Փողը գնում է Հայաստանից

Հայաստանը կրկին մտնում է պարտքերով ապրելու շրջափուլի մեջ։ Քանի որ մեր բյուջեի հնարավորություններն ավելանալու փոխարեն՝ նվազում են, գնալով ավելի շատ պարտքեր ենք վերցնում, որպեսզի գոնե թոշակ ու աշխատավարձ կարողանանք վճարել։ Ինչքան էլ փորձենք արդարանալ, սրանից լավ բնութագիր մեր տնտեսական վիճակը չի կարող ունենալ։

Տնտեսությունը հասցրել են կոլապսի, բայց անգամ այդքանը բավարար չէ, որպեսզի դադարեցնեն խաբել ու մանիպուլյացնել հասարակությանը։ Այնտեղ ենք հասել, որ երկիրը պարտքերի մեջ թաղելը համարվում է լուրջ ձեռքբերում ու առավելություն։ Փոխարենը մտահոգվելու, որ պետությունը խրվում է պարտքային ճահիճը՝ Նիկոլ Փաշինյանը հպարտանում է, որ ևս մի քանի հարյուր միլիոն դոլարով ավելացրել է պետական պարտքը։ Ու դա ներկայացնում է անպես, որ մի բան էլ պարտավոր ենք շնորհակալություն հայտնել իշխանություններին՝ այդպիսի առատաձեռնության համար։

«Հայաստանի կառավարությունը հաջողությամբ իրականացրել է եվրոբոնդերի թողարկում։ Այս թողարկմամբ մենք թողարկել ենք 750 մլն դոլարի պարտատոմս։ Եվ շատ կարևոր է արձանագրել, որ թողարկումը տեղի է ունեցել մեր հանրապետության պատմության ամենանպաստավոր պայմաններով՝ ամենացածր տոկոսով։ Եվ սա շատ կարևոր ազդակ է մեր տնտեսության համար։ Առաջինը, սրանով մակրոտնտեսական կայունության երաշխիք է ձևավորվել։ Երկրորդը, ըստ էության կարող ենք ասել, որ հետպատերազմյան տնտեսական շոկի հաղթահարման առաջին լրջագույն ազդակն է, ինչը նաև վկայում է, որ միջազգային ներդրողները վստահություն են տածում Հայաստանի տնտեսական ապագայի և կառավարության կողմից վարվող քաղաքականության նկատմամբ»,- եվրոպարտատոմսերի հերթական թողարկման վերաբերյալ երկար լռությունից հետո հայտարարեց Նիկոլ Փաշինյանը։

Ներդրողների ի՞նչ վստահության մասին է խոսքը։ Նիկոլ Փաշինյանի ասածը բացարձակ կապ չունի իրականության հետ։ Իրականում դա ոչ թե արտահայտում է ներդրողների վստահությունը Հայաստանի տնտեսության ապագայի ու կառավարության վարած քաղաքականության նկատմամբ, այլ հակառակը։

Որ հերթական թողարկման միջոցով մենք կարողացել ենք ավելի էժան փող ներգրավել, քան երբևէ ներգրավել ենք, դեռ ոչինչ չի նշանակում։ Այսօր միջազգային հարթակներում ազատ փողի պակաս չկա ու շատ ավելի էժան գնով, քան կառավարությունը ձեռք է բերել եվրոպարտատոմսերի թողարկման արդյունքում։ Այստեղ հպարտանալու, առավել ևս՝ ներդրողների վստահության մասին խոսելու որևէ հիմք չկա։

Ընդհանրապես անտեղի է այդ թողարկման արդյունքները համեմատ նախորդների հետ և ներկայացնել՝ որպես առավելություն։ Դրանք բացարձակ անհամեմատելի են։ Շատ կարևոր է այն միջավայրը, որտեղ տեղաբաշխվում են պարտատոմսերը։

Այսօր միջազգային ֆինանսական շուկան լցված է ցածր, նույնիսկ բացասական տոկոսով փողերով։ Ու դա լավ հնարավորություն է էժան փող ձեռք բերելու համար։ Բայց նույնիսկ այդ պայմաններում մենք ներգրավել ենք շատ ավելի թանկ փող, քան բազմաթիվ այլ երկրներ։ Պատկերացնելու համար ասենք, որ Ռուսաստանը 7 տարվա պարտատոմսեր է տեղաբաշխել՝ ընդամենը 1, 12 տոկոսով, 12 տարվանը՝ 1,85 տոկոսով։ Իսկ Հունաստանը, որի տնտեսությունը կոլապսի մեջ է, եվրոբոնդեր է տեղաբաշխել 0,66 տոկոսով։ Ու այս պայմաններում կառավարությունը հպարտանում է, որ կարողացել է 3,87 տոկոս եկամտաբերությամբ պարտատոմսեր տեղաբաշխել։

Եթե այսքանից հետո կարծում եք, որ սա ձեռքբերում է, ապա շարունակեք այդպես էլ կարծել։

Ինչ մնում է ներդրողների վստահությանը, ապա ներդրողների վստահությունը Հայաստանի տնտեսության ու կառավարության վարած քաղաքականության նկատմամբ երևում է ոչ թե պարտատոմսերի շուկայում, այլ բոլորովին ուրիշ տեղ։ Նախորդ թողարկման ժամանակ էլ, որը արվեց 2019թ., կառավարության ղեկավարը խոսում էր տնտեսության ու կառավարության քաղաքականության նկատմամբ ներդրողների ահռելի վստահության մասին։ Բայց ի՞նչ ունեցանք մենք այդ վստահությունից, եթե, իհարկե, դա կարելի էր վստահություն համարել։

Տնտեսության մեջ ներդրողների վստահությունը երևում է կատարված ներդրումների ծավալով։ Չնայած վարչապետն իր իշխանության առաջին օրվանից ներդրումների ու ներդրողների հետաքրքրությունների մասին է խոսում, դրանից մեր երկրում ներդրումները ոչ մի կերպ չեն ավելանում։ Նախորդ երկու տարիներին դրանք նվազել են, իսկ անցած տարի պարզապես ունեցանք խայտառակ պատկեր։ Ներդրումների ակտիվություն բացարձակ չկա։ Օտարերկրյա ուղղակի ներդրումները հասել են զրոյի։

Անցած տարի ներդրումների զուտ հոսքը 9 ամսում եղել է ընդամենը 311 մլն դրամ կամ 5-6 հարյուր հազար դոլար։ Նախորդ տարվա համեմատ՝ դրանք կրճատվել են 122 անգամ։

Եթե միջազգային ներդրողներն այդքան վստահում են Հայաստանի տնտեսությանն ու կառավարության քաղաքականությանը, ինչո՞ւ ուղղակի ներդրումներ չեն անում մեր տնտեսության մեջ։ Մեր տնտեսության մեջ օտարերկրյա ներդումները հասել են կատաստրոֆիկ վատ վիճակի։ Մինչ վարչապետը միջազգային ներդրողների վստահության մասին է խոսում ու դրանով փորձում է հասարակության մոտ տպավորություն ստեղծել, թե իրավիճակը ղարաբաղյան պատերազմում կրած խայտառակ պարտությունից ու կապիտուլյացիայից հետո այնքան վատ չէ, ինչքան թվում է, ներդրումներն ուղղակի լքում են Հայաստանը։

Փողը գնում է մեր երկրից։ Առաջիկայում ավելի մեծ տեմպերով կգնա։ Կգնա այնքան ժամանակ, քանի դեռ իշխանությունները չեն հասկացել, թե իրենց արկածախնդրությամբ ինչպիսի մեծ չարիք են բերել երկրի գլխին։

Երբ չկան ներդրումներ, իսկ տնտեսությունը կոլապսի մեջ է, բյուջեի ֆինանսական խնդիրները լուծելու համար հիմնական հույսը մնում է պարտք վերցնել ու պարտքերով կատարել պետության պարտավորությունները։ Այն, ինչ հիմա անում է կառավարությունը։ Դա ոչ թե լավ վիճակից է, այլ անճարությունից։ Պարտք ենք վերցնում, որպեսզի դեռ որոշ ժամանակ կարողանանք երկրում մակրոտնտեսական կայունություն ապահովել, որպեսզի կարողանանք աշխատավարձ ու թոշակ վճարել։

Սա է մեր տնտեսության վիճակը, ու այն բոլորովին էլ լավ ազդակ չէ՝ ինչպես ներդրողների, այնպես էլ՝ ընդհանրապես տնտեսական հատվածի մասնակիցների համար։ Ռիսկերը, որոնք վերջին շրջանում ի հայտ են եկել մեր տնտեսության մեջ, կապված են երկրի անվտանգության, իշխանությունների անկարողության, առկա անորոշությունների ու մարտահրավերների հետ։ Այս և բազմաթիվ այլ խնդիրներն են, որոնք պետք է լուծվեն, եթե ուզում ենք, որպեսզի ներդրողները վստահություն ունենան մեր տնտեսության նկատմամբ։

Այլապես, այսպիսի հսկայական քայլերով գնալու դեպքում, շուտով իսկապես կարող ենք հայտնվել դեֆոլտի վիճակում, քանզի մեր պարտքը մի քանի անգամ ավելի արագ է աճում, քան տնտեսությունը։ Իսկ դա լուրջ ռիսկ է պարտքի սպասարկման համար։

ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ