Եթե Ուկրաինայում հաջողվեց ժողովրդավարություն հաստատել, մյուս ռեժիմներին դժվար կլինի պահել իրենց իշխանությունը
Հարցազրույց ՀՀՇ վարչության անդամ Հովհաննես Իգիթյանի հետ
– Որքանո՞վ են կապված Ուկրաինայում տեղի ունեցող իրադարձությունները Հայաստանի հետ:
– Ուկրաինայում տեղի ունեցող զարգացումները Հայաստանի հետ կարելի է կապել առնվազն երկու կտրվածքով. առաջին` թե՛ Հայաստանի, թե՛ Ուկրաինայի պարագայում Ռուսաստանի կողմից եղավ ճնշում, որպեսզի բոլոր նրանք, ովքեր հայտ էին ներկայացրել ասոցիացվելու Եվրոպայի հետ, չստորագրեն Ասոցացման համաձայնագիրը: Ճնշմանն առաջինը չդիմացավ Հայաստանը, թեև այդ ժամանակ ճնշումներ կային նաև Մոլդովայի, Վրաստանի, Ուկրաինայի վրա: Ռուսաստանը ցույց տվեց, որ կարողանում է ճնշման մեխանիզմով հետ պահել պետություններին Եվրոպայից: Երկրորդ` Ուկրաինայում լուծվում է մի շատ կարևոր հարց, այն է` ժողովուրդն ընդունա՞կ է ինքնուրույն, իր կամքով որոշել իր ճակատագիրը: Իրենց հիմա այդ հարցն է տանջում` դիկտատորական ռեժիմների ժամանակ հնարավո՞ր է ներսից, ժողովրդի ըմբոստության միջոցով փոխել իրավիճակը, ստիպել իշխանությանը կամավոր հեռանալ: Եթե Ուկրաինայում հաջողվեց ժողովրդավարություն հաստատել ժողովրդի կողմից, նախկին Խորհրդային Միության մյուս ռեժիմներին դժվար կլինի պահել իրենց իշխանությունը:
– Բայց ուշ չէ՞ նրա համար, որ Հայաստանում Եվրամայդան կրկնվի, չե՞ք կարծում, որ մենք արդեն բաց ենք թողել այդ հնարավորությունը:
– Դե, դա պլանավորված հարց չէ և կախված է ժողովրդից, հասարակության «դիմանալու» սահմանագծից: Մի օր Հայաստանում էլ, ինչպես որ Ուկրաինայում ասացին` «достало», կասեն` «լավ, վերջ, հերիք է», դանակը կհասնի ոսկորին, ու մարդիկ դուրս կգան փողոց: Եվ մենք չգիտենք, թե ի՞նչը կարող է ստիպել մարդուն ասել` «հերիք է»: Ուկրաինայում Եվրամայդանն ուղղակի կապված է ապրելակերպի հետ. ժողովուրդը չի ուզում ապրել այնպես` ինչպես ապրում է: Եվ հարցը միայն սոցիալական չէ, մարդիկ ամեն տեղ անարդարություն են տեսնում իշխանության և իշխանության «ընտանիքի» կողմից և չեն ուզում շարունակել նման կերպ ապրել:
– Պարոն Իգիթյան, շատերը Կիևում տիրող իրավիճակը նմանեցնում են 2008 թվականին Հայաստանում ստեղծված վիճակի հետ: Դուք որևէ նմանություն այս առումով տեսնո՞ւմ եք:
– Նմանեցնելը շատ արհեստական կլինի, որովհետև Հայաստանում 2008-ը կապված էր նախագահական ընտրությունների հետ, և ժողովուրդն աջակցում էր ընդդիմությանը, իսկ քաղաքական լիդերը վերահսկում էր ժողովրդին, զանգվածը լսում էր իր առաջնորդին: Մարդիկ սպասում էին, թե Լևոն Տեր-Պետրոսյանն ի՞նչ պիտի ասի. լիդերն ասում էր` գնացեք տուն` մարդիկ գնում էին, ասում էր` եկեք Ազատության հրապարակ` գալիս էին հրապարակ: Իսկ Ուկրաինայում այսպես չէ. ուկրաինացիները չեն վստահում որևէ մեկին: Նմանությունն այս առումով Հայաստանում գործող վիճակի հետ է, որովհետև մեզ մոտ էլ մարդիկ չեն հավատում ո՛չ իշխանությանը, ո՛չ ընդդիմությանը: 2008թ.-ի Հայաստանում կատարված դեպքերի առնչությամբ ընդդիմադիր որոշ գործիչներ մեղադրում են Եվրոպային, թե` ինչո՞ւ մեզ չպաշտպանեցիք, ինչո՞ւ որևէ բան… Բայց այն ժամանակ մեզ ուղղորդում էր կոնկրետ մարդ, կոնկրետ ուժ…
– Ուկրաինական ընդդիմությունն, ըստ Ձեզ` փաստորեն չի՞ ուղղորդվում Եվրոպայի կողմից:
– Ուղղակի միջամտություն` թե՛ ֆիզիկական, թե՛ ֆինանսական առումով, գոյություն չունի: Որքան էլ ռուսական թերթերը գրեն, կամ ռուս պաշտոնյաները հայտարարեն, որ Կիևի գործողություններն ուղղորդվում են, դա արվում է ժողովրդի կողմից, և այնպես չէ, որ դրա հովանավորն Արևմուտքն է:
– Ասացիք, որ նախկին Խորհրդային Միության մյուս ռեժիմներին դժվար կլինի պահել իրենց իշխանությունը, եթե ուկրաինացիները ժողովրդավարություն հաստատեն երկրում: Այդ դեպքում, եթե Ուկրաինայում իշխանափոխություն չեղավ, ինչպե՞ս դա կազդի Հայաստանի վրա:
– Եթե ուկրաինացիները չկարողացան ներսից ստիպել իշխանություններին հեռանալ, հուսահատությունը, որը կանդրադառնա ոչ միայն Ուկրաինայի, այլև` հետխորհրդային մյուս պետությունների, այդ թվում` Հայաստանի վրա, կհասնի այն մակարդակի, որ ժողովուրդը կզրկվի իշխանափոխություն իրականացնելու վերջին այդ հույսից: Սա իր հերթին` կհանգեցնի արտագաղթի տեմպերի աճի մեծացմանը, որովհետև մարդիկ ցանկություն չունեն ապրել հավերժ ու երեխաներ մեծացնել այն երկրներում, որտեղ անհույս է որևէ փոփոխություն ակնկալել:
– Հայաստանում հիմա պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի դեմ պայքարն է մեծ թափ հավաքում, որը միավորել է ոչ միայն քաղաքացիական հասարակությանը, այլև` քաղաքական ուժերին: Այս շարժումն ապագա ունի՞, թե՞ Սահմանադրական դատարանի կողմից ընդունված որոշումը` օրենքը ժամանակավորապես կասեցնելու մասին, կքնեցնի պայքարը:
– Բոլոր դեպքերում ՍԴ-ի ընդունած որոշումը` երկու հոդվածները կասեցնելու մասին, պետք է դրական ընդունվի, որովհետև դա կասեցնում է ամբողջ օրենքը: Բայց, իհարկե, քաղաքական ուժերը պետք է շարունակեն հեռակա բանավեճը, ցույց տան, որ պարտադիր բաղադրիչն անընդունելի է ՀՀ-ի համար, իր հերթին` հասարակությունն էլ պետք է շարունակի ասել, որ չի վստահում այս իշխանություններին, չի վստահում իր գումարներն այդ հիմնադրամներին: Երբ մարդիկ չգիտեն, թե ինչո՞ւ, ո՞ւմ համար են տալիս 5-10 հազար դրամները, և հույս չունեն, որ դրանք 30 տարի հետո կվերադառնան իրենց` թոշակի ձևով, ըմբոստանում են, ինչը բնական է:
– Պարոն Իգիթյան, ՀՀՇ-ն պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի կողմից նախաձեռնված հանրահավաքներին հրապարակային առումով չի մասնակցում, ամբիոնից ելույթներ չեք ունենում: Ինչո՞ւ սոցիալական այս խնդիրը դարձավ միայն ԱԺ ոչ իշխանական չորս ուժերի` ՀԱԿ-ի, ՀՅԴ-ի, ԲՀԿ-ի և «Ժառանգության», համախմբման առանցք:
– Ես չեմ կարծում, որ մարդիկ փողոցում հավաքվել և պայքարում են ձեր թվարկած չորս խմբակցությունների համախմբման պատճառով կամ արդյունքում: Իմ կարծիքով` նախաձեռնությունն իսկապես քաղաքացիական էր, և մարդկանց մեծամասնությունը եկել է լուծելու մեկ հարց` կուտակային կենսաթոշակային պարտադիր բաղադրիչից ազատվելու խնդիրը: Իհարկե, դժգոհություն կա իշխանություններից, բայց ակնհայտ է, որ նրանց պետք է մեկ հարցի լուծում:
Ես, համենայնդեպս, չեմ նկատել այդտեղ իշխանափոխության համար հավաքված զանգվածի: Նույնիսկ քաղաքական ուժերի ելույթներից ակնհայտ է, որ միասնականություն այդ հարցում չկա: Եթե այդ չորս ուժերն ուզում են իշխանափոխության պահանջով հանրահավաք հրավիրել, թող գան համաձայնության ու համատեղ իշխանափոխությանը նվիրված հանրահավաք անցկացնեն:
– Այսինքն` Դուք կարծում եք, որ իշխանափոխության համար առանձին պահա՞նջ պետք է դրվի, և սոցիալական այս խնդիրը չպե՞տք է դառնա իշխանափոխության առիթ:
– Չէ, ցանկացած առիթ պետք է օգտագործվի իշխանափոխության համար: Մեր իշխանությունների միակ սխալը կուտակային այս համակարգի ներդրումը չէ, խնդիրները բազմաթիվ են, որոնց պատասխանատու իշխանություններն օր առաջ պետք է փոխվեն, վերանան…
Բայց ի՞նչ է նշանակում` առիթն օգտագործել. առիթը չպետք է օգտագործել, այն պետք է ստեղծել: Այդ չորս կուսակցություններն արդյո՞ք ընդհանուր մոտեցումներ ունեն իշխանափոխության պահանջի հարցում, համակարծի՞ք են, ասենք` ԲՀԿ-ն ՀԱԿ-ին թույլ կտա՞ իր անունն օգտագործել իշխանափոխության համար, արդյոք բոլոր ուժերը կկանգնե՞ն հարթակում, գոնե իրենց պասիվ աջակցությունը կցուցաբերե՞ն: Չգիտեմ…
– Իսկ ՀՀՇ-ն ունի՞ ընդհանուր մոտեցումներ այդ հարցում:
– Ի՞նչը նկատի ունեք` «կուտակայի՞նը»: Այդ հարցում միանշանակ է` մենք դեմ ենք:
– Նկատի ունեմ իշխանափոխությունը….
– Մեր վարչության անդամները` թե՛ քաղաքական ապրած կյանքով, թե՛ հարցազրույցներով գործող համակարգի փոփոխության անհրաժեշտության մասին են խոսում: Եվ մենք այն եզակի ուժերից ենք, որ ունեն հստակ վերաբերմունք, ասենք, Մաքսային միության շուրջ, և արտահայտում են: Քննադատում ենք առաջին հերթին` Սերժ Սարգսյանին, ով գնաց Հայաստանի համար կործանարար ճանապարհով:
– «168 Ժամի» հետ զրույցում «Սասուն» ջոկատի հրամանատար Սասուն Միքայելյանը հայտարարել էր, թե ԱԺ ոչ իշխանական նույն չորս ուժերը ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի «խաղն են խաղում» և նրան բերելու են իշխանության: Այդպե՞ս է:
– Ես չեմ կարծում, թե Ռոբերտ Քոչարյանն այդ չորս կուսակցությունների աջակցության կարիքն ունի: Նա չունի որևէ կուսակցության կարիք: Եվ հետո, Սերժ Սարգսյան-Ռոբերտ Քոչարյան հակամարտություն չկա. նրանք ընկերներ են, և, եթե երկուսով որոշեն, որ Քոչարյանը պետք է լինի, ենթադրենք, վարչապետ, պարզապես կնշանակեն վարչապետ, որովհետև Հայաստանում մարդիկ իշխանության են գալիս ադմինիստրատիվ ռեսուրսներով, իսկ վարչական ռեսուրսը լիովին Ս. Սարգսյանի տիրապետության տակ է:
– Ինչո՞ւ եք համարում, որ ոչ իշխանական չորս ուժերի կարիքը Ռ. Քոչարյանը չունի. շատերը համարում են, որ նա դառնալու է հենց ընդդիմության միասնական առաջնորդը:
– Ոչ: Նախ` Ռ. Քոչարյանն ընդդիմադիր չէ, և այնպես չէ, որ այդ ուժերն էլ ընդդիմադիր դաշտում են միավորված, և հետո` նա եթե վերադառնա, աջակցություն կստանա ՀՀԿ-ից: Նման համակարգի պարագայում, որն այսօր գործում է Հայաստանում, ընդդիմադիր դաշտի աջակցությամբ իշխանության չեն գալիս. թե չէ` Լևոն Տեր-Պետրոսյանը կամ Րաֆֆի Հովհաննիսյանն իշխանության կգային, նրանք էլ մեծ աջակցություն ունեին: Ի՞նչ կապ ունի` չո՞րս կուսակցություն է միավորվում, թե՞ տասը, եթե մարդիկ չեն աջակցում… Այսօր, իմ դիտարկմամբ, Հայաստանի 80 տոկոսն ատում է այս իշխանություններին, բայց ընդդիմությունը չի կարողանում գոնե դրա կեսը վերցնել` որպես իրեն աջակից:
– Եթե Ս. Սարգսյանն ու Ռ. Քոչարյանն ընկերներ են, ինչպես ասացիք, ապա վարչապետ Տիգրան Սարգսյանի և Ռ. Քոչարյանի «բանավեճն» ինչո՞վ էր պայմանավորված:
– Դա պայմանավորված է զուտ Քոչարյանի բնավորությամբ. նա չի հանդուրժում, որ իր նախկին ենթակա մարդիկ նման վերաբերմունք են ցուցաբերում իր հանդեպ: Ցածր մակարդակի վիրավորանքներով բանավեճ է գնում, որը որևէ կապ չունի Հայաստանի խնդիրների հետ. դա քաղաքական բանավեճ չէ, փողոցային մակարդակի խոսակցություն է: Եվ այն, որ Քոչարյանը չի հավանում Տ. Սարգսյանին, չի նշանակում, որ Քոչարյանն ու Սերժ Սարգսյանն ունեն տարակարծություններ:
