«2008թ. որոշիչ խոսքը Լևոն Տեր-Պետրոսյանինն էր, թե ինչը՝ երբ». Արամ Սարգսյան. azatamart.am

Azatamart.am-ի հարցազրույցը «Հանրապետություն» կուսակցության  նախագահ Արամ Սարգսյանի հետ:

– Դուք  մայիսի 27-ին Ազատության հրապարակում էիք: Էլեկտրաէներգիայի թանկացման դեմ կազմակերպված հավաքին Ձեր մասնակցությունը ինչո՞վ էր պայմանավորված: Կուզենայի հասկանալ Ձեր՝  ոչ քաղաքական միջոցառմանը ներկա լինելու հանգամանքը:  

-Ես մասնակցում եմ ոչ քաղաքական միջոցառումներին՝ ընդունելով սակայն, որ դրանք Հասարակական կազմակերպությունների գործը պիտի լինեն, եւ ճիշտ է, որ դրանցով հենց ՀԿ-ներն են զբաղվում: Այդ  կազմակերպությունները իշխանափոխություն չեն պահանջում, իրենք խնդիր չունեն համակարգը փոխելու, իրենց խնդիրը կոնկրետ հարցի շուրջ է, տվյալ դեպքում՝ հոսանքի թանկացման եւ եթե  հաջողեն, կհամարեն, որ հաղթել են, եւ շատ ճիշտ կլինի դա:

Քաղաքական կուսակցություններս ավելի գլոբալ խնդիրներ ունենք՝  համակարգային առումով լուրջ փոփոխությունների խնդիր, եւ այստեղ հիմնական լուծումը տեսնում ենք իշխանափոխության մեջ: Եվ մեզնից ավելի շատ հասարակությունն է  սպասում  ելքերի ու ճանապարհների՝ այդ խնդրին հասնելու համար:

Այս առումով նման  միջոցառումներին մասնակցում եմ որպես քաղաքացի, չեմ մոտենում հարթակին, չեմ ուզում այդտեղ երեւալ՝ չխանգարելու համար տվյալ կազմակերպությանը կամ նախաձեռնությանը, չքաղաքականացնելու համար միջոցառումը եւ չկաշկանդելու  համար նրանց իրենց ասելիքների մեջ:

– Բայց մեկ է՝  նման հարցերն  առնչվում են քաղաքականությանը, անհնար է դրանք դուրս դնել քաղաքականությունից, չէ՞: Ի՞նչ տպավորություն ունեցաք այդ ակցիայից:

– Իհարկե, մանավանդ  մեր կարգի երկրներում ամեն ինչ առնչվում է քաղաքականությանը, թեեւ խնդիրները, որոնք բարձրացնում են  տարբեր ՀԿ-ները՝ կոնկրետ թեմայով, առանձին վերցրած քաղաքական չեն: Ես որոշ ոչ քաղաքական կազմակերպությունների մոտեցումները չեմ ընդունում, երբ ասում են՝ թող  քաղաքական ուժերը չերեւան, կամ եթե գալիս են, շնորհակալ ենք իրենցից, բայց այստեղ մենք ենք: Քաղաքական փորձառություն ունեցող մարդը գիտի նաեւ  դրված խնդիրների առումով արվելիք քայլերը եւ  տվյալ պարագայում կարող է խորհուրդներ տալ:

Ինչ վերաբերում է հավաքից տպավորությանս, կոնկրետ առաջարկ, խոսք չլսեցի, չհասկացա, թե հաջորդ քայլը որն է լինելու, եթե առաջինը ոչնչի չհանգեցնի կամ այդ պահանջը ում էր ուղղված: Խոսքը պիտի այնպես ձեւակերպվի, որ սովորական մարդը, շարքային քաղաքացին, որը էներգետիկ կամ տնտեսագետ չի, հասկանա, թե  ինչ են ասում, ինչ են պահանջում:

– Ներքաղաքական դաշտում ի՞նչ է կատարվում: Որոշ  ուժեր համագործակցության կոչեր են անում՝ այն դեպքում, երբ նման կոչեր արդեն իսկ հնչել են այլ ուժերի կողմից եւ, փաստորեն, մեծ հաշվով նոր բան չեն ասում:  Սրան զուգահեռ՝ ընդդիմադիր դաշտի հիմնական խաղացողները, այդ թվում եւ «Հանրապետությունը», լռում են:

– Փորձառության խնդիր է: Քաղաքականության մեջ եղած ուժի, անհատի  համար ակնհայտ է, որ ռեալ քաղաքական պրոցեսներ կարելի է գեներացնել այն պարագայում, երբ կա քաղաքական մոտիվացիա: Ես, օրինակ, 2000-ից սկսած համարել եմ, որ օր առաջ պետք է ազատվել գործող ռեժիմից եւ ամեն օր աշխատել եմ այդ ուղղությամբ, բայց այդ հնարավորությունը տեսել եմ 2003-ին, 2008-ին եւ նաեւ՝ ինչ որ չափով  2013-ին:

Փորձառությունն է ինձ հուշում, որ եթե կոնկրետ քայլեր ես ուզում անել, դրան, իմ խորին համոզմամբ, հնարավոր է հասնել հեղափոխության միջոցով: Ես չեմ հավատում, որ հնարավոր է քվեաթերթիկներ հաշվելով կամ տեղամասերում դիտորդներով իրականացնել իշխանության փոփոխության:

Դա բնորոշ է ժողովրդավարական երկրներին: Եթե դու հայտարարում ես, որ սա ոչ ժողովրդավարական երկիր է, եւ պայքարում ես, որ ժողովուրդն ունենա ընտրովի իշխանություն, պիտի ընդունես, որ քվեաթերթիկ հաշվելով չես փոխելու: Նաեւ չես կարող դրա օրինակը բերել, որ ոչ ժողովրդավարական որեւէ երկրում դիտորդներով, հաշվարկներով իշխանություն են  փոխել:

Այսինքն՝ ես մնում եմ հեղափոխության կողմնակից, իսկ հեղափոխությունը մի գլխավոր խնդիր ունի, առավելապես՝ թավշյա հեղափոխությունը, դա հասարակական զանգվածների լայն մասնակցությունն է, որի պարագայում ճնշումներ, բիրտ ուժ կիրառելը անիմաստ է եւ ավելի արագ պարտության տանող ճանապարհ:

– Բայց մենք 2008-ին Հայաստանում ունեցանք դրա օրինակը՝  հասարակության մի ստվար հատվածի գործուն մասնակցությունը քաղաքական գործընթացներին: Ինչու՞ ոչինչ չստացվեց:

– 2003-ին էլ կարող էր ստացվել, 2008-ին էլ, անգամ` 2013-ին:  Չստացվելու մեղավորը նաեւ ինձ եմ համարում: Ինչ-որ չափով երկրորդական դերում էի 2013-ին, քանի որ հարթակ չբարձրացա, մյուս երկու դեպքերում հիմնական խնդիրների առումով ես որոշում կայացնողների  ցանկում եմ եղել:

Պիտի ասեմ, որ նախագահական ընտրությունները պտտվում են լիդերի շուրջ: Ովքեր ասում են, թե դա հնարավոր է առանց լիդերի, քաղաքականությունից կամ ոչինչ չեն հասկանում, կամ փորձում են իմիտացիա անել, թե նման բան չկա: Իրականում վերջին խոսքը լիդերինն է: Եվ եթե կա հասարակություն փողոցում, մնացածը տեխնիկայի խնդիր է:

– Լավ,  այդ տեխնիկային չէի՞ն տիրապետում այն ժամանակներում:

– Այնպես չէ, որ ասեմ, թե եղած լիդերները ավելի քիչ փորձառու են եղել, քան ես, որ կարող էի խորհուրդ տալ: Բացարձակ: Ուղղակի մարդկային տեսակի խնդիր է: Ստեփան Դեմիրճյանը 2003-ին հայտարարեց, որ ինչպես իր  հայրը՝ ժամանակին, ինքն էլ չի ուզում որեւէ մեկի քթից թափված արյան գնով իշխանության գալ եւ հակված է դրան հասնել բացառապես խաղաղ ճանապարհով:

Խաղաղ ճանապարհով հեղափոխությունները՝  նման ռեժիմի պարագայում, երբ այն ամբողջությամբ վերածվել է կլանի, հատկապես՝ Ռոբերտ Քոչարյանի իշխանության պարագայում, անհնար էր:  Ինչ վերաբերում է 2008-ին, բազմաթիվ անգամ անդրադարձել եմ դրան: Այդտեղ ակնհայտ էր, որ որոշիչ խոսքը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանինն էր, թե ինչը՝ երբ:

Ես, մասնավորապես, փետրվարի 26-ի հանրահավաքում գոնե բարձրաձայնել եմ, ասել եմ՝ ժողովուրդ, չգնա՞նք Բաղրամյան: Լավ հիշում եմ, որ այդ օրը այդ կարգի ելույթ ունեցել է նաեւ Հրանտ Բագրատյանը: Բայց ժողովրդին վերջին խոսքն ասողը Տեր-Պետրոսյանն  է եղել: Դա շատ բնական էր, որովհետեւ ինքը անվերապահ հեղինակություն էր ոչ միայն ժողովրդի, այլեւ մեզ համար: Եվ մեր՝ ՀԱԿ-ից դուրս գալը ոչ թե նրա համար էր, որ այդ հեղինակության հետ խնդիրներ ունեինք, այլ գնալով մեր մոտեցումները, առաջին հերթին՝ աշխարհաքաղաքական եւ երկրորդ՝ հեղափոխության  հարցերի շուրջ, տարբերվում էին:

Այն օրը, երբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը հարթակից հայտարարեց, որ հեղափոխություն բառը պիտի հանել ՀԱԿ-ի բառապաշարից, «Հանրապետություն» կուսակցության  համար  խնդիրներ առաջացան, որովհետեւ 2001-ից սկսած մեր կուսակցությունը հեղափոխության եւ հեղափոխականության կողմնակից է եղել:

-2008-ից մինչեւ հիմա ընդդիմությունը հայտարարում է, որ այս  իշխանությունը պիտի հեռանա: Ավելին՝  նաեւ ասվել է, թե Սերժ Սարգսյանի իշխանությունը չարիքի իշխանություն է: Նա  այս տարիների ընթացքում փորձել-փորձում է  ինչ-որ բարեփոխումներ անել, ցույց տալ, որ աշխատում է, մտածում է երկրի մասին: Ո՞րն այն հիմնավորումը, որ Սերժ Սարգսյանին պետք է հեռացնել:

-Դրա համար նայել է պետք մեր տարածաշրջանին, մեր այսօրվա վիճակին: Նկատի ունեմ թե՛ ժողովրդագրական վիճակը,  թե՛ պաշտպանական խնդիրները, թե՛ մշակութայինն ու բարոյահոգեբանականը: Այս բոլոր առումներով պատկերը շատ տխուր է: Այս իշխանությունը չունի Հայաստանի զարգացման ծրագիր: Վերցնենք արդյունաբերությունը: Փակում են «Նաիրիտը»: «Նաիրիտը» փակում եք, ի՞նչ եք բացելու: Եթե ինչ-որ բան փակում են, ապա ինչ-որ բան պիտի բացեն: Իրենք փակում են՝ չբացելով:

Ո՞րն է մեր երկրի արդյունաբերական քաղաքականության առաջնահերթությունը, կամ կա՞, արդյոք, արդյունաբերությունը զարգացնելու քաղաքականություն, ծրագիր: Եթե կա աշխատող գործարան, որը ունի իր պրոֆեսիոնալ աշխատակիցները, կա հումքը, աշխատեցնողը, սպառողը, եւ այդ գործարանը փակվում է, այդ իշխանությանը ես ի՞նչ անուն տամ, եթե չասեմ՝ հեռացիր:

Պաշտպանական համակարգի վերաբերյալ: Թեեւ չեմ ուզում մեր բանակի մասին բացասական որեւէ բան ասել, բայց  խոստովանենք, որ տարեցտարի զորակոչի հարցը բարդանում է: Հենց մեր շրջանի Սեւակավան եւ Տիգրանաշեն համայնքները այս տարի երեք շրջանավարտ են ունեցել: Եվ դրանք սահմանամերձ գյուղեր են:

Այս իրականության կողքին  իրենք (իշխանությունները-խմբ.) գնում են խաղատներ բացելու, եկեղեցիներ բացելու, ու ո՞նց են գիշերները քնում: Լա՛վ, Սերժ Սարգսյանը գոնե պատերազմ անցած, պաշպանության նախարար եղած, անվտանգությունից հասկացող մարդ է: Կա՞ ծրագիր, որեւէ բան այս խնդիրների վերացման վերաբերյալ:  Նույնիսկ չի քարոզվում: Այնտեղ, որտեղ փող էլ պետք չի, քարոզչություն է պետք ուղղակի, նույնիսկ դա  չի արվում: Այս իշխանություները որ չհեռանան, ի՞նչ պիտի անեն:

Էլ չեմ խոսում առողջապահության մասին, որը Սահմանադրությամբ պարտավոր են ապահովել, կրթության մասին: Երեխաներս ուսանող են եւ կուրսում երեխաներ կան, որ տասն անգամ հաշվում են, թե  երկու թերթիկը պատճենահանելը ինչ կարժենա: Սա աղետ է, չէ՞: Իսկ իրենց «ձիանոցներում» հազար ձիաուժանոց մեքենաներ են կանգնած, մի քանի հազար դոլարանոց խրախճանքների մեջ են:

Այս իշխանությունները պիտի հեռանան, որովհետեւ ժողովրդին ընտրության հնարավորություն չեն տվել, որովհետեւ ժողովուրդը չի քվեարկել, իրենք  այս  ժողովրդին հինգ հազարով առել են, թքել են նրա հոգու մեջ, ասել են՝ քո գինը հինգ հազար է ու եթե չվերցնես, ավելի վատ է լինելու քեզ համար, համ էս հինգ հազարը չես ունենալու, համ էլ՝ ապրելու հնարավորություն: Նույնիսկ նրանց իշխանություն կոչելն է  խնդիր, ուր մնաց թե՝ չհեռանան: Ինչու՞ չպիտի հեռանան: Պիտի՛ հեռանան:

Կարինե ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
Ամբողջությամբ՝ սկզբնաղբյուր կայքում: