«Մշտական աշխատանք չկա, դու պետք է սովորես ամեն ինչ անել»
Լեհական արմատներ ունեցող հայազգի հայտնի ռեժիսոր, օպերատոր Գուրգեն Գադաչիկը երկար տարիներ աշխատել և ստեղծագործել է հայաստանյան հեռուստաընկերություններում և Ռուսաստանի Դաշնության հեռուստակայաններում: Մեզ հետ զրույցի ընթացքում Գուրգեն Գադաչիկը պատմեց իր նախնիների մասին` ասելով. «Ես Լեհաստանում մեր բոլոր բարեկամներին ճանաչում եմ, գնացել, բոլորի հետ ծանոթացել եմ: Ավանի պես վայր է, որտեղ բոլորը Գադաչիկ ազգանունն ունեն: Տղաս և եղբայրս արդեն վաղուց այնտեղ են բնակվում»:
– Ինչպե՞ս մուտք գործեցիք հեռուստատեսություն:
– Ես 1967թ. ընդունվեցի ռեժիսուրայի ֆակուլտետ` Մարատ Մարինոսյանի կուրսը: Փառահեղ մարդ էր` չտեսնված ինտելեկտով, հասկացողությամբ, շատ գեղեցիկ արտաքինով, և ուներ ասելիք: Մարատ Գուրգենիչի հետ շփվելուց շատ բան էիր ստանում: Հետո իրեն նշանակեցին հեռուստատեսության տնօրեն, և արդեն 4-րդ կուրսում ես և Հրաչյա Գասպարյանը գնացինք Ռուսաստան: Այնտեղի թատերական գործիչների, դերասանների ակտիվությունը տեսնելով` որոշեցի, որ պետք է հեռուստաընկերությունում աշխատեմ: Գնացի և աշխատանքի անցա Հանրային հեռուստատեսությունում:
– Ի՞նչ աշխատանքներ էիք անում Հանրային հեռուստատընկերությունում:
– Ինձ ճանաչում էին, առանձնապես դժվար չեղավ հեռուստատեսությունում աշխատանքի անցնելը: Բացի դա, նոր կազմով էին աշխատում, և ես էլ համալրեցի նոր աշխատակիցների շարքերը: Գնացի դրամատիկական խմբագրություն, այնտեղ արեցի իմ դիպլոմային ներկայացումը: Այն կոչվում էր` «Ինչպես են գործերդ, երիտասարդ», որը և՛ այդ ժամանակ, և՛ հետագայում բուռն արձագանք գտավ: Հետագա գործունեությանս ընթացքում շատ ուրիշ աշխատանքներ արեցի:
Հեռուստատեսությամբ թատերական բեմադրություններ էինք ցուցադրում: Հրաշալի բաներ էին: Այն ժամանակ տեսագրություններ չկային, բայց կար վիդեո, որը տեսագրություն անելու հնարավորություն ուներ: Ես գնացի, խնդրեցի, որպեսզի աշխատանքներս, բեմադրություններս տեսագրեն: Ես իմ բեմադրություններում օգտագործում էի տեխնիկապես նոր միջոցներ, նորություններ էի ներկայացնում: Հետագայում ես արդեն ռեժիսոր էի, ես էի ղեկավարում ծրագրերը: Այսօր շատ հեշտ է, բայց այն ժամանակ տեխնիկան բավական քիչ հնարավորություններ էր ընձեռում: Հետո, երբ ես գնացի Օդեսա և վերադարձա, տեսա, որ ձայնագրություններս ջնջել են: Պատճառը ձայներիզների սղությունն էր, բայց դա էլ չէր արդարացնում այն հանգամանքը, որ ռեժիսորի մի ողջ ընտրանին այլևս չկար:
– Որտե՞ղ ծավալեցիք Ձեր հետագա գործունեությունը:
– Հետագա քայլերս արեցի «Մարդը և օրենքը» խմբագրությունում: Ես մի քանի հաղորդաշարեր եմ ստեղծել, որոնք դեռ «ապրում» են: «Մեր լեզուն, մեր խոսքը» հաղորդումը, «02» ծրագիրը, որը բացվեց Ներքին գործերի նախարարությունում: Գնացի, առաջարկեցի միտքս: Այն ժամանակ փայլուն անհատականություններ էին այնտեղ աշխատում. Եվգենի Գուրգենովիչ Պատալովն այն ժամանակ նախարար էր, դե, իմ անունն էլ Գուրգեն էր, միասին լավ էինք լեզու գտնում: Նա առանց ինձ մեր ոչ մի նկարահանման չէր մասնակցում: Միշտ պարտադրում էր, որ ես գնամ իր հետ: Այն ժամանակ հեռախոս չկար, մի տեղից ինձ գտնում, հասցնում էին ստուդիա, որպեսզի միասին բարձրանայինք նկարահանման: Այսօր այդ ծրագիրը քրոնիկա են սարքել, բայց այն ժամանակ դա պետք է հայկական քրեական հետախուզության պատմության մասին ծրագիր լիներ, իհարկե` քրոնիկան նույնպես պետք է լիներ:
– Ի՞նչ էր այն ժամանակվա ստեղծագործողի համար հեռուստատեսությունը:
– Հեռուստատեսությունը մեր կյանքն էր: Հեռուստատեսությունում աշխատող մարդու կյանքը լրիվ ուրիշ է: Այն մարդը, ով հեռուստատեսությունում չի կարող աշխատել, նա միանգամից տարբերվում է: Հեռուստատեսությունը ստիպում է քեզ քո ամբողջ կյանքում իր հետ կապ ունենալ:
– Աշխատել եք նաև, այսպես կոչված` քաղաքական շրջանակների հետ, ինչպե՞ս ստացվեց:
– Այնպես ստացվեց, որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի մոտ վիդեոկենտրոն էին ուզում բացել, ինձ էլ հրավիրեցին միասին աշխատելու: Քանի որ գիտեին իմ հնարավորությունները, ինձ հրավիրեցին, և ես ծրագիրը գրեցի, թե ինչպես պետք է ՀՀ առաջին նախագահի անկախ հանրապետության տեսակենտրոնն աշխատի: Բայց մի քանի ամիս հետո տեսա, որ ոչինչ չէին ձեռնարկում` ծրագիրն ի կատար ածելու համար: Ծրագիրը նախ պետք է հաստատեին Ազգային ժողովում, և մինչ կհաստատեին, այնպես ստացվեց, որ ես պետք է մեկնեի Մոսկվա: Այնտեղ ընկեր ունեի` Վազգեն Չատինյանը, ով մոսկովյան հեռուստատեսությունում էր աշխատում, բավականին լավ ռեժիսոր էր: Նա ինձ հրավիրեց և ասաց, որ իրենց օպերատոր է անհրաժեշտ:
Մեկնելիս ես ինձ հետ տեսախցիկ էլ էի տարել, և այդպես ընդունվեցի այնտեղ աշխատանքի: Մի որոշ ժամանակ հետո իմ պրոդյուսերին ասացի, որ կրթությամբ ռեժիսոր եմ, ցույց տվեցի դիպլոմս, ներկայացրի ֆիլմերս` «Հայաստան ձմեռ 93», «Փախստականները»գ Այնտեղ արեցի մի քանի ծրագրեր, հետո կացարանիս հարցը չլուծվեց, և ես հետ վերադարձա: Գալով Հայաստան` հարցրի, թե այստեղի աշխատանքը դեռ ուժի մե՞ջ է, ինձ պատասխանեցին, որ կարող եմ իմ աշխատանքը շարունակել ՀՀ առաջին նախագահի մոտ: ԱԺ-ն արդեն հաստատել էր իմ գրած ծրագիրը:
Այն ժամանակ նախագահի մամլո աշխատակիցները բարձր մակարդակի, մեծ մարդկային որակների ամբողջություն էին, որի պոտենցիան այդպես էլ չօգտագործվեց: Ես էլ, ճիշտն ասած, հասկացա, որ քաղաքական գործիչների ասպարեզում աշխատելը որոշ առումով «պրիդուռըկների» հետ շփվել է, որոնք չեն թողնի ինչ-որ բան անես: Այնտեղ աշխատեցի 3 տարի: Նախագահականում տեղի ունեցող ամեն մի հանդիպումից հետո ես հաշվետու ֆիլմ էի նկարում: Երբ նկարեցի Չինաստանի նախագահի հետ մեր նախագահի հանդիպումը, մեր նախագահը եկավ և շնորհակալություն հայտնեց` արված մեծ աշխատանքի համար:
– Բնականաբար, տարիների ընթացքում կուտակած հսկայական արխիվ ունեք, այսօր դիմո՞ւմ են Ձեզ` որևէ ֆիլմ կամ կադր վերցնելու համար:
– Այո՛, շատ վիրավորական ձևով են դիմում: Տալիս էի այն պայմանով, որ գոնե անունս վերջում գրվեր: Բայց դա էլ չէին անում: Ես էլ որոշեցի, որ կա՛մ կգնեն, կա՛մ այլևս չեմ տա: Գնելուց հետո, թեկուզ անունս թող չդնեն: Ես ուզում էի, որպեսզի իմ ֆիլմերը ցուցադրվեին: Դրանք տվել էի «Երևան» ստուդիային, որտեղ մի «երևույթ» վերցրել և իմ հեղինակային ֆիլմի վերջաբանը փոխել էր: Ֆիլմը կոչվում էր «Մհեր Մկրտչյան` վերջին դերը»: Բարկացա և գնացի ու հետ վերցրի իմ ֆիլմը: Հիմա միայն վճարումով եմ տալիս իմ աշխատանքները: Մի անգամ էլ հայերը գնացել էին Թուրքիայում ֆիլմ նկարահանելու, ես էլ գնացի Թուրքիա: Ես բարձրացա 2.5 կմ վերև, Կիլիկիայի թագավորների պալատը:
Բարձրանալիս սարեր ես անցնում, հպարտությամբ է լցվում հոգիդ, թե ինչ քաղաքաշինություն ենք ունեցել: Նկարել եմ այնտեղ: Հետո, ֆիլմի նկարահանման ժամանակ, գալիս կադրերն ինձանից էին ուզում: Պատճառաբանում էին, թե իրենց մոտ չի ստացվել այդ սարերը բարձրանալ և նկարել: Ալարում են, մարդիկ ուղղակի աշխատանք են անում: Մարդկային այդ ծուլությունն ինձ իմ աշխատանքում աջակցել է: Ես երբեք չեմ ալարել ինչ-որ բան նկարել: Բայց այլ մասնագետներն ալարում էին: Դրա համար ես միշտ աշխատանք եմ ունեցել: Մոսկվայում ասում էին. «Եթե ցանկանում եք արժանի ֆիլմ նկարել, դիմեք Գադաչիկին: Նա ամեն բան ճիշտ և իր ժամանակին կկատարի»:
– Հիմա երկրից հեռանալու և արտերկրում մշտական բնակություն հաստատելու ցանկություն ունեք: Ինչո՞ւ:
– Իմ հաստիքը Թատերական միությունում կրճատեցին: Դա անշնորհք մարդկանց նախանձություն է: Ֆիլմերս ցույց չեն տալիս: Այն ժամանակ ասում էին, որ տեխնիկա չկա, իսկ ես իմ ջանքերով, անգամ իմ միջոցներով նկարում էի ժամանակի հայտնիներին: Իրենք միայն բողոքում էին, թե տեխնիկա չկա, հայտնիներն առանց հիշատակ են անցնում: Ես ֆիլմեր նկարեցի` Խորեն Աբրահամյանի մասին` «Առանց վերջաբանի» ֆիլմը, Սոս Սարգսյանի` «Հաղթահարում» ֆիլմը, Մհեր Մկրտչյանի` «Վերջին դերը» Բոլորը 26 րոպեանոց ֆիլմեր են: Աշխատանքներս ցուցադրել է միայն Ռուբեն Գևորգյանցը` «ԱրմենԱկոբ» հեռուստաընկերությամբ` «Ժամանակի վկա» ծրագրով: Հիմա այդ ծրագիրը չկա:
– Արտերկրում աշխատելու առաջարկ ունե՞ք:
– Գաղափարներ շատ ունեմ, կգնամ մի բան կստեղծեմ այնտեղ: Մոսկվայում ես սովորեցի մի բան. մշտական աշխատանք չկա, դու պետք է սովորես ամեն ինչ անել: Երբ ես նախագահականից դուրս եկա, ասացի, որ էլ կյանքում նման օղակում չեմ աշխատի: Հետո ինձ ՀՀ գյուղնախարարությունից հրավիրեցին` գյուղատնտեսական հաղորդման վրա աշխատելու համար: Հետո մի ինչ-որ նոր նախարար եկավ և մեզ հանեց աշխատանքից, այն դեպքում, երբ ես այնպիսի աշխատանք էի կատարել 2 տարվա ընթացքում, ինչը նրանք 10 տարում չեն կարողանում անել:
– Ճի՞շտ է, որ Դուք նաև քանդակագործությամբ եք զբաղվում:
– Ես մեծ վիդեոկատալոգ նկարեցի «Հայաստանի արվեստ» խորագրով: 215 նկարիչ, քանդակագործ, խեցեգործ և այլ արվեստի ներկայացուցիչների նկարեցի: Ծանր տարիներին գալիս, գործերս վերցնում էին, թե` կվաճառենք, գումարը կտանք: Բայց ո՛չ աշխատանքներս կային, ո՛չ էլ գումարը: Հետո ես առաջարկեցի նրանց գնել ուրիշ վիդեոշարքեր: Որոշեցի նկարել և վաճառել աշխատանքներս: Այդպես սկսեցի նկարել, հետո հայտնվեց մի մարդ, ում հետաքրքրեցին իմ աշխատանքները: Նա պատվիրեց 6 վիդեոկատալոգ: Հետո, երբ արդեն այդ ոլորտն ինձ սպունգի պես քաշել էր իր մեջ, որոշեցի նման մի բան ինքս ինձ համար անել: Ես հնարեցի «Գուգիզմ» արվեստը, այսինքն` Գուրգենի արվեստը: Ամսվա վերջում երկրից գնում եմ` ինձ հետ տանելով ցուցահանդեսի համար անհրաժեշտ աշխատանքները: 2800 աշխատանք եմ տանում, իմ քանդակներն են, մտածում եմ ցուցահանդեսի մասին, կցուցադրեմ` մի բան կլինի:
