Ադրբեջան-Հայաստան-Թուրքիա եռակողմ համաձայնագիրը՝ որպես 2026թ. ընտրություններում Փաշինյանի հաղթանակի երաշխավորագիր

2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո 168.am-ը բազմիցս ներկայացրել է, թե ինչ խմբագրումներ են կատարվել 2020 թվականի նոյեմբերի 9-10-ի եռակողմ հայտարարության մեջ, որ կետերում, որ հարցերի շուրջ՝ Լաչինի միջանցք, ապաշրջափակում, Տավուշի մասին հիշատակման հեռացում, և ի՞նչ նպատակով, ի՞նչ ռիսկեր են այդ խմբագրումները պարունակում:

Ի դեպ, ինչպես հենց սկզբից նկատել էինք, Տավուշի գյուղերի վերադարձի թեման թեև հանվել է եռակողմ հայտարարությունից, սակայն մնացել է բանավոր պայմանավորվածությունների և քննարկումների առարկա: Իրականությունը ցույց տվեց, որ չէինք սխալվում:

Ավելին, մենք նույնիսկ չէինք բացառել, որ Տավուշի մասին կետը հանվել է Լաչինի միջանցքին վերաբերող 6-րդ կետում փոքր խմբագրման դիմաց, և, որ Ադրբեջանը խաղարկելու է Լաչինի միջանցքը «Զանգեզուրի միջանցքը» բացելու պահանջի համատեքստում:

Իսկ ի՞նչ փոփոխություններ են կատարվել Լաչինի միջանցքի առնչությամբ։

Հայտարարության նախնական տարբերակի 6-րդ կետում նշված է եղել.

«Հայաստանը մինչև նոյեմբերի 15-ն Ադրբեջանին է վերադարձնում Քելբաջարը, մինչև դեկտեմբերի 1-ը՝ Լաչինի շրջանը, թողնելով Լաչինի միջանցքը 5 կմ լայնությամբ, որն ապահովելու է Հայաստանի հետ կապը, սակայն չի շոշափելու Շուշին։

(Республика Армения до 15 ноября 2020 года возвращает Азербайджанской Республике Кельбаджарский район, а до 1 декабря 2020 года – Лачинский район, оставляя при этом за собой Лачинский коридор (шириной 5 км), который будет обеспечивать связь Нагорного Карабаха с Арменией и при этом не будет затрагивать г.Шушу.):

Արդեն խմբագրված տարբերակում այդ հատվածը նման տեսք է ստացել.

«Հայաստանի Հանրապետությունն Ադրբեջանի Հանրապետությանը վերադարձնում է Քելբաջարի շրջանը մինչև 2020թ. նոյեմբերի 15-ը, իսկ Լաչինի շրջանը՝ մինչև 2020թ. դեկտեմբերի 1-ը: Լաչինի միջանցքը (5 կմ լայնությամբ), որը ապահովելու է Լեռնային Ղարաբաղի կապը Հայաստանի հետ, ընդ որում, շրջանցելով Շուշի քաղաքը, մնում է Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորակազմի վերահսկողության ներքո»:

Республика Армения до 15 ноября 2020 года возвращает Азербайджанской Республике Кельбаджарский район, а до 1 декабря 2020 года – Лачинский район. Лачинский коридор (шириной 5 км), который будет обеспечивать связь Нагорного Карабаха с Арменией и при этом не будет затрагивать г.Шушу, остается под контролем миротворческого контингента Российской Федерации.

Այսինքն, եռակողմ համաձայնագրի վերջնական տարբերակից հանվել է «թողնելով» բառը, որն այս դեպքում հստակ պատկանելություն էր ցույց տալիս, մյուս կողմից՝ ավելացվել է՝ «մնում է Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորակազմի վերահսկողության ներքո» ձևակերպումը:

Եվ օրերս Կովկասյան ռազմավարական վերլուծությունների կենտրոնի ղեկավար Հասան Օքթայը «Անադոլու» լրատվական գործակալության համար վերլուծություն է ներկայացրել, որտեղ անդրադառնալով 2020թ. նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությանը, մասնավորապես, նշում է.

«Ռուսաստանը, որպեսզի չհեռանա Հարավային Կովկասից, հասել է նրան, որ Լաչինի միջանցքի մասին կետ լինի համաձայնագրում: Մոսկվան ձգտում էր իրականացնել իր կովկասյան քաղաքականությունը Ղարաբաղի միջոցով, տարածաշրջանին ապահովելով  մատակարարում և լոգիստիկա Լաչինի միջանցքի միջոցով: Եվ եռակողմ հայտարարության 9-րդ կետը, որը ենթադրում է խորհրդային ժամանակահատվածի կոմունիկացիաների բացում, ներառվել է տեքստում՝ նվազեցնելու հնարավոր առարկությունները Լաչինի միջանցքի գործունեության դեմ:

Դա էլ իր հերթին, չնայած նրան, որ եռակողմ հայտարարության մեջ ուղղակի հիշատակում չկա «Զանգեզուրի միջանցքի» մասին, Թուրքիայի և Ադրբեջանի մոտ սպասելիքներ է առաջացրել դրա ստեղծման հետ կապված»:

Այնուհետև Օքթայը հիշեցնում է, թե ինչպես Ադրբեջանը դեմ գնաց Լաչինի միջանցքին, այնտեղ ռուսական վերահսկողությանը, ինչ գործողություններ իրականացվեցին, որոնք, ի վերջո, հանգեցրին Արցախի հայաթափմանը և ռուս խաղաղապահների դուրս գալուն Արցախից: Վերլուծության մեջ չի անտեսվում, որ երբ հրադադարի ռեժիմ էր խախտվում Արցախում, Նիկոլ Փաշինյանն այդ հարցը դիտարկում էր Ադրբեջան-Ռուսաստան հարաբերությունների շրջանակում:

Իսկ խաղաղության պայմանագրի, «Զանգեզուրի միջանցքի» շուրջ զարգացումների, Հայաստանի և Ադրբեջանի սկզբունքների և ամերիկյան առաջարկների ֆոնին, Հասան Օքթայն ակնարկում է Հայաստան-Ադրբեջան-Թուրքիա եռակողմ փաստաթղթային խաղաղության հաստատման մասին, ինչի համատեքստում կարևորում է Փաշինյանի այցը Թուրքիա:

«Նման եռակողմ համաձայնագրի ստորագրումը մինչև ՀՀ-ում 2026 թվականի ընտրությունները, կարևոր նշանակություն ունի տարածաշրջանում խաղաղության հաստատման տեսանկյունից: Ուստի անհրաժեշտ է, որ Հայաստանն անհապաղ բանակցություններ սկսի Թուրքիայի հետ, դրսևորելով ճկունություն նախապայմանների հարցում և կնքել եռակողմ համաձայնագիր»,- իր վերլուծության մեջ շեշտում է Օքթայը և հավելում, որ եթե մինչև 2026 թվականի ընտրությունները եռակողմ այս «գործարքը» չկնքվի, «Փաշինյանի հաղթելու հնարավորություններն օրեցօր կփոքրանան»:

Ի դեպ, «Զանգեզուրի միջանցքի» ամերիկյան կառավարմանը խոչընդոտելու համար, ըստ թուրք պրոֆեսորի, Ռուսաստանը կարող է գործի դնել տարածաշրջանային տարբեր մեխանիզմներ, այդ թվում՝ Նիկոլ Փաշինյանի դեմ պետական հեղաշրջման փորձի իրականացում:

Նշենք, որ այն ժամանակ, երբ Նիկոլ Փաշինյանը Ռուսաստանում էր, «Ֆակտորի» հետ զրույցում ՔՊ պատգամավոր Արման Եղոյանը հայտնել է, որ չեն ընդունել ԱՄՆ-ի՝ ճանապարհի վարձակալման առաջարկը: