Էրդողանը փորձում է հավասարության նշան դնել զոհի և դահճի միջև` համեմատելով զոհի վերապրած ցավը դահճի չապրած ցավի հետ. Արամ Անանյան

Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանն ապրիլի 23-ին առաջին անգամ հանդես է եկել ապրիլի 24-ի հետ կապված պաշտոնական հայտարարությամբ: Այս առիթով «Արմենպրես»-ը զրուցել է պատմական գիտությունների թեկնածու Արամ Անանյանի հետ:

– Պարոն Անանյան, առաջին անգամն է, որ Թուրքիայի վարչապետը ապրիլի 24-ի նախօրեին դիմում է հայ ժողովրդին: Որոշ միջազգային լրատվամիջոցներ էլ ասում են, թե Թուրքիայի վարչապետն առաջին անգամ ցավակցեց հայերին: Ինչպե՞ս կգնահատեիք Էրդողանի նման քայլը:

– Էրդողանն իր հայտարարությամբ փորձում է հավասարության նշան է դնել զոհի և դահճի միջև` համեմատելով զոհի վերապրած ցավը դահճի չապրած ցավի հետ: Թուրքիայի քաղաքական ու լրատվական իսթեբլիշմենթն ամեն ինչ անելու է տեղի ունեցածը որպես պատմական իրադարձություն ներկայացնելու համար: Իրականությունն այն է, որ գագաթնակետին է հասել Թուրքիայի վախը, որ Հայոց ցեղասպանության փաստը ճանաչվելու է:

Պատմությունը փաստում է, որ Թուրիքայի ցուցադրական-էպատաժային քայլերը միշտ նախորդում են անշրջելի գործընթացներին: Այսինքն` տեսնելով, որ Օսմանյան Թուրքիայում տեղի ունեցած հանցագործությունը դատապարտվելու է, թուրքական կողմը մատնվում է խուճապի, ու այս անգամ խուճապի դեմքը Էրդողանի այսօրվա հայտարարությունն է:

Գիտեք` եթե Թուրքիան իսկապես ազնիվ ու արդար լիներ իր մոտեցումներում, ոչինչ չէր խանգարի մեր հարևանին ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը, սակայն դրա փոխարեն Թուրքիան կրկին փորձում է մոլորեցնել միջազգային հանրությանը: Անկարան որևէ քայլ չի անում Օսմանյան Թուրքիայում նախապարտաստված ու իրականացված հանցագործության դատապարտման ուղղությամբ: Էրդողանի խոսքում այդ մասին որևէ բան չկա:

– Վերլուծելով Թուրքիայի վարչապետի հայտարարությունը` կարո՞ղ եք նախանշել թուրքական ժխտողականության նոր բնութագրիչները:

– Իրավացի եք` Թուրքիայի վարչապետի հայտարարությունը վկայում է, որ պաշտոնական Անկարան զարգացնում է ժխտողականության գործիքակազմը:
Թուրքիայի վարչապետը, ավելի շատ կարևորում է ոչ թե պատմական ճշմարտությունը, այլ Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումից խուսափելը: Հայտարարության անգամ հպանցիկ ուսումնասիրությունը վկայում է, որ պաշտոնական Անկարան ոչ մի նոր բան չի ասում:

Տեղի է ունենում թուրքական արտաքին քաղաքական դոկտրինի վերաշարադրանքը`միայն համաշխարհային հանրությանը և Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցում շահագրգռիռ կողմերին մոլորության մեջ մտցնելու նպատակով: Հայտարարությունում օգտագործվող բառամթերքը նոր չէ, այն թուրքական ժխտողական թեզերի ամփոփ վերաշարադրանքն է: Էրդողանի վկայակոչած «ընդհանուր ցավը» թուրք քաղաքական վերնախավի ներկայացուցիչների գերակշիռ մեծամասնությունը ոչ զգում է, ոչ էլ երբևէ զգացել է:

Բարոյական առումով, Էրդողանի հայտարարությունը շատ ավելի վտանգավոր է, քանի որ այն շահարկում է հայ և Օսմանյան կայսրության այլ քրիստոնյա ժողովուրդների պատմական հիշողությունը: Մնացյալի մասով՝ Էրդողանը վերաձևակերպում է թուրքական պատմագրության կողմից չարչրկված թեզերը` թե՛ պատմաբանների հանձնաժողովի, թե՛ իբր բաց արխիվների, թե իրադարձությունների ընկալման առումներով: Ամենից կարևորն այն է, որ հայտարարությունում չկա զղջում, չկա Թուրքիայի կողմից այդ գործողություններին ճշմարիտ գնահատական տալու փորձ:

– Էրդողանի հայտարարությունում նշվում է, իբր Թուրքիայում 1915-ի վերաբերյալ բազմակարծություն կա: Ո՞րն է Ձեր գնահատականը:

– Թուրքական ժխտողականությունն ունի մի մեթոդ. դա կիսաճշմարտությունների և ստի միախառնումն է: Էրդողանի հայտարարությամբ Թուրքիան որևէ հետքայլ չի անում տասնամյակներ շարունակ իր կողմից հնչեցրած դիրքորոշումից, այլ փորձում է մեր ցավի հաշվին լրացուցիչ քաղաքական դիվիդենտներ քաղել ապրիլի 24-ին ընդառաջ: Անձամբ ինձ համար որևէ տարբերություն չկա, թե այդ հայտարարությունը տեղադրված է թուրքական թերուս պատմաբանի, թե Թուրքիայի կառավարության կայքէջին` միակ տարբերությամբ, որ կառավարության կայքէջն երևի ավելի շատ ընթերցող ունի:
Թուրքիայում Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող մի խումբ մտավորականների ու պատմաբանների խիզախ մոտեցումները ո’չ Էրդողանի, ո’չ էլ նրա կառավարության ձեռբերումը չեն: Հիշենք միայն «Արդարություն ու զարգացում» կուսակցության միահեծան իշխանության տարիներին թուրքականությունը վիրավորելը քրեականացնող 301-րդ հոդվածով դատարան մտած գործերի թիվը, Հրանտ Դինքի սպանությունն ու այդ հանցագործության բացահայտման ժամանակ ի հայտ եկած սկանդալները: Սա միայն Հայոց ցեղասպանության և պատմական հիշողության մասով:

Իսկ ինչպե՞ս պետք է բնութագրել երկրի ներսում ամիսներ առաջ ժողովրդավարական ընդվզման ճնշման և քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներին լռեցնելու, սոցիալական մեդիայի գործիքները փակելու սպառնալիքները: Մի՞թե այսպիսին է փոփոխվող Թուրքիայի սարսափած դեմքը:

Հարցազրույցը` Սյունե Բարսեղյանի