Պետական գնումների ոլորտում առկա իրավիճակի և վտանգների մասին 168.am-ը զրուցել է Գնումների աջակցության կենտրոնի ղեկավար, ԵՊՀ իրավագիտության ֆակուլտետի դոցենտ Հասմիկ Ենգոյանի հետ:
Մի քանի ամիս անընդմեջ նվազելուց հետո, տպավորություն է, թե տարեվերջին ընդառաջ՝ Հայաստանի տնտեսությունը հանկարծ սկսել է «վերելք ապրել»։
Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության եկավ՝ խոստանալով թեթևացնել պետության ֆինանսական բեռը։ Բայց փաստացի հակառակն է անում՝ պետության բեռը գնալով ծանրանում է։
Անցած տարի Հայաստանի տնտեսությունն այդպես էլ չկարողացավ ամբողջությամբ վերականգնվել 2020թ. ճգնաժամից հետո։ Թեև դեռևս հայտնի չեն տնտեսական աճի վերջնական ցուցանիշները, այնուհանդերձ 2021թ. աճի ակնկալիքները 4,5-5 տոկոսի սահմաններում են։
Երկնիշ տնտեսական աճի փոխարեն` երկնիշ գնաճ. սա 2021 թվականի միակ բացասական ցուցանիշը չէ: Մասնագետները մեկ անգամ չէ, որ ահազանգել են ավելացող արտաքին պարտքի ֆոնին ներդրումների բացակայության, տնտեսական ակտիվության դանդաղ աճի մասին:
Անցած տնտեսական տարին շատ տխուր դասավորվեց Հայաստանի համար։ Երբևէ երկիրն այսքան հուսահատված ու հուսալքված չէր եղել։ Պատերազմում կրած ծանր պարտության հետևանքները զգացնել տվեցին ամբողջ տարվա ընթացքում։
Ոչ մի հույս չկա, որ այս տարի մարդիկ ավելի լավ են ապրելու, քան ապրում էին նախորդ տարի։ Անցած տարվա համատարած թանկացումներից հետո, կյանքի պայմանները Հայաստանում այս տարի ևս կշարունակեն վատանալ։
Արտագաղթը շարունակվելու և գուցե ավելի մեծ տեմպերի է հասնելու նաև հաջորդ տարի՝ հաշվի առնելով՝ ինչպես անվտանգության հետ կապված խնդիրները, այնպես էլ՝ սոցիալական լարվածության խորացումը։ Մինչ անվտանգության ոլորտում առաջընթաց չկա, արդեն հայտնի է, որ թանկացումներ են լինելու հանրային ծառայությունների դեպքում։ Պակաս պասիվ չի լինելու նաև գնաճը, որին սպառողներն առնչվելու են հաջորդ տարի։
2021 թվականը երկնիշ տնտեսական աճով չամփոփելու պարագայում հրաժարական տալու խոստում տված Վահան Քերոբյանը, թեև խոստումը չի կատարել՝ ոչ տարին է փակել երկնիշ տնտեսական աճով, ոչ էլ հրաժարական տալու մտադրություն ունի, շարունակում է աշխատել՝ որպես էկոնոմիկայի նախարար։
Հայաստանի ֆինանսական համակարգում այս տարի արտառոց երևույթ է նկատվում. ավանդների տեսքով բանկերում պահվող գումարներն ավելացել են, իսկ վարկերի տեսքով դուրս եկող գումարները՝ նվազել։ Արդյունքում՝ ավանդները գերազանցել են վարկերին։
Բոլորն էլ տեսնում են, թե ինչ է կատարվում սպառողական ապրանքների շուկաներում ու իրենց եկամուտների կառուցվածքում։ Տեսնում են, որ ստիպված են նույն քանակությամբ ապրանք գնելու համար անհամեմատ ավելի մեծ գումար վճարել, քան վճարում էին նախկինում։
Օրերս Վրաստան կատարած այցի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանը կրկին խոսեց երկու երկրների միջև առևտրաշրջանառությունը 1 մլրդ դոլարի հասցնելու մասին։ Այդպիսի հայտարարություն նա արել էր նաև 2 տարի առաջ։ Չնայած դրան, այդ ընթացքում առևտրաշրջանառությունը Հայաստանի և Վրաստանի միջև ոչ միայն չի ավելացել, այլև նույնիսկ նվազել է. այս պահին էլ շատ հեռու է 1 միլիարդին հասնելուց։
Հայաստանի Կառավարությունը 2022 թվականի փետրվարի 1-ից 10 տարի շարունակ տարեկան 31,79 մլն ԱՄՆ դոլար է վճարելու «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ին՝ որպես վերջինիս պատկանող Հրազդանի 5-րդ էներգաբլոկի տարեկան հզորության վճար: Պատճառն այն է, որ Հրազդանի 5-րդ էներգաբլոկը թերբեռնված է աշխատել, ինչը մեծապես պայմանավորված է եղել առևտրային պայմանագրերի բացակայությամբ, ինչպես նաև՝ Իրան-Հայաստան 400 կՎտ էլեկտրահաղորդման գծի կառուցման ժամկետների ուշացմամբ։
Հայաստանի Կառավարության վարած տնտեսական անորոշ քաղաքականության հետևանքով հայ կանայք սկսել են երեխաներ ունենալ ԱՄՆ-ում, իսկ շատ ավելի համեստ ֆինանսական միջոցներ ունեցող ընտանիքներում ծնողներն իրենց երեխաներին դարձնում են Ռուսաստանի Դաշնության քաղաքացիներ, իսկ այս ամենի հիմնական պատճառն առկա անորոշություն է՝ ոչ միայն հաջորդ տարվա հետ կապված, այլ նաև ավելի երկարաժամկետ հեռանկարի համար։
Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական վիճակի, մասնավորապես՝ աղքատության, արտագաղթի ու ժողովրդագրական իրավիճակի վերաբերյալ ՀՀԿ 17-րդ համագումարում Սերժ Սարգսյանի հրապարակած մի շարք մտահոգիչ ցուցանիշներ իրարանցում են առաջացրել մերձիշխանական որոշ շրջանակներում և որոշ լրատվամիջոցներում։ Նրանք փորձել են, այսպես ասած, մազ ման գալ այդ հայտարարությունների մեջ, փոխարենը՝ իրենք են հայտնվել զավեշտալի վիճակում՝ ուղղակիորեն հաստատելով այն, ինչ ասել է Երրորդ նախագահը։
«Իհարկե, մենք երջանիկ չենք այն չափերից, որով բարձրացնում ենք կենսաթոշակները, նվազագույն թոշակը։ Բայց երբ եղած բազայի վրա ենք նայում, տոկոսային բավական շոշափելի աճ է»,- փորձելով արդարացնել նվազագույն կենսաթոշակի այն չնչին բարձրացումը, որը նախատեսված է հաջորդ տարվա պետական բյուջեով, օրերս կայացած կառավարության նիստում հայտարարեց Նիկոլ Փաշինյանը։
Տարեվերջին կլրանա թուրքական ապրանքների ներկրումն արգելելու որոշման երկրորդ վեցամսյա ժամկետը. «Եվրասիական տնտեսական միության մասին» պայմանագրով այդպիսի սահմանափակումների համար գործում է 6-ամսյա ժամկետը, իսկ լրանալուց հետո՝ որոշումը հնարավոր է լինում երկարացնել ևս վեց ամսով։
Այլևս պարզ է, որ հանրային ծառայությունների ոլորտում հաջորդ տարի սակագնային բարձրացումները չեն սահմանափակվի միայն ջրամատակարարման ոլորտով։ Կթանկանա նաև հոսանքը։ Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահն այդ մասին ավելի վաղ էր ակնարկել, սակայն խուսափել էր բացել փակագծերը։ Հիմա արդեն հստակ է, որ էլեկտրաէներգիայի սակագինը ևս հաջորդ սակագնային տարում կբարձրանա։
Հայաստանի տնտեսության զարգացումների վերաբերյալ նախկինում արված կանխատեսումները չեն արդարանում։ Տնտեսության աճի տեմպը շատ ավելի ցածր է, քան ոչ վաղ անցյալում կարծում էին միջազգային ու տեղական ֆինանսական կազմակերպությունները։ Որքան տարին մոտենում է ավարտին, այնքան ակնհայտ է դառնում, որ նախկինում նրանց տված գնահատականները չափազանցված էին, գուցե նաև քաղաքականացված։ Զարմանալի չէ, որ վերջին շրջանում այդ գնահատականները վերանայվում են ու նվազեցվում։
Չորս տարի պետական ինստիտուտները համառորեն քանդած ու պարալիզացրած իշխանության ղեկավարը, երկրին պատուհասած աղետի պատճառը համարում է պետականության ու պետական ինստիտուտների կայացածության ցածր մակարդակը։ Իսկ թե ինքը ինչ է արել 4 տարում այդ ինստիտուտները կարգի բերելու ու կայացնելու համար, ոչ մի խոսք չկա։ Պարզ է, որ չէր էլ կարող լինել, որովհետև եղածն էլ քանդել են, ու դրա հետևանք է նաև այն աղետալի վիճակը, որում հայտնվել է երկիրը։
Նիկոլ Փաշինյանի կառավարություններն իրենց ծրագրերում մշտապես նպատակ են դրել շարունակաբար բարձրացնել տնտեսության մեջ ձևավորվող հարկերի հավաքագրման մակարդակը։ Արտաքուստ ցույց են տվել, թե ունենք հարկերի հավաքման փայլուն արդյունքներ ու ռեկորդային բարձր աճեր։ Բայց դրանից տնտեսության մեջ եղած ստվերը չի պակասել։
Հայաստանի տնտեսության զարգացումների գործում միշտ էլ կարևոր դեր են ունեցել արտաքին ֆինանսական փոխանցումները։ Դրանք հասնում են մեր ՀՆԱ ընդհուպ 20 տոկոսին։ Սա տնտեսության աճին նպաստող բավական մեծ բաղադրիչ է։ Երբ այդ հոսքերն ավելանում են՝ մեծանում է նաև տնտեսական աճի վրա դրանց ազդեցությունը։
Փոխարենը մտածեն մարդկանց կյանքը թեթևացնելու մասին, իշխանություններն ամեն ինչ անում են այն դժոխքի վերածելու համար։ Բոլոր խնդիրները լուծել են՝ հիմա էլ անցել են կանխիկ գործարքների սահմանափակմանը։
Մեր երկրի պետական պարտքն անշեղորեն ավելանում է։ Այն արդեն անցել է 9 մլրդ դոլարից։
Վերջին շրջանում Նիկոլ Փաշինյանը դադարել է խոսել տնտեսության մասին։ Կառավարության նիստերում նախկինի նման այլևս շոուներ չեն բեմադրում տնտեսական զարգացումների վերաբերյալ։ Գործերը տնտեսության մեջ լավ չեն ու, ինչպես միշտ, դա ստիպել է առժամանակ մոռանալ տնտեսության մասին։ Ասելիք կա, բայց ասելու չէ։
Երբ Կենտրոնական բանկը բարձրացնում էր վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, որպեսզի մեղմեր գնաճը, կառավարությունը ձեռքերը ծալած նստած էր, փոխարենը՝ քայլեր անելու տնտեսական աճի վրա դրա հնարավոր հետևանքները թուլացնելու համար։ Արդյունքը եղավ այն, ինչ տեսնում ենք տնտեսության մեջ։
Այս շաբաթ խորհրդարանն ընդունեց 2022 թվականի պետական բյուջեի մասին օրենքի նախագիծը. հաջորդ տարվա պետբյուջեի եկամտային մասը կազմում է մոտ 1 տրիլիոն 947 միլիարդ դրամ, ծախսայինը՝ 2 տրիլիոն 184 միլիարդ դրամ, դեֆիցիտը՝ 236 միլիարդ 255 միլիոն դրամ։ Մասնագիտական տարբեր շրջանակներ նախագծի հանրայնացումից ի վեր՝ մեկ անգամ չէ, որ նշել են՝ Բյուջե 2022-ն անիրատեսական է, հաշվարկները՝ անհիմն: […]
Վերջին ամիսներին Հայաստանի արժութային շուկայում դոլարի ավելցուկ էր նկատվում։ Դրա արդյունք էր նաև ազգային արժույթի արժևորումը։ Բավական երկար ժամանակ դրամի գինը դոլարի նկատմամբ տատանվում էր 480-ից ներքև։
Երևանում օրերս «Ռենկո» ընկերության կողմից կառուցված նոր ջերմային էլեկտրակայանի բացումից հետո տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Գնել Սանոսյանը հայտարարեց, որ կայանի շահագործումը հնարավորություն կտա նվազեցնել էլեկտրաէներգիայի սակագինը։ Նախարարի այդ հայտարարությունից շատ չանցած, ընդամենը 2 թե 3 օր հետո Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահ Գարեգին Բաղրամյանը խոսեց հաջորդ տարվա սկզբից էլեկտրաէներգիայի սակագնի հավանական բարձրացման մասին։
Հայաստանը պաշտոնապես դիմել է Ռուսաստանին՝ միջնորդելու Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորման հարցում։ Մյուս կողմից՝ իշխանությունները պատրաստվում են կատարել նաև առաջին գործնական քայլը՝ մեկ այլ ուղղությամբ. մտադիր են աստիճանաբար չեղարկել Թուրքիայից ներկրումների վրա կիրառվող արգելանքը, որը գործում է տարվա սկզբից։