխանությունների իրավունքն էր` ընդունել կամ հրաժարվել: Բայց իրենք գոնե իրենց դիրքորոշումով պիտի ցույց տային, որ չեն օժանդակում այն իշխանություններին, որոնք հրաժարվում են արմատավորել եվրոպական արժեքները, չօժանդակեին, չօգնեին, չփաթաթվեին:

– Այսինքն` գտնում եք, որ բարոյական տեսանկյունից Եվրոպան, եվրոպական ղեկավարությունն արժանի՞ էր նման վերաբերմունքի:

– Եվրոպան արժանի է նրան, ինչ ստացել է: Այլ վերաբերմունք չէր կարող լինել Եվրոպայի նկատմամբ` իր կեցվածքից, իր իրականացրած գործունեությունից ելնելով: Եվրոպան պարզապես տապալեց այն բոլոր երազանքները, որ մենք ակնկալում էինք:

– Իսկ ի՞նչն եք նորմալ համարում, Սերժ Սարգսյանի անսպասելի հայտարարությո՞ւնը Մոսկվայում:

– Նորմալ եմ համարում հետևյալ իմաստով. ինձ համար բոլոր արժեքներից գլխավորը բարոյականությունն է: Իհարկե` մարդու իրավունքներ, իհարկե` բարեկեցություն, բայց ես ավելի ուրախ կլինեմ, որ մեր ժողովուրդը մի քիչ սոված լինի, մի քիչ վատ հագնված, բայց միանշանակ` բարոյական, քան թե հակառակը: Եվ այն օրենքը` սեռական փոքրամասնությունների վերաբերյալ, որը բերվեց Եվրոպայի կողմից և անցկացվեց, ինձ համար շատ ավելի վատ է, քան բռնապետությունը, կաշառակերությունը, մարդու իրավունքների խախտումը և այլն:

– Իսկ չե՞ք կարծում, որ Ձեր նշած «սեռական փոքրամասնությունների» մասին օրենքը շատ է շահարկվում: Եվ, ի դեպ, այդ օրենքի («Կանանց և տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովման մասին») վերանայման հարցը մտել է ԱԺ օրակարգ:

– Ո՞ւմ կողմից է դրվել, եվրոպացինե՞րն են դրել:

– Ո՛չ, պատգամավորները:

– Էդ ԱԺ-ն ինչի՞ց հետո այդպիսի որոշում ընդունեց:

– Հավանաբար` հասարակության բացասական արձագանքից հետո:

– Բացարձակապես, եվրոպացիները բերում անցկացնում էին, իրենց, այսպես ասած, պատվերն է, մենք` հայ ժողովուրդը, փորձում է դրա դեմն առնել: Ինչո՞ւ պետք է պայքարեմ այն արժեքների համար, որոնք բերում փաթաթում են իմ վզին: Ես ո՞ւմ հետ եմ ընկերություն անում:

– Պարոն Գիմիշյան, այստեղ հարցն ավելի շատ վերաբերում է տնտեսությանը, առևտրային հարաբերություններին: Իսկ ո՞ւմ հետ պետք է ընկերություն անեք:

– Հիմա եկանք հաջորդ քայլին: Ես երբեք չեմ եղել արևմտամետ կամ ռուսամետ, գերադասել եմ իմ երկրի շահերը, դատարկ խոսքեր չեն: Ես ավելի շատ արտահայտվել եմ հօգուտ արևմտյան արժեքների, քան այլ բաների: Բայց ստացել եմ այն, ինչ ունեմ: Կյանքը ցույց է տվել, որ չկան այդպիսի արժեքներ, այդպիսի արժեքներին օժանդակող ուժեր չկան, մենք չունենք այնպիսի ընկեր, ով օգնի մեր ժողովրդին առաջ գնալ այդպիսի արժեքներով:

– Բայց մյուս ընկերը, ով մեզ այժմ կանչում է Մաքսային միություն, ընդհանրապես չի խոսում այդպիսի արժեքներից:

– Իհա՛րկե ոչ, Ռուսաստանը բազմաթիվ թերություններով ու շատ վատ կեցվածքով երկիր է:

– Այդ դեպքում` ի՞նչն է այս ամենի մեջ նորմալ:

– Նորմալն այն է, որ մենք չպիտի գնանք այն երկրի հետ, որը քարոզում է այլասերվածություն:

– Բայց չէ՞ որ այստեղ հարցն առաջին հերթին` առևտրային հարաբերությունների մասին է` թե՛ Ասոցացման համաձայնագրի, թե՛ Մաքսային միության դեպքում:

– Հայաստանը 14 տարի Եվրախորհրդի համակարգի անդամ է, որտե՞ղ եք տեսել, որ օժանդակություն լինի ազատ շուկայական, մրցակցային տնտեսությանը, մարդու իրավունքներին:

– Համաձայնագիրը դեռ նոր պետք է լիներ:

– Եվրոպան պետք է ոչ թե խոսքով, այլ իրական քայլերով օժանդակի այն երկրներին, որոնք չեն դավանում այդ արժեքները: Փողը տվել են, օժանդակել են, համագործակցել են այս իշխանության հետ, բացարձակապես անտեսել են այս երկրում մարդու իրավունքները: Դրանք պարզապես հռչակագրեր են: Մենք փոքր երկիր ենք և ցանկալի է` համագործակցենք ինչ-որ մի ուժեղ երկրի հետ: Այստեղ ճիշտը ես հասկանում եմ նախևառաջ բարոյական իմաստով. թող մի քիչ սոված, մի քիչ վատ հագնված լինենք, բայց այլասերված ազգ չլինենք: Ամենամեծ զայրույթս գալիս է այդ քայլից:

Հիմա ո՞ւմ հետ ընկերություն անել: Առաջին հերթին` ընկերություն կանեի Արևելքի հետ` Ճապոնիայի, Չինաստանի, որտեղ բարոյականությունը, ազգային առանձնահատկությունները, մշակույթը, ավանդույթները պահպանվում են: Այդ հնարավորությունը, ցավոք սրտի, չունենք: Հարց էր դրված` «կամ-կամ», ես էլ այդ «կամ-կամ»-ի` երկու վատագույնների մեջ ընտրում եմ նվազագույն վատը: Այո՛, Ռուսաստանը բազմաթիվ թերություններով երկիր է, այո՛, կոռուպցիա, մարդու իրավունքների ոտնահարում, բազմաթիվ խնդիրներ կան, բայց այն փաստը, որ Ռուսաստանը որոշումներ ընդունեց և սկսեց պաշտպանել բարոյականությունը, ուրեմն ավելի լավ է նրանց հետ, քան` սրանց: Սա` առաջինը:

Երկրորդը` ես ազգային անվտանգության խնդիր ունեմ. Թուրքիան հրաժարվեց սահման բացել, փաստացի ասաց` «Հայաստանն ինձ համար թշնամի է»: Հաջորդը` 2 մլն հայեր են ապրում Ռուսաստանում, ոչ պակաս էլ աշխատում են այնտեղ: Չորրորդը` Մաքսային միությունը հնարավորություն է տալիս մեղմացնել այս օլիգարխիկ մենաշնորհային իրավիճակը:

– Դուք իրո՞ք այդպես եք կարծում:

– Չէ, ես ասեմ` եթե մենք ստորագրենք այդ բոլոր փաստաթղթերը, ապա յուրաքանչյուր քաղաքացի, որը ձեռնարկություն ունի Ռուսաստանում, կարող է շաքար գնել Եվրոպայից, ներմուծել Ռուսաստան, հետո բերել Երևան այնպես, ինչպես Մոսկվայից կտաներ Ռոստով: Ռուսաստանում արտադրվում են բազմաթիվ ավտոմեքենաներ, այդ մեքենաները Հայաստան կգան առանց մաքսատուրքի:

– Իսկ համոզվա՞ծ եք, որ սովորական քաղաքացին կարող է այդքան հանգիստ ապրանք ներկրել օլիգարխիկ տնտեսություն ունեցող Ռուսաստանից:

– Գոնե մենք շանս ենք ստանում` այս վիճակից դուրս գալ: Մենք 15 տարի Եվրախորհրդի անդամ երկիր ենք, օլիգարխիկ համակարգն ավելի ու ավելի խորանում է, այսինքն` ավելի վատ չի լինի, հնարավորություն կա, որ մի փոքր լավ լինի: Իհարկե, նորից եմ կրկնում` ես երբեք չեմ եղել ռուսամետ, չեմ եղել նաև արևմտամետ, բայց արևմտյան արժեքների մասին միշտ դրական եմ խոսել: Հիմա փոխել եմ կարծիքս, չեմ հավատում, դադարել եմ հավատալ եվրոպացիներին: Գիտեմ` հիմա շատերը զայրանում են, թե` երկրի նախագահը գնաց և ինքնուրույն որոշում կայացրեց: Իսկ ո՞ւմ պիտի նա հաշվի առներ, էդ ո՞վ է արժանի իշխանության մեջ, որ նա հաշվի առնի, հաշվի էլ չի առել:

– Փաստորեն, կողմ եք Մաքսային միությանն անդամակցելուն:

– Ես ընդհանրապես կուզենայի` այդպիսի խնդիր դրված չլիներ, և մենք ընտրության առջև կանգնած չլինեինք, բայց քանի որ դրված է, ուրեմն գտնում եմ, որ ավելի քիչ ու ավելի պակաս վտանգավոր ու ավելի պակաս վատ է սա, քան թե նա: Մենք Եվրոպայից ի՞նչ պետք է ստանայինք, դեռ փաստաթուղթն էլ նորմալ հրապարակված չէ: Մի քանի կոպեկ փող, ուրիշ ոչնչի մասին խոսք չի գնացել, որովհետև 15 տարին ցույց տվեց, որ ոչ մի բան էլ չի գալու: Իրենք շահագրգիռ չեն այստեղ ունենալ նորմալ երկիր:

– Իսկ համաձա՞յն եք, որ ՄՄ անդամակցության հարցը պետք է դրվի համաժողովրդական հանրաքվեի:

– Իհարկե, որպես մարդ, ով ժողովրդավարությունն արժեք է համարում, գտնում եմ, որ որոշումը պետք է արդար լինի: Իսկ որոշումը կարող է արդար լինել, եթե մեծամասնությունն է կողմնակից: Շատ լավ կլիներ` ժողովրդին հարցնեինք:

– «Բարոյականության» և «այլասերվածության» մասին. Ձեր կարծիքով` Ռուսաստանում բոլորը բարոյակա՞ն են, այլասերվածություն չկա՞:

– Այստեղ ամենակարևորն այն է, թե պետությունը դրան ինչպես է վերաբերվում, ո՞ւր է տանում իր ժողովրդին: Այսօր Ուղղափառ եկեղեցին միակն է, որ պայքարում է: Մեծ հաճույքով հետևում եմ Հռոմի նոր պապի գործունեությանը. նա կարգին դեմք է, նրան հավատում եմ: Եվրոպային չեմ հավատում, իսկ նրան հավատում եմ, նա կարող է մարդկության առաջնորդներից մեկը դառնալ: Ուղղափառ եկեղեցին էլ ակտիվորեն պայքարեց այդ երևույթների դեմ: Ընդունվեցին մի շարք օրենքներ, որոնք արգելափակում են, սահմանափակում են, չեն քարոզում, ինչպես մեր օրենքն է անում: Մեր օրենքը փաստացի քարոզ է անում` եկեք դարձեք այսպիսին: Վաղը միայն այդ ցուցանիշով են պաշտոնյաներ նշանակվելուգ

– Իսկ այն, որ վաղն օրենքները կարող են Մոսկվայից թելադրվել, դա բարոյակա՞ն եք համարում:

– Իսկ մինչև հիմա որտեղի՞ց էին թելադրվում:

– Այդ դեպքում ինչո՞ւ եք մեղադրում Եվրոպային:

– Իսկ ի՞նչ տարբերություն` Եվրոպա՞ն թելադրի օրենքները, թե՞ Ռուսաստանը: Եթե Ռուսաստանի օրենքներն այդ երևույթների դեմ են, ուրեմն ավելի լավ է, որ նրանք օրենքները թելադրեն:
«168 ԺԱՄ»