#ներդրումներ

Դրան ծանոթ որևէ օտարերկրյա խոշոր ներդրող մտքի ծայրով անգամ չի անցկացնի Հայաստանի Հանրապետությունում գործ ունենալը, որովհետև կապիտալը սիրում է որոշակիություն, կայուն և կանխատեսելի հարաբերություն, այլ ոչ թե դուրս գալ «Ոդիսևսի ճանապարհորդության», երբ չգիտես՝ որ փուլում ինչ հանգրվանի ես հասնելու, ինչ փակ ճանապարհի առաջ ես կանգնելու, դրա հետ մեկտեղ՝ չունենալով նաև խնդիրների լուծման հստակ պատասխանատվություն ստանձնող գործընկեր-պետություն:

Հիմա մարդիկ վախենում են հիշել այդ մարդկանց, բայց չէ՞ որ դա է փաստը. կրկնում եմ՝ եթե չլիներ Տիգրան Սարգսյանը և Սերժ Սարգսյանի քաղաքական աջակցությունը, կուտակային կենսաթոշակային համակարգի այդ փոփոխությունը տապալվելու էր, մինչդեռ հիմա բոլորն են փաստում՝ հոյակապ և բացառիկ բարեփոխում էր։

Հայաստանի խորհրդարանն արդեն մի քանի օր է, ինչ հանձնաժողովների մակարդակում ձեռնամուխ է եղել 2025  թվականի պետական բյուջեի նախագծի քննարկմանը: Շաբաթասկզբին մեկնարկած քննարկումը սկսեց կառավարության ղեկավարի «կոնցեպտուալ» եզրահանգումով, որ՝ «միայն պետությունն ունի պետական բյուջե»:

Հայաստանում կա համոզում, որ կայուն խաղաղության հեռանկարի բացակայությունն էապես ազդում է երկրի ներդրումային գրավչության վրա, քանի որ ներդրումները հոսում են այնտեղ, որտեղ կա խաղաղության և կայունության հուսալի հեռանկար: «Ներդրողները հերթ չեն կանգնած մեր դռանը»,- հաճախ հնարավոր է լսել ի պատասխան, երբ փորձ է արվում քննական հայացք գցել Հայաստանի տնտեսական քաղաքականության տրամաբանությանն ու կառուցվածքին:

Ռուսաստանը շարունակել է Հայաստանի տնտեսության իրական հատվածում կատարված ներդրումների առումով լինել առաջատարը, չնայած հոսքը ոչ վաղ անցյալի հետ համեմատած՝ էապես կրճատվել է։ Դրա վրա, բնականաբար, ազդեցություն են ունեցել՝ ինչպես Ռուսաստանի տնտեսական իրավիճակը, այնպես էլ՝ երկու երկրների միջև առկա քաղաքական լարվածությունը։

Նրա դիտարկմամբ՝ 2025 թվականի բյուջեի նախագծում արհեստավարժությունն ու պոպուլիզմն առճակատման մեջ են. մի կողմից՝ բյուջեի ուղերձում կարդում ենք պոպուլիստական ցանկություններ, թե Կառավարությունը հավակնում է 7 տոկոսանոց տնտեսական աճի, կամ խթանում է ներդրումները, մյուս կողմից՝ տեսնում ենք ֆինանսների նախարարության ներկայացրած արտաքին և ներքին սպառնալիքները, որոնք խիստ բացասաբար են ազդելու տնտեսության վրա։

Մոտ երկու շաբաթ առաջ, ավելի ստույգ՝ սեպտեմբերի 20-ին, Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերությունն ու «Բրիթիշ Պետրոլիումը» հայտարարեցին Կասպիցում նավթագազային համատեղ հետախուզություն իրականացնելու և արդյունահանման ծրագրեր մշակելու նոր պայմանավորվածության մասին:

«Օրվա վարվող քաղաքականությունը բացարձակապես ադեկվատ չէ ռազմաքաղաքական, տնտեսական, տեխնոլոգիական, էթնոմշակութային ռիսկերին ու մարտահրավերներին։ Եվ այլընտրանքների փնտրտուքների մասին կարող ենք խոսել, եթե բոլոր առումներով ձախողված ու տապալված այս իշխանությունը հեռանա,- նշեց մասնագետը՝ վստահեցնելով, որ գործող իշխանություններն ի վիճակի չեն անգամ 2-3 տարվա ռազմավարական ծրագրեր մշակել,- Իրադրային՝ այո՛, կառավարվում է, բյուջեն կարողանում է հավասարակշռել, որովհետև պարտք են տալիս»։

168.am-ի «Թրիգեր» հաղորդաշարի հյուրը Եվրոպական-ասիական հետազոտությունների կենտրոնի տնօրեն Անդրեյ Ռուսակովն է:

Այս իշխանությունը ոչ միայն նյութական ու բարոյական մեծ վնասներ է հասցրել երկրին, այլև, իր քաղաքական հետաքրքրություններից դրդված՝ Հայաստանը մտցրել է խոշոր տուգանքներ վճարելու սպառնալիքի տակ։

«Պրեսսինգ» հաղորդաշարում Սաթիկ Սեյրանյանի հյուրը ՀՀ նախկին փոխվարչապետ, Ամերիկյան համալսարանի Բիզնես և տնտեսագիտության քոլեջի դեկան Վաչե Գաբրիելյանն է։

«Սա ծեծված պոպուլիզմ է և մերկապարանոց: «Հարստացիր՝ հարստացրու»-ն արդյո՞ք հնարավոր է ակնհայտ հարկային տեռորի պայմաններում,- շարունակեց մասնագետը ու նորից կրկնեց,- 2022-2023 թվականի տնտեսական աճի վրա իշխանությունն այնքան ազդեցություն ունի, որքան Զամբիայի կամ Չիլիի իշխանությունները»:

Երևանի քաղաքապետի խոսնակ Հայկ Կոստանյանն այսօր քաղաքապետարանում լրագրողների հետ ճեպազրույցում պատասխանել է հանրությանը հետաքրքրող՝  թենիսի կորտերը քանդելու և այլ վայր տեղափոխելու և դրան առնչվող այլ հարցերին: Նա նախ ասել է, որ Օղակաձև զբոսայգու 4-րդ հատվածը և առհասարակ զբոսայգին ամբողջությամբ, ինչպես նաև մյուս բոլոր հանրային այգիները քաղաքապետարանի առաջնահերթություններում են այն տեսանկյունից, որ այն, ինչ հանրային տարածք է, պետք է ծառայի՝ որպես հանրային տարածք։

Դեկտեմբերի 28-ին ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարությունը և «Հայաստանի պետական հետաքրքրությունների ֆոնդ» փակ բաժնետիրական ընկերությունը, ըստ պետգնումների armeps համակարգի, կնքել են պետության կողմից դրամաշնորհի ձևով տրամադրվող ֆինանսական աջակցության գումարների օգտագործման մասին պայմանագիր: Դրամաշնորհի գումարը պայմանագրով 1 միլիարդ 800 միլիոն դրամ է և նախատեսված է Հայաստանում և արտերկրում ներդրումային և պետություն-մասնավոր գործընկերություն ձևաչափով ծրագրերի աջակցման համար:

«Գների մեխանիզմում այդ ամենը դրված է, բայց ոչ մեկին ձեռք չի տալիս խախտել այդ գնային «ստատուս-քվոն»: Կառավարությանը ձեռք չի տալիս, որովհետև եթե իրական հաշվարկներ արվեն, հարկերը կնվազեն, բիզնեսին նույնպես ձեռք չի տալիս, և տուժում է բնակչությունը, հասարակությունը:

Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանի մեկնաբանությամբ՝ Առողջապահության նախարարության առաքելությունը մարդկանց առողջության պահպանումն է, իսկ Էկոնոմիկայի նախարարության առաքելությունը՝ տնտեսության զարգացումը։

Մենք ապրում ենք անվտանգային ճգնաժամում, մարդիկ տագնապած են, մեծ անորոշություններ են, Ազգային ժողովի ամբիոնից հայտարարում է Նիկոլ Փաշինյանը։ Բայց չի ասում, թե ինչպե՞ս և ո՞ւմ շնորհիվ հայտնվեցինք անվտանգային ճգնաժամի մեջ, ինչո՞ւ են մարդիկ տագնապած ու անորոշության մեջ։

Wishful thinking, կամ՝ ցանկալին իրականության տեղ դնելու հակում. այս հասկացությունն իր տիպական դրսևորումն է գտել մեր իրականության մեջ՝ գործող իշխանությունների ձեռամբ:

Օրերս ԱԺ-ում պատասխանելով պատգամավորների հարցերին՝ Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը հայտարարել էր՝ 2022 թվականին ներդրումների ծավալն աճել է շուրջ 20 տոկոսով:

Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը համաձայն չէ այն կարծիքների հետ, թե մարդիկ այսօր ավելի վատ են ապրում։

ԱԺ տնտեսական հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստում այսօր  քննարկվեց Կառավարության հեղինակած «Արդյունաբերական քաղաքականության մասին» օրենքում լրացում կատարելու մասին նախագիծը։

39 օր Ադրբեջանի կողմից շրջափակման մեջ գտնվող Արցախում տնտեսական կյանքը կանգ է առել. դա բացասական հետևանք է ունենալու նաև Հայաստանի տնտեսության վրա, որովհետև Արցախի տնտեսությունը լիարժեք ինտեգրված է Հայաստանի տնտեսությանը, իսկ, եթե հիշենք նաև, որ 2020 թվականին Արցախում գտնվող տնտեսական տարածքներն անցան Արդբեջանին, որի ՀՀ տնտեսության վրա բացասական հետևանքների մասին բազմաթիվ մասնագետներ բարձրաձայնեցին, ապա պարզ է դառնում, որ այս շրջափակումը ևս հերթական հարվածն է հասցնելու նաև Հայաստանի տնտեսությանը։

Ներդրումների զուտ հոսքերը պակասել են, մաքուր պաշարները՝ կրճատվել. սա մասնագիտական շրջանակների ահազանգերն են վերջին ամիսներին: Հակառակ սրան՝ Էկոնոմիկայի նախարարը շարունակում է տնտեսության մասին անհավանական, անիրական պատկերներ ներկայացնել:

Էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը դեռ կուսումնասիրի, կհասկանա, թե ինչի արդյունքում էր այսօր ԱԺ-ում պետական բյուջեի քննարկման ժամանակ իշխանական պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանը քննադատում իրեն, քանի որ իր զեկույցում բազմաթիվ թվային հիմնավորումներ կային։

Այն բանից հետո, երբ ՌԴ նախագահը մասնակի զորահավաք հայտարարեց, Ռուսաստանից քաղաքացիների հոսքերը Հայաստան կրկին ակտիվացել են։ Դեպի Երևան չվերթերի տոմսերի պահանջարկը կտրուկ ավելացել է, բազմակի բարձրացել են գները։ Լարսում կիլոմետրերով հերթեր են գոյացել։ Զորահավաքի լուրը շատերին ստիպեց լքել Ռուսաստանը։

Օտարերկրյա ներդրում՝ չի նշանակում, որ տեղացի ներդրողին պետք է անտեսեն, և այստեղ մենք խոսում ենք երկու առումներով։ Առաջինը՝ գործարար միջավայրն ընդհանրապես պետք է բիզնեսի համար նպաստավոր լինի՝ եթե դինամիկայի մեջ ենք վերցնում։ Երկրորդը՝ այդ գործարար միջավայրն ավելի նպաստավոր պետք է լինի քեզ համար, քան տարածաշրջանային այլ երկրներում, որոնք պոտենցիալ մրցակիցներ կարող են դիտվել ներդրողի համար։ Խնդիրն այն է, որ Հայաստանի նման երկրները չեն կարող բարձր տեմպերով, կայուն զարգանալ առանց արտաքին ներդրումների։

Պաշտոնական ցուցանիշները դեռ չհրապարակված, Նիկոլ Փաշինյանն ու էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը հաճախ են հայտարարություններ անում տնտեսության տարբեր ոլորտում իշխանությունների արձանագրած «հաջողությունների» վերաբերյալ։ Ամեն ամիս աշխատատեղերի ու աշխատավարձերի իրենց հասանելի ցուցանիշներ են հրապարակում, առևտրի շրջանառությունների, հարկային եկամուտների գերակատարումներից ու տնտեսության աճերից են խոսում։