Որո՞նք են մազաթափության և մազակալման պատճառները․ ինչպե՞ս կանխել

Մազաթափության և մազակալման խնդիրների մասին զրուցել ենք «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնի էնդոկրինոլոգիական ծառայության ղեկավար Հերմինե Դանիելյանի հետ։

 – Ո՞ր դեպքում են կանանց շրջանում ի հայտ գալիս մուգ մազերը։

– Մազակալումը կարող է լինել ժառանգաբար փոխանցվող, պայմանավորված լինել ազգային առանձնահատկությամբ։ Սակայն տարբերակում ենք մազակալման մյուս տիպը, որը հիրսուտիզմն է, բնորոշվում է մազերի աճով՝ օրգանիզմի անդրոգեն կախյալ շրջանում․ դրանք են վերին շրթունքը, կզակը, բակերի շրջանը, ազդրերը, որովայնի առաջնային հատվածը, հատկապես, եթե մազերն աճում են դեպի պորտ։ Ուստի, եթե կա մազակալում, անպայման պետք է դիմել բժշկի՝ հասկանալու, ժառանգակա՞ն է, թե՞ հիրսուտիզմ է, որն ունի որևէ հիմք, քանի որ մազը կարող է լինել որևէ լուրջ հիվանդության դրսևորում։

– Հիվանդությունները հիմնականում հորմոնա՞լ բնույթ են կրում։

– Եթե խոսքը վերաբերում է հիրսուտիզմին, ապա՝ այո։ Լինում է անդրոգենների գերարտադրության արդյունքում։ Էնդոկրին գեղձերը փոխկապակցված են։ Եթե ունենք մեկ հորմոնի խանգարում, հնարավոր է՝ ունենանք մյուս հորմոնների դրսևորում։ Եվ նույն այդ մեխանիզմով՝ մազակալում կարող է առաջանալ թե՛ վահանաձև գեղձի, թե՛ մակերիկամների հիվանդությունների ժամանակ։ Կարող է լինել նաև պրոլակտինի գերարտադրության ժամանակ, չնայած այս պարագայում այն միջնորդավորված ազդեցություն է ունենում մազակալման վրա։

– Հիմնականում վահանաձև գեղձի հորմոնների անալիզ են հանձնում, բայց ոչ պրոլակտինի, ինչո՞ւ։

– Պրոլակտին չեն հանձնում միգուցե առաջին փուլում։ Եթե ուզում ես մազակալումը կամ մազաթափությունը կապել պրոլակտինի հետ, այդ դեպքում պետք է ունենաս լրացուցիչ այլ ախտանշաններ, ինչպիսիք են դաշտանային ցիկլի խանգարումները, քաշի ավելացումը, կրծքագեղձերի նախադաշտանային լարվածությունը։ Պրոլակտինն անմիջապես չի ազդում մազակալման վրա։

Ունենք ղեկավար գեղձ՝ հիպոթալամուս, որն ամբողջ օրգանիզմի «դիրիժորն» է։ Այստեղ արտադրվում են հորմոններ, որոնք ազդում են մեր մյուս ղեկավար գեղձի՝ հիպոֆիզի վրա, որտեղ էլի ղեկավարող հորմոններ են արտադրվում, որոնք գնում են արյան մեջ, կապվում մյուս օրգանների հետ, դրսևորում իրենց ազդեցությունը։

Պրոլակտինն ընկճում է գոնադոտրոպին ռիլիզինգ հորմոնի արտադրությունը հիպոթալամուսում, ինչի արդյունքում ընկճվում է երկու կարևոր սեռական հորմոնների լյուտենիզացնող և ֆոլիկուլ խթանող հորմոնների արտադրությունը, որը բերում է ձվարաններում ֆունկցիայի նվազման, և այստեղ հնարավոր են մյուս բոլոր շեղումները, ինչպիսին մազակալումն է։

Սա միջորդավորված է, այսինքն՝ պրոլակտինն անմիջապես չի ազդում մազակալման վրա, ինչպես անդրոգենները։ Երբ տեսնում ենք մազակալում՝ մեր առաջին հետազոտությունը պետք է լինի տեստոստերոնը, մակերիկամային անդրոգենները, թիրեոտրոպ հորմոնը։

– Դեռահասներին բնորոշ է մազակալումը, բայց ծնողներն ինչի՞ն պետք է ուշադրություն դարձնեն։

– Մազակալման տիպին, մազի որակին։ Մենք տեսնում ենք աղվամազ և կոշտ մազեր։ Եթե մազն արական սեռին բնորոշ մասերում է տեղակայված, կոշտ է, այդ դեպքում թող ուշադրություն դարձնեն։ Կարևոր է նաև դաշտանային ցիկլը, ինչպիսի՞ կանոնավորություն ունի։ Ուշադրություն պետք է դարձնել քաշին։ Էնդոկրին շեղումը միշտ չէ, որ մազակալումով է լինում, կարող է լինել կոմպլեքս։

– Դեռահասներին մազերից ազատվելու համար գեղեցկության սրահ տանելը նորմա՞լ է։

– Եթե դեռահասն արդեն հետազոտված է և գիտի, որ չկա որևէ լուրջ էնդոկրին խնդիր, ժառանգական մազակալում է, նորմալ է։ Չեմ կարծում, որ դեռահասը պետք է սպասի, կոմպլեքսավորվի, մինչև կարողանա ազատվել այդ մազերից։ Դեռահաս ասելով նկատի ունենք 14-15 տարեկանը։

– Սթրեսն ի՞նչ դեր ունի մազակալման գործում։

– Սուր սթրեսը կարող է հանգեցնել մազաթափության, իսկ քրոնիկական սթրեսը՝ մազակալման, որովհետև մակերիկամներում տեղի է ունենում կորտիզոլ հորմոնի գերարտադրություն, որը կարող է բերել թե՛ քաշի ավելացման, թե՛ մազակալման։

– Եթե 50 տարեկանից բարձր կանանց մոտ է ի հայտ գալիս մազակալում, ի՞նչ է նշանակում։

– Հիմնականում հետկլիմաքսային շրջանում ունենք էստրոգենների քանակի նվազում։ Կանացի հորմոնները գնալով նվազում են, և դա կարող է լինել մազածածկույթի ավելացման հետևանք։ Սակայն, եթե մազածածկույթը խիստ արտահայտված է և ուղեկցվում է մազաթափությամբ, ու, եթե մազածածկույթը հորմոնկախյալ է, հիմնականում ուղեկցվում է մազաթափությամբ։ Այս դեպքում անհրաժեշտ են լուրջ հետազոտություններ, հիմնականում ձվարանները, քանի որ կարող ենք տեսնել ուռուցքային հիվանդություններ։

– Մազակալման խնդիրն ինչպե՞ս է լուծվում։

– Եթե գտնվում է հորմոնալ պատճառը, տեսնում ենք, որ կա, օրինակ, վահանաձև գեղձի խնդիր կամ ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշ, որը մազակալման ամենահաճախ հանդիպող խնդիրներից մեկն է, իհարկե, առաջին հերթին բուժվում է բուն պատճառը, կիրառում ենք հակաանդրոգեններ։ Զուգահեռ կարող են դիմել որևէ կոսմետոլոգիական մեթոդի։ Իսկ, եթե առանց բուժման գնում են ազատվելու մազածածկույթից, ռիսկ կա բաց թողնելու ինչ-որ շատ լուրջ հիվանդություն։

Եթե ունեն էնդոկրինոլոգիական խնդիր՝ կոսմետոլոգիական միջոցի դիմելիս մազը չի կարող քչանալ։

– Մազաթափությունն ավելի շատ բնորոշ է տղամարդկա՞նց, թե՞ կանանց։

– Տղամարդկանց, որովհետև մենք շատ լավ գիտենք, որ հայկական գենետիկային բնորոշ է։ Տղամարդը, նայելով իր ծնողներին, հասկանում է, որ ինչ-որ տարիքում ունենալու է մազաթափություն, որովհետև դա նույնպես ժառանգել է։ Սակայն պետք է կատարել հետազոտություն՝ հասկանալու՝ ժառանգակա՞ն է, թե՞ կա որոշակի հիմք։ Անհրաժեշտ է ստուգել սպիտակուցը, երկաթը, սելենը, ցինկը, որոնք վաղաժամ մազաթափության պատճառ են։

Կանանց մազաթափությունը ևս կարող է լինել գենետիկ, չնայած քիչ է դրսևորվում գենետիկան, ավելի շատ պաթոլոգիան է։ Հիրսուտիզմին հիմնականում ուղեկցում է մազաթափությունը։ Կարող է լինել ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշ, մակերիկամի գեր և թեր ֆունկցիա, վահանաձև գեղձի թերֆունկցիա, որը հանգեցնում է հոնքերի արտաքին երրորդականի, գլխի մազաթափության։

Մազաթափությունը կարող է լինել էլեկտրոլիտային դիսբալանսի հետևանքով․ պետք է դիֆերենցել սպիտակուցը, երկաթը, ֆերիտինը, սելենը, ցինկը, պրոլակտին հորմոնը, թիրեոտիպ հորմոնը, դեհիդրոտեստոստերոնը,կորտիզոլը։

– Մազաթափությունը կանխելու համար տարբեր վիտամիններ են օգտագործում։ Օգուտ տալի՞ս են։

– Կարծում եմ՝ այո։ Եթե հետազոտվել են ու տեսել, որ էնդոկրին հիմք չկա, կարելի է։ B5-ը, B6-ը, B12-ն արդյունավետ են, եթե ներառվում են բուժման մեջ, բայց երկար օգտագործելիս ամեն վիտամին ունենալու է թե՛ դրական, թե՛ բացասական կողմը, ուստի պետք է իմանալ, թե որը երբ և ինչքան օգտագործել։ Հետաքրքիր է վիտամին C-ն, որը մազին փայլ է տալիս։

– Թույլ, շուտ կոտրատվող մազերը հուշո՞ւմ են վահանաձև գեղձի խնդրի մասին։

– Այո։ Վահանաձև գեղձի թերֆունկցիան իր ազդեցությունն է ունենում թե՛ մազածածկույթի, թե՛ մաշկի վրա։ Բնորոշ են թույլ, կոշտացած, անկյանք տեսքով մազերը։ Հիվանդի առաջին գանգատը լինում է այն, որ կարծես իր փայլը, հետաքրքրությունը կորցրած լինի. դա արդեն խոսում է խնդրի մասին։