Բարձրանանք «փողոցում կանգնած եզդու» մակարդակին
«Արա՛, է՛շ, ինչի՞ ես գոռում, ա՛յ ոչխար»,- կառավարության մոտ բողոքի դուրս եկած մարդկանց ոչ վաղ անցյալում այսպես էր դիմել ՀՀ Ազգային անվտանգության ծառայության պետ Գորիկ Հակոբյանը:
Ճիշտ է, ոչ ոք չիմացավ, թե այդ արտահայտություններից հետո ՀՀ ԱԱԾ պետի մասին հատկապես ի՛նչ մտածեցին հավաքվածները. նրանք, ինչպես «Վիննի Թուխի» հերոս Ճագարը, չափազանց դաստիարակված էին: Սակայն ասել, որ մեր հասարակությունը չարձագանքեց այդ վիրավորանքին, անպատկառ զրպարտություն է: Այն էլ ինչպիսի արձագանք եղավ. իսկական փոթորիկ՝ սոցիալական ցանցում, վրդովված լրագրողների մի քանի հոդվածներ՝ մամուլում:
Օրեր առաջ լրագրողներից մեկի հարցին՝ ինչու՞ է «Ի՞նչ, որտե՞ղ, ե՞րբ» խաղն անցկացվում ռուսերենով, և արդյո՞ք դա ՀՀ «Լեզվի մասին» օրենքի խախտում չէ, ԱԺ պատգամավոր Մանվել Բադեյանը պատասխանել էր. «Արա՛, իսկականի՞ց էդքան անմակարդակ եք, որ ըտենց եք մտածում: Որ փողոցում կանգնած մի եզդի էդ հարցը տար, կզարմանայի: Բայց դուք իսկականից ըտենց ե՞ք մտածում…» : Եթե նման միտք հայտներ անդառնալիորեն տգետ ու քաղքենի մեկը, գուցե չզարմանայինք: Սակայն մտքի հեղինակն ԱԺ հանրապետական պատգամավոր է: Այս պատգամավորը ՝ հավանաբար՝ որպես խոշոր ինտելեկտուալ, միշտ ներկա է «Ի՞նչ, որտե՞ղ, ե՞րբ» խաղին:
Եզդիները հայ չեն, որպեսզի սառնասրտորեն կուլ տան «արա՛, է՛շ, ա՛յ ոչխար» արտահայտությունը:
Եզդիները գիտեն, որ եթե թույլ տան մեկ անգամ իրենց վիրավորել, վիրավորողի համար դա կդառնա սովորություն: Իսկ վիրավորանքը պերմանենտ կուլ տալը՝ ինչպես մաստակ, ևս վտանգավոր է, քանի որ օրերից մի օր նկատում ես, որ ոչինչ, վիրավորանքի ոչ մի արտահայտչամիջոց այլևս վրադ չի ազդում: Կարճ ասած՝ եզդիները զայրացան և քայլերն ուղղեցին ԱԺ՝ ձեռքներին անհրաժեշտ ատրիբուտներ՝ տվյալ պատգամավորի համար: Ասում են՝ այդ պատգամավորն անգամ ներողություն է խնդրել:
Ստացվում է՝ մեր՝ ՀՀ քաղաքացիներիս ինքնագնահատականը ժամանակի ընթացքում ընկել է: Ընկել է այնքան, որ չենք վիրավորվում ոչնչից: Մեզ հունից հանում է հայ պաշտոնյաների ստրկամտությունը, տկարամտությունը, ամեն ինչի հանդեպ սիրողական մոտեցումը: Սակայն զուտ էմոցիոնալ մակարդակում: Կսրամտենք, մեկ-երկու կծու արտահայտություններ՝ սոցիալական ցանցում, և վերջակետ: Եվ ամեն ինչի հանդեպ իմունիտետ ձեռք բերելու մեր կարողությունն այնքան սուր երևաց վիրավորված եզդիների ակցիայից հետո:
Սկսել ենք վախենալ ամեն ինչից: Յուրաքանչյուր համարձակ մտքի կամ գործողության ետևում փորձում ենք փնտրել պատվիրատուների: Ամենից շատ սարսափում են «հեղափոխություն» բառից: Հեղափոխություն ասելով՝ պատկերացնում ենք արյան գետեր, դիակներ, անորոշություն, քաոս: Եվ փոփոխությունների համար ինչ-որ գին վճարելու վախը մեզ թույլ չի տալիս որևէ երկարատև, արդյունքի միտված գործողություն սկսել:
Եվ ունեցածը կորցնելու վտանգից ձևացնում ենք, թե հեղափոխությունը լյումպենի, անգիտակից մի զանգվածի քաոսային գործողություն է, որին իրեն հարգող մարդը չի մասնակցի: Բարեկիրթ ժպիտով սպասում ենք, որ մեր երկրում ևս փոփոխություններ կլինեն: Ընդ որում՝ անպատճառ սահմանադրական եղանակով: Այսինքն՝ մերժում ենք հեղափոխությունը և ակնկալում, որ էվոլյուցիայի շնորհիվ մեր երկրում, դիցուք, անառակների որջը դառնալու է բարեպաշտ օրիորդների պանսիոն:
Արյուն, հասկանալի է, ոչ ոք չի ուզում: Լավագույն տարբերակներից կլիներ, եթե իշխանությունները՝ ողջ կազմով, անհարմար զգային, ներողություն խնդրեին ժողովրդից ու ողջ կազմով էլ մեկնեին որևէ հեռավոր մենաստան՝ մեղքերի թողություն խնդրելու: Սակայն դրա հավանականությունը չափազանց փոքր է, այնքան փոքր, որ չի երևում: ԱԺ փոխխոսնակ Էդուարդ Շարմազանովի յուրաքանչյուր երկրորդ բառը «ժողովրդավարությունն» է: Փորձեն երիտասարդները դուրս գալ փողոց՝ բողոքելու Պուտինի առաջ սպասավորի պոզայով կանգնած և իրենց մտքերը ռուսաց լեզվով շարադրող իշխանությունների դեմ, և երիտասարդներին, օրը ցերեկով, լցնում են ավտոմեքենաներ ու տանում քաղմաս: Մեր երկրում ՝ ինչպես Մյունհաուզենի ֆիլմում է՝ իշխանությունները սկզբում պլանավորում են տոնախմբություններ, ապա՝ ձերբակալություններ: Հետո որոշում են երկուսը համատեղել:
Իսկ մինչ այդ պետք է արձանագրենք, որ քաղաքական ու սոցիալական ճգնաժամը հաղթահարելու միակ ճանապարհը, այդուհանդերձ, մնում է ճնշումն իշխանությունների վրա: Ուկրաինական իրադարձությունների քաղաքական վերլուծությունը քաղաքագետների գործն է, սակայն մեր՝ քաղաքացիներիս ուշադրությունն այդ երկրի քաղաքացիները գրավում են իրենց հետևողականությամբ, իրենց կամքն իշխանություններին փոխանցելու համառությամբ: Գիշեր-ցերեկ նրանք հրապարակում են՝ պատրաստ ընդհուպ ոստիկանների հետ բախման: Հայաստանում անգամ պայքարի դրվագային տարբերակների համար ընտրվում են թավշյա սեզոնները՝ պլյուս տասից ոչ ցածր և պլյուս 18-ից ոչ բարձր ջերմություն՝ օդի համապատասխան խոնավությամբ:
Իսկ 1988-ին այդպես չէր. գիշեր-ցերեկ բոլորը դրսում էին, ցրտին, շոգին: Եվ այն, ինչ տեղի ունեցավ 1988-ին, իսկական հեղափոխություն էր: Սա՝ մեզնից նրանց համար, ովքեր վախենում են այդ բառից: Ի վերջո, արվեստի, գրականության, գիտության, մյուս բոլոր ոլորտներում այն, ինչ նոր է, թարմ, այն, ինչ փոխում է մարդկանց պատկերացումները, կոտրում կարծրատիպերը, անվանում են մեկ բառով՝ հեղափոխություն:
