Ակտիվությունը բնակարանային շուկայում այս տարի, թվում է, թե վերականգնվել է։ Կադաստրի կոմիտեն գործարքների բարձր աճ է գրանցել նախորդ տարվա համեմատ։
«Լույս» հիմնադրամի կողմից ներկայացվող նոր հետազոտության նպատակն է գնահատել ՌԴ տնտեսության նկատմամբ կիրառվող՝ ներկայիս նոր տնտեսական սանկցիաների ազդեցությունը ՀՀ տնտեսության վրա։
Դի Էս Էյ խորհրդատվական ընկերության տնօրեն Դավիթ Անանյանը վստահեցնում է՝ որպեսզի Հայաստանը կարողանա իր առաջ ծառացած մարտահրավերների դեմն առնել և խոշոր ներդրողների համար դառնալ գրավիչ երկիր, Կառավարությունը պարտավոր է ապահովել թռիչքային տնտեսական աճ, իսկ դա նշանակում է՝ պարտավոր է մի քանի տարի ապահովել երկնիշ տնտեսական իրական աճ, իսկ դրան հասնելու համար Հայաստանի կառավարության միակ ելքը արտահանելի տնտեսություն ունենալն է։
Երեկ` ապրիլի 11-ին, Համաշխարհային բանկի (ՀԲ) կողմից հրապարակվել է Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանի տնտեսական զարգացումների վերաբերյալ զեկույցը, որում ՀԲ կողմից ներկայացվել են նոր կանխատեսումներ` այդ թվում Հայաստանի տնտեսության մասով:
Չնայած ձևավորված մտահոգություններին՝ ռուսական ռուբլու արժեզրկման առաջին արձագանքը Հայաստան մտնող տրանսֆերտների վրա արտաքուստ ունեցել է դրական ազդեցություն։ Փետրվարին կտրուկ ավելացել են Ռուսաստանից ֆիզիկական անձանց կողմից ուղարկվող գումարները։
Համատարած գնաճի ֆոնին՝ ամսվա սկզբից թանկացած գազը հերթական հարվածն է քաղաքացու գրպանին: Կանխատեսելի է՝ գազի թանկացումը դոմինոյի էֆեկտով իր հետ բերելու է գնաճի նոր ալիք:
Գնաճը Հայաստանում կրկին թափ է հավաքում։ Փետրվարին այն իջել էր 6,5 տոկոսի, մարտին վերստին բարձրացել է՝ կազմելով 7,4 տոկոս։
Իշխանությունները պահը բաց չեն թողնում խոսելու իրենց կառավարման հաջողությունների մասին։ Ու ամեն անգամ, երբ առիթ է լինում, հիշեցնում են 2019թ., որը համարում են իրենց իշխանության «ոսկե դարը»։ Բայց մոռանում են, որ դրանից հետո էլ է կյանք եղել, որ դրանից հետո կյանքն ու տնտեսական զարգացումներն առաջ գնալու փոխարեն՝ միայն հետ են գնացել։
«Անցած տարի կրկին ներդրումների ռեկորդային աճ ենք ունեցել, մեր ներդրումների համախառն կուտակումը կազմել է 1 տրիլիոն 379 մլրդ դրամ, որը մոտ 3 մլրդ դոլար է։ Նման թիվ Հայաստանի տնտեսության մեջ չի եղել»,֊- կառավարության հերթական անասելի «ձեռքբերումների» վերաբերյալ օրերս հայտարարեց էկոնոմիկայի նախարար Վահան Քերոբյանը։
Կառավարությունը կրկին մերժեց նվազագույն աշխատավարձը բարձրացնելու՝ ընդդիմության առաջարկը: Ազգային ժողովի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի մշտական հանձնաժողովը բացասական եզրակացություն տվեց «Հայաստան» խմբակցության ներկայացրած օրենքի նախագծին, որով առաջարկվում էր 2023թ. հունվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը 68.000-ից դարձնել 80.000 դրամ:
Բացառությամբ գյուղատնտեսության, տնտեսության մյուս բոլոր ոլորտներում Կենտրոնական բանկը սպասումների վատացում է կանխատեսում։
Գազի նոր սակագներն այլևս ուժի մեջ են։ Ապրիլի 1-ից ինչպես տնտեսությունը, այնպես էլ բնակչությունն ավելի շատ կվճարի սպառած գազի դիմաց։
Հիմա այդ պոտենցիալն ավելի է թուլացել։ Վկա՝ դրսի ու ներսի մասնագիտացված ֆինանսական կառույցների գնահատականները։ Այդ կառույցները չեն թաքցնում իրենց մտահոգությունները մեր տնտեսության մեջ առաջիկայում սպասվող ոչ նպաստավոր զարգացումների վերաբերյալ։ Սակայն կառավարությունը հակված չէ հետևություններ անել։
Տնտեսական ազատության ցուցիչով, Հայաստանի դիրքերը վատացել են։ Ըստ ամերիկյան The Heritage Foundation հաստատության վերջերս հրապարակած «Տնտեսական ազատության ինդեքս-2022» զեկույցի, 2 տարվա ընթացքում Հայաստանը կտրուկ զիջել է դիրքերը. նախկին 58-ից հայտնվել է 34-րդ տեղում։
Պարտքերի նկատմամբ ժամանակին քրոնիկ ատելությամբ տառապող Նիկոլ Փաշինյանն իշխանության գալուց հետո համառորեն պետության վրա նոր պարտքեր է կուտակում։ Անցած տարի պետական պարտքը ծանրացավ ավելի քան 1,2 մլրդ դոլարով։ Այս տարվա մեկնարկին էլ պարտքը շարունակում է աճել. 2 ամսում պարտքն ավելացել է շուրջ 100 մլն դոլարով։
Ս.թ. մարտի 31-ին տեղի ունեցած Կառավարության նիստին ՀՀ Ֆինանսների նախարար Տիգրան Խաչատրյանն իր խոսքում նշեց, որ 2021թ. արդյունքներով արձանագրվել է 218 մլրդ դրամ կամ ճշտված կապիտալ ծախսերի նկատմամբ 92,3% կատարողական` ընդգծելով, որ «Դա բոլոր տարիների նկատմամբ ամենաբարձր ցուցանիշն է»։
Այն, ինչ անում է իշխանությունների հետ սերտ հարաբերություններով հայտնի գործարար և իշխող խմբակցության պատգամավոր Խաչատուր Սուքիասյանը՝ նախկիում իրեն պատկանող «Բջնի» գործարանը վերադարձնելու կամ պետությունից փոխհատուցում ստանալու համար, հետագայում լուրջ գլխացավանք կարող է դառնալ պետության համար։ Խնդիրը նույնիսկ այն խոշոր գումարը չէ, որը Խաչատուր Սուքիասյանը կամ նրա ընտանիքը փորձում է ստանալ պետությունից։
Հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման մեկնարկած գործընթացի շուրջ հանրային դրական սպասումներ ձևավորելու համար իշխանական ու մերձիշխանական շրջանակները ջանք չեն խնայում։ «Սահմանները կբացվեն, առևտուրը կզարգանա, տնտեսությունն աննախադեպ առաջընթաց կունենա» հավաստիացումների պակաս չկա, սակայն, չգիտես՝ ինչու, մոռանում են թուրքական կապիտալի արկածները Վրաստանում՝ հենց մեր քթի տակ:
Գնաճը կառավարությունը թողել է Կենտրոնական բանկի վրա ու մի կողմ քաշվել։ Գների կայունության ապահովումն իսկապես ԿԲ գործառույթն է, սակայն դրանում էական դեր ունի նաև կառավարությունը։ Բայց կառավարությունն այդ դերը գցել է իր վրայից։ Ֆինանսների նախարարն ասում է՝ գնաճի կառավարումը գտնվում է Կենտրոնական բանկի գործիքակազմում, և ԿԲ-ն նպատակ ունի գնաճը վերադարձնել օրենքով սահմանված շրջակայք։
Նախորդ ճգնաժամից դուրս չեկած, տնտեսությունը նոր ճգնաժամի առաջ է կանգնած։ Այն ժամանակ համավարակն էր պատճառը, հիմա՝ պատժամիջոցները. դրանք սպառնում են՝ ինչպես համաշխարհային, այնպես էլ՝ Հայաստանի տնտեսության զարգացումներին։ Եթե մինչև նոր ճգնաժամը շատ երկրներ գոնե կարողացել էին հաղթահարել նախորդի հետևանքները, մեր տնտեսությունը դեռևս շարունակում է տանել նախկինի ծանր բեռը։ Ու դրա վրա, հիմա նոր դժվարություններ ու խնդիրներ են ավելացել։
Կառավարությունը դեռևս չի շտապում ասել, թե Ռուսաստանի նկատմամբ պատժամիջոցների կիրառման հետևանքով ստեղծված իրավիճակն ինչպես կազդի Հայաստանի տնտեսության զարգացումների և տնտեսական աճի վրա։ Որ ազդեցությունը կլինի, միանշանակ է, բայց համարում են, որ գնահատական տալն առայժմ վաղ է։
Կառավարությունն Ազգային ժողովին է ներկայացրել իր գործունեության ծրագրի կատարման անցած տարվա տարեկան զեկույց-հաշվետվությունը։ Որպես կանոն, նման զեկույց-հաշվետվություններում կառավարությունները փորձում են հնարավորինս դրական կողմերով ներկայացնել իրենց կատարած աշխատանքները։
«Moody’s» վարկանիշային գործակալությունը ՀՀ սուվերեն վարկանիշը թողել է անփոփոխ` «Ba3», սակայն իջեցրել է վարկանիշի «կայուն» հեռանկարը` այն սահմանելով «բացասական»: ՀՀ սուվերեն վարկանիշի նկատմամբ բացասական սպասումների ձևավորման հիմքում ընկած են հետևյալ 3 ազդակները.
Այս տարվա փետրվարին Նիկոլ Փաշինյանի ստորագրությամբ ստեղծվեց ներդրումային կոմիտեն։ Կոմիտեի ստեղծման հիմքում գնահատված հանրային ներդրումային ծրագրերի նախագծերի նախնական ընտրության, առաջնահերթությունների որոշման հաստատման և վերջիններիս վերաբերյալ որոշումների կայացման գաղափարն է։ Սահմանվել էր, որ Ներդրումային կոմիտեի նիստերը նախագահելու է ՀՀ վարչապետը, իսկ նրա բացակայության դեպքում՝ փոխվարչապետը։
Իրականությունը կեղծելը միշտ էլ եղել է Նիկոլ Փաշինյանի իշխանության մեծագույն առաքելությունը։ Բայց որ այս աստիճանի կհասներ, հազիվ թե կարելի էր պատկերացնել։ Երբեմն անկեղծ զարմանում ես, թե մինչև ուր կարող է հասնել մարդկային երևակայությունը։
«Մենաշնորհի դեմ պայքարն իրենց մենաշնորհը չէ. դա միշտ էլ եղել է: Այլ հարց է՝ ինչ արդյունավետությամբ և այլն, բայց մի բան էլ կարող ենք փաստել, որ այնպես չէ՝ այժմ մեր տնտեսությունում ամբողջովին լուծված են այդ մենաշնորհային խնդիրները»:
«2018թ. իշխանափոխությունից հետո այդպես էլ չիմացանք, թե այդ ի՞նչ ոլորտներ էին, որտեղ արհեստական մենաշնորհներ կային, և դրանց մեղավորներն այդպես էլ չպատժվեցին: Փոխարենը, եթե նայենք Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի հաշվետվությունները, վերլուծությունները, կտեսնենք, որ մեծ հաշվով, ապրանքային շուկաների մեծամասնությունում էական փոփոխություններ՝ խաղացողների թվի, մասնակիցների մասնաբաժինների առումով, տեղի չեն ունեցել»:
«Կառավարությունը նախանշել էր 7 տոկոսանոց տնտեսական աճ, ԿԲ-ն դրան հակառակ՝ բարձրացնում է վարկային տոկոսադրույքները շուկայում, այսինքն՝ դրա հետևանքով էլ ավելի է նվազելու տնտեսական ակտիվությունը:
Հիմա էլ հերթական ռիսկի տակ են՝ ինչպես ներդրումները, այնպես էլ՝ տնտեսական աճը։ Ու այնքան էլ էական չէ՝ միջազգային վարկանշային ընկերություններն անփոփո՞խ կթողնեն, կնվազեցնե՞ն, թե՞ կբարձրացնեն մեր երկրի սուվերեն վարկանիշը։ Փաստերը ցույց են տալիս, որ դրանից շատ բան չի փոխվում։
Տարվա մեկնարկին իրականացվող հարկաբյուջետային քաղաքականությամբ կառավարությունը շարունակել է նույն խաղը խաղալ տնտեսության գլխին. շրջանառություններն ավելացնելու համար տնտեսությունը փողի կարիք ունի, իսկ կառավարությունը փողը հանել է տնտեսությունից ու քնեցրել գանձապետական հաշիվների վրա, ինչ է թե՝ տոկոսային եկամուտներ է ստանում դրանց դիմաց։