Սերգեյ Դանիելյան. «Մի պատգամավոր վերջերս ինձ ասաց, որ ես անառակի մեկն եմ…»
Երբ դերասան, հաղորդավար Սերգեյ Դանիելյանի հետ մեր հարցազրույցը փորձեցինք սկսել դերասանի ֆեյսբուքյան էջում տեղադրված «Յոժիկներով» մակագրված լուսանկարից, որտեղ վերջինս իր որդու հետ հայտնի «յոժիկ» սանրվածքով է ներկայանում, ապա Սերգեյն անմիջապես հասկացնել տվեց, որ անձնական հարցերին պատասխանելու մտադրություն չունի: Դերասանը կատակերգակի իր կերպարին հավատարիմ մնալով՝ կեսլուրջ-կեսկատակ շեշտեց, որ ոչ ոքի չի վերաբերում, թե քանի կանանցից քանի երեխա ունի, և նմանատիպ այլ անձնական մանրամասներ: Ինչևէ, յուրաքանչյուրիս իրավունքն է նման հարցերի պատասխանել-չպատասխանելը, անգամ, եթե հանրային կերպարի մասին է խոսքը:
– Սերգեյ, եթերում, բեմում քեզ տեսնելով՝ տպավորություն է ստեղծվում, որ նաև կյանքում ամեն ինչին հումորով, կատակով եք վերաբերվում: Ամենալուրջ թեմաներին անգամ անդրադառնալիս՝ թվում է, թե անլրջությամբ եք մեկնաբանում…Դա Ձեզ մոտ ապրելակե՞րպ է դարձել, թե՞ վաղուց արդեն դիմակի է վերածվել:
– Ապրելակերպ է, իհարկե: Ես դիմակներ չունեմ: Ինչպիսին որ իմ
stend up-երիս մեջ եմ՝ բեմում, այնպիսին էլ կյանքում եմ: Դա հեշտ ապրելու կամ ինչ-որ հատուկ նպատակի համար չի արվում: Դա ուղղակի արվում է, քանի որ չի կարող չարվել: Դա այդպես է, իմ բնավորությունն է այդպիսին:
– Կյանքի լուրջ փորձություններին և՞ս նման կերպ եք արձագանքում:
– Լուրջ փորձությունների ժամանակ, բնականաբար, չեմ կատակում: Բայց փորձում եմ, որքան հնարավոր է, թեթև նայել կյանքին: Առանց մեր բարդացնելու էլ՝ այն բավականին բարդ է: Իմաստ կա՞ ավելի լրջացնելու: Կարծում եմ՝ ոչ:
– Ինչպիսի՞ն եք լուրջ ժամանակ: Նման պատահականություններ տեղի՞ են ունենում Ձեզ հետ:
– Այ, հիմա ես լուրջ եմ: Անգամ, երբ անլուրջ եմ, ես էլի լուրջ եմ: Ես լուրջ մարդ եմ:
– Նկատել եմ, որ երբ անգամ ինչ-որ լուրջ պաշտոնյա, նույնիսկ հոգևորական՝ քահանա է գալիս Ձեր հաղորդմանը հյուր՝ առավոտյան եթեր, Ձեզ համար միևնույն է, Դուք Ձեր կատակներով փորձում եք ողջ եթերի ընթացքում հանել անգամ նրա դեմքից լրջության պաշտպանիչ դիմակը:
– Այո, քանի որ յուրաքանչյուր մարդ էլ դիմակ ունի, հատկապես քահանաները, ովքեր շատ լուրջ տրամադրված գալիս են եթեր…Նրանք էլ մեզ պես մարդ են՝ իրենց ցանկություններով հանդերձ: Ողղակի իրենք իրենց դրել են ինչ-որ սահմանների մեջ: Բնականաբար, մարդու հետ զրուցելիս հետաքրքիր է մարդու հետ խոսելը, այլ ոչ՝ նրա դիմակի:
– Ի՞նչն է օգնում հանել մարդու դեմքի «դիմակը»:
– Մի հատ բզելը…
– Դուք հումորո՞վ եք «բզում»:
– Լինում է, որ իմ ներկայացումներին ևս գալիս է շատ «մեծ լուրջ» կուլ տված հանդիսատես: Բայց այդ ձևական լրջությունն անհետանում է, երբ հումորը նրան ուշքի է բերում: Հումորն ուժեղ զենք է, քանի որ անկեղծ է:
– Ձեր ներկայացումներին հնարավո՞ր է հանդիպել «լուրջ կուլ տված» հանդիսատեսի: Չգիտե՞ր, թե ուր է եկել:
– Դե, իհա՛րկե հնարավոր է: Բոլորին հատ-հատ հո չե՞ս բռնի ու հարցնես՝ «Գիտես՝ ո՛ւր ես գալիս, ընկեր»: Այո, իմ ներկայացումներին ներկա են լինում նաև մոլորյալներ…
– Ձեր հանդիսատեսն ինչ-որ կերպ տարբերվո՞ւմ է, ասենք, ակադեմիական թատրոնի հանդիսատեսից:
– Իհա՛րկե տարբերվում է: Իմ հանդիսատեսը գիտի, թե ուր է գալիս: Նա չի գալիս տեսնելու արվեստի ինչ-որ մի շատ լուրջ գործ: Նա պարզապես գալիս է տեսնելու և լսելու ինձ, համաձայնելու կամ չհամաձայնելու իմ տեսակետների հետ: Իմ հանդիսատեսն իմ հյուրն է:
– Այսինքն՝ այն, ինչ դուք անում եք՝ արվեստի գործ չե՞ք համարում:
– Դժվար է ասել, թե ի՞նչն է արվեստ գործ և ի՞նչը՝ ոչ: Պարզապես ոչ մի stend up էլ արվեստի գործ չի:
– «Վատ տարիներին», երբ հուսահատությունից բացի՝ չկար ոչինչ, թվում էր, թե հումորն ավելի շատ է: Մարդիկ կատակում, անեկդոտներ էին հորինում իրենց ցավի, տխրության պատճառների մասին: Ունեինք հրաշալի КВН-ի թիմ… Ո՞ւր է հիմա այդ ամենը: Մարդիկ լրջացե՞լ են:
– Որովհետև վատ տարիներն անցել են: Վատ տարիներին մարդու մոտ ինքնապաշտպանական ռեֆլեքսի պես ի հայտ է գալիս հումորով, կատակով, գոնե ինչ-որ կերպ կյանքի հոգսը թեթևացնելու ձգտում: Հիմա մարդիկ համեմատաբար կուշտ են:
– Դուք շարունակում եք կատակով վերաբերվել կյանքին: Ձեզ մոտ վատ տարիները դեռ շարունակվո՞ւմ են:
– Հիմա իրականում ավելի վատ է, քան առաջ: Ողղակի դա չի երևում: Եվ վատը նրանում է, որ ընդհանուր հոգևոր անկում կա: Ընդհանուր դեպրեսիվ, հոգևոր արժեքների դեգրադացիա է նկատվում: Ի վերջո, ամենակուշտ հասարակություններում ինքնասպանությունների քանակն ավելի շատ է լինում:
– Ձեր կարճ մենախոսություններում՝ «Դիվադադարներում», անդրադառնում եք սոցիալական, քաղաքական տարբեր հարցերի՝ տալով այդ ամենին բավականին սուր և քննադատական և հումորային մեկնաբանություններ: Դա Ձեր արձագա՞նքն է մեր իրականությանը:
– Դա իմ պայքարի ձևն է: Էլ ի՞նչ կարող եմ անել: Մի անգամ մի շատ հայտնի պատգամավոր ինձ հարցրեց, թե ինչի՞ համար եմ այդ ամենն անում:
Ես ասացի՝ դու քո գործն ես անում և գումար ես ստանում դրանով: Ես էլ իմն եմ անում: Դա էլ իմ գործն է, իմ փեշակն է:
– Փաստորեն Ձեզ լսում են, ասելիքը հասնում է հասցեատիրոջը:
– Իհա՛րկե լսում են: Բոլորովին վերջերս իմացել եմ, որ մի 20 պատգամավորներով՝ խմբով միացրել են ու լսել իմ «Դիվադադարները»: Իրենք իրենց վրա «ղժժում էին»: Երբ իմանում են, որ կոնկրետ իրենցից մեկի հասցեին «Դիվադադարների» մեջ խոսք է բացվել, մեծ ուշադրությամբ լսում են:
– Այսինքն՝ Ձեզ համար թե՛ սոցիալական, թե՛ քաղաքական վիճելի ու բացասական խնդիրներն ընդամենը նյութ են հերթական «Դիվադադարի» համար, այլ ոչ թե՝ պայքարի ձև տվյալ խնդրի դեմ:
– Օգտագործում եմ իրավիճակը՝ դարձնելով այն նյութ: Բայց դա էլ ասելիքի իմ տարբերակն է, կարծիք, վերաբերմունք հայտնելու՝ իմ ձևը: Բեմում քաղաքականությանը չեմ անդրադառնում, քանի որ քաղաքականության թեման արժանի չէ բեմում լինելու: Դրա համար կան «Դիվադադարները», իմ փոքրիկ հրապարակախոսությունները: Դա հարթակ է՝ ասելիքիս համար: Մի պատգամավոր վերջերս ինձ հայտնեց իր «ուրույն» կարծիքն առ այն, որ ես անառակի մեկն եմ, որ օգտագործում եմ արտիստիզմս՝ մարդկանց ձեռք առնելու, լուրջ խնդիրները ծաղր ու ծանակի ենթարկելու համար…
– Ենթադրում եմ, որ անառակության մեջ մեղադրող պատգամավորը կին էր:
– Դե ուրիշ էլ ո՞վ կարող է տղամարդուն անառակության մեջ մեղադրել, եթե ոչ՝ կինը: Ես էլ ասացի, որ զբաղված եմ իմ գործով, և, որ ավելի լավ է՝ դու էլ քո գործով զբաղվեիր, քան նստեիր Ազգային ժողովում:
– Անգամ ամենասուր քննադատությունն ի զորո՞ւ է ինչ-որ բան փոխելու:
– Ոչինչ էլ չի փոխում իրականում: Ընդհանրապես բեմից ասված խոսքը, գրված գիրքը, երգած օպերան չի կարող ինչ-որ բան փոխել: Այն կարող է զարմացնել, հիացնել, տխրեցնել, մտածելու տեղիք տալ… Երբ մարդուն շարունակ ասում են, որ աչքի վերևն ունք կա, մի օր կարող է և հավատալ, որ երևի կա իրապես նման խնդիր, եթե այդքան ասվում է: Ու երևի նրա մտքով կանցնի ինչ-որ բան փոխել… Ես դասախոս չեմ, որ դաստիարակեմ: Ես նախագահ չեմ, որ ինչ-որ բան փոխեմ: Ես դերասան եմ:
– Եթե մեր երկրում ամեն ինչ այնքան վատ է, որքան Դուք ներկայացնում եք Ձեր կարճ մենախոսություններում, ինչո՞ւ չեք հեռանում երկրից, ինչպես անում են շատերը: Ի՞նչն է Ձեզ այստեղ պահում:
– Ամեն ինչ վատ չէ մեր երկրում: Ուղղակի ես վատին ասում եմ՝ վատ, լավին՝ լավ: Ես ատում եմ մեր ժողովրդի վատ կողմերը, այդ իսկ պատճառով բարձրաձայնում եմ այդ վատ կողմերի մասին: Իմ պայքարն էլ այդ արատավոր երևույթների դեմ՝ իմ խոսքն է:
Հիշո՞ւմ եք, թե որքան խոսվեց, ծաղրվեց այդ ռուսախոս, անգլախոս պաստառների մասին: Մարդիկ լսում ու «քանդվում» էին, երբ անդրադառնում էի այդ թեմաներին: Կարծես ինչ-որ բան փոխվել է մարդկանց մտածելակերպի մեջ, և, թերևս, ես էլ այդ հարցում «մեղքի» իմ շատ ու շատ փոքրիկ բաժինն, այնուամենայնիվ, ունեմ: Օրինակ, չի կարելի անվանել խմորեղենի խանութը «Գուդ Քեյքըս»: Հայախոս շրջապատում չի կարող խմորեղենն անվանվել «քեյքըս», այն էլ՝ «գուդ»: «Քեյքըսը, գուդ» չի լինում:
– Եթե այլ երկիր մեկնելու և մշտական բնակվելու առաջարկ լինի՝ կընդունե՞ք այն:
– Իհարկե: Ես ինձ աշխարհի մարդ եմ համարում: Ես բնակվում եմ այս մոլորակի վրա: Տարվա մի մասն անցկացնում եմ ԱՄՆ-ում, մյուս մասը՝ Հայաստանում, Վրաստան եմ մեկնում… Այդ հարցը կարող էիք գաջ քսողին տալ: Մի երկրում վատ են վարձատրում, նա էլ ստիպված՝ մեկնում է ապրելու և աշխատելու այնտեղ, որտեղ լավ են վարձատրում…
– Մեր երկրին դրսում ապրող շատ հայեր վերաբերվում են՝ որպես «տուրիստական» Հայրենիքի, որտեղ ամռանը կարելի է գալ հանգստանալ, կարոտներն առնել և մեկ էլ մահվանից հետո թաղվել: Կարծես չի էլ հետաքրքրում, թե ի՞նչ է այստեղ կատարվում:
– Հետաքրքրում է, նրանք էլ են շատ սրտացավ: Շատերն ուզում են այստեղ բիզնես դնել, տներ են գնում՝ երիտասարդները… Ինչ վերաբերում է տուրիստական երկիր լինելուն, ապա երնեկ չէ՞ր՝ տուրիստական երկիր լինեինք: Տուրիստական երկիրը Վրաստանն է, այլ ոչ թե մերը: Հիմա արդեն մեր երկրում այն շրջանը չէ, երբ մարդիկ տունը փոխանակում էին տոմսի հետ, միայն թե մեկնեին երկրից…
– Ի՞նչն է Ձեզ զայրացնում մեր հասարակության մեջ:
– Շատ և շատ բաներ: Առաջին հերթին՝ ոչ կազմակերպվածությունը: Մենք անկազմակերպ ազգ ենք: Էլեմենտար՝ աղբահանության վիճակը՝ ոչ կազմակերպված լինելու հետևանք է: Բոլոր ազգերում էլ կան խոզեր: Բոլոր երկրներն էլ կեղտոտվում են օրվա վերջում, անգամ ընթացքում: Բայց այդ աղբը շատ արագ հավաքվում է: Փարիզից կեղտոտ քաղաք չկա: Բայց Փարիզում աղբ հավաքողին կարգին են վարձատրում, և նա բարեխղճորեն է կատարում իր աշխատանքը:
– Յոժ մականունն ո՞վ է Ձեզ տվել, և արդյոք այն համապատասխանո՞ւմ է Ձեր բնավորությանը: Փշո՞տ եք բնավորությամբ:
– Մամաս է տվել այդ անունն իմ սանրվածքի պատճառով՝ Սերյոժիկ-յոժիկ… Եվ այդպես էլ մնացել է: Ինչ վերաբերում է մականունիս և բնավորությանս համապատասխանելիությանը… եթե մարդուն երկար ժամանակ ասեն՝ խոզ, նա, ի վերջո, կխռխռացնի… Լավ է, որ գոնե Յոժ են ասել…
– Ֆիլմերում նկարահանվելու առաջարներ ստանո՞ւմ եք: Արդյո՞ք առաջարկված դերերը համապատասխանում են Ձեր կերպարին:
– Բնականաբար, ռեժիսորն ինձ դեր առաջարկելիս՝ իմ կերպարն է տեսնում իր ֆիլմում: Նորմալ է, որ ինձ կատակերգական դերեր են առաջարկում: Ես կոմիկ դերասան եմ:
– Ռոբին Ուիլյամսն էլ էր կոմիկ դերասան: Բայց նրա աչքերում մեծ վիշտ կար անգամ ամենածիծաղելի կերպարներ մարմնավորելիս: Եվ նրան նաև տրագիկ դերեր էին առաջարկում:
– Ես ևս ունեմ դերեր, որոնց ժամանակ ինձ նայելիս՝ աչքերիս մեջ տխրություն է:
– Ձեր կատակերգակի ամպլուան չի խանգարում Ձեզ: Չկա՞ արդյոք ներքին զայրույթ, որ՝ հարգելի ռեժիսոր, ես կարող եմ ավելին, ես կարող եմ լինել նաև ոչ ծիծաղելի… Ես կարող եմ նաև լուրջ լինել:
– Ոչ, ես չեմ կարող լուրջ լինել:
– «Համլետ» խաղալու գաղտնի ցանկություն չե՞ք փափագում:
– Իհա՛րկե ոչ: Ես մեծ հաճույքով կխաղայի «Համլետ»-ում գերեզմանափորին՝ Յորիկին… Ամեն մարդ պետք է կանգ առնի այնտեղ, որտեղ ինքը ամուր է կանգնած: Ամեն մեկս պետք է հասկանանք և ռեալ գնահատենք ինքներս մեզ և մեր հնարավորությունները: Այն, ինչ ես կարող եմ լավ անել, ոչ ոք չի կարող անել ինձանից լավ… Բայց ձգտել անել այն, ինչ քոնը չէ՝ սխալ է: Դա երիտասարդին բնորոշ հիմար մտածելակերպ է՝ ասել, թե ես ի զորու եմ խաղալ բոլոր դերերը: Ես սա եմ և սա անում եմ հոյակապ:
– Որպես հեռուստատեսության խոհանոցին արդեն երկար տարիներ ծանոթ մարդ, կարո՞ղ եք ասել, թե մեր եթերից ե՞րբ են վերանալու սուտ մաֆիոզների ու անվերջ տառապող երիտասարդների մասին պատմող սերիալները:
– Ասեմ միայն, որ միտում կա, քանի որ, եթե համեմատենք նախորդ տարիների հետ, ապա կտեսնեք, որ սերիալներում արդեն, բացի Ձեր նշածից, կան նաև այլ գծեր, այլ թեմաներ՝ ավելի թեթև, ավելի հումորով: Կարծում եմ՝ ժամանակի հարց է, քանի որ սերիալներ նկարահանողները զգում են, որ մարդիկ ուզում են նաև այդ նույն սերիալում տեսնել փոքր-ինչ ավելի թեթև պատմություններ, իրավիճակներ: Ժամանակի ընթացքում փոխվելու է դեպի լավը:
– Զարմանալի է: Մի տեսակ դրական եք տրամադրված այսօր կյանքի հանդեպ, ինչը չէի ասի՝ Ձեր «Դիվադադարները» նայելով:
– Չեմ ասում, թե ամեն ինչ լավ է, պարզապես կա դինամիկա: Եթե հիմա համեմատեք 90-ականների հեռուստատեսությունն ու այսօրվանը՝ կտեսնեք այդ դինամիկան: Ուղղակի շատ դանդաղ է ընթանում ամեն ինչ:
– «Շարքային Դանիելյան» ներկայացման մասին կպատմե՞ք. կասե՞ք՝ ինչո՞ւ է պետք այն դիտել:
– Ներկայացումը, արդեն 5 տարի է, բեմում է: Այն կենդանի օրգանիզմ է, շարունակ փոփոխության է ենթարկվում: Այն իմ բանակային տարիների մասին է: Իսկ ինչ վերաբերում է պատճառներ նշելուն, ասեմ, որ չկան այդպիսիք: Հանդիսատեսին պարտավորեցնելու միտք անգամ չունեմ: Ասեմ միայն, որ հանդիսատեսը դիտելով՝ կհիշի իր բանակային տարիները, կհամեմատի իր անցած ուղու հետ, կտեսնի իրեն և կզվարճանա:
