Լ. Զուրաբյան. Մենք ի՞նչ գործ ունենք էդ մարդկանց հետ, մենք պետք է պայքարենք այն իշխանությունների դեմ, որոնք խոցելի են միջազգային ճնշումների առաջ

Հարցազրույցն ԱԺ ՀԱԿ խմբակցության ղեկավար Լևոն Զուրաբյանի հետ

– ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինն ու ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը ստորագրեցին երկու պետությունների կառավարությունների միջև «ՀայՌուսգազարդ» փակ բաժնետիրական ընկերության բաժնետոմսերի առքուվաճառքի և հետագա գործունեության պայմանների մասին համաձայնագիրը, ըստ որի` Հայաստանին պատկանող 20 տոկոս մասնաբաժինը ևս փոխանցվում է ռուսական «Գազպրոմին», և ռուսական ընկերությունը դառնում է «ՀայՌուսգազարդի» 100 տոկոսի սեփականատերը: Արդյոք սա մե՞ծ կորուստ է Հայաստանի համար:

– Նախ` հիշեցնեմ, որ դեռ անցյալ տարի հոկտեմբերին ԱԺ-ում կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամանակ ես հրապարակեցի գաղտնի որոշումն այն մասին, որ Հայաստանը որոշել է «ՀայՌուսգազարդ» ընկերության 20 տոկոսանոց մասնաբաժինը վաճառել Ռուսաստանին, բայց այն ժամանակ կառավարությունը կտրականապես հերքեց այդ ինֆորմացիան: Ես այն ժամանակ էլ ասացի, որ այդ տեղեկությունը թաքցվելու է այնքան ժամանակ, մինչև չանցնեն ընտրությունները, մինչև իրենց համար չգա քաղաքականապես հարմար պահը, որ ժողովրդին ասեն` վաճառում ենք 20 տոկոսը: Ըստ երևույթին, հիմա եկել է այդ պահը: Հայաստանյան իշխանություններն այնքան ապաշնորհ են, որ տասնյակ տարիների ընթացքում նրանք այդպես էլ չկարողացան այնպիսի ներդրումային ծրագիր իրականացնել` այլընտրանքային էներգետիկայի զարգացման վերաբերյալ, որը թույլ կտար ազատվել գազի կախվածությունից: Եվ արդյունքում, ինչպես մենք ներկայացրել ենք կառավարությանն ուղարկված մեր հարցապնդման մեջ, ՀՀ իշխանությունները գողանում են տարեկան 2.5 մլրդ-ին հավասարազոր գումար: Իսկ եթե սա չլիներ, մենք կլինեինք որակապես այլ, երկիր: Իշխանություններն իրենց գործունեությամբ երկիրը հասցնում են անվճարունակության շեմին, հետո ստիպված են լինում առաջացած պարտքերը փակել հայ ժողովրդի շահերի հաշվին: Կատարվել է հենց սա: Վաճառել են շատ կարևոր բան: Այդ 20 տոկոսը մեզ հնարավորություն էր տալիս որոշ առումով վերահսկել աշխատանքները: Որովհետև լինելով բաժնետեր` կարողանում ես ազդեցություն ունենալ, տեղեկացված լինել և այլն ու ծախելով վերջին 20 տոկոսը` մենք կորցրինք վերահսկողությունը:

– Իշխանություններն այդ քայլն արդարացնում են նրանով, որ փոխարենը` Հայաստանը ստանում է գազի կայուն և ցածր գին, քանի որ գազը ՀՀ-ին տրվելու է Ռուսաստանի ներքին գնով:

– Նախ` մենք չգիտենք, թե Ռուսաստանի կողմից Հայաստանին ուղղված հայտարարության մեջ ի՞նչ պայմաններ են մեզ առաջարկվում, որքա՞ն ժամանակով կգործի այդ պայմանը` Հայաստանին ներքին գնով վաճառելու մասին: Չգիտենք, ոչ մի տեղեկություն այդ մասին չի հաղորդվում, և ես վստահ չեմ, որ դա մեկ տարվա գործարք չէ: Երբ կբացեն գործարքի պայմանները, կկարողանամ մեկնաբանել, բայց քանի դեռ ամեն ինչ պահվում է գաղտնի, ինչը հատուկ է գողությամբ զբաղվող իշխանությանը, ովքեր չեն ուզում, որ հանրությունը տեղեկացված լինի, մեկնաբանել չարժե: Այն, ինչ մենք մեր ջանքերով հայթայթում են, մենք հրապարակում ենք, բայց այս իշխանությունները դա չեն անում, ուստի մեզ մնում է հետևողական ջանքեր գործադրել այս թալանչիական իշխանությունների ձեռքը բռնելու ուղղությամբ:

– Վլադիմիր Պուտինը Գյումրիում հայտարարեց, թե իրենք չեն պատրաստվում հեռանալ Հարավային Կովկասից: Արդյոք սա չի՞ նշանակում, որ Ռուսաստանի «ոտքը» Հայաստանից կտրելու հնարավորություններն իսպառ բացակայում են:

– Վ. Պուտինն ընդամենը հայտարարել է Ռուսաստանի շահերի մասին: Սա հայտարարություն է Ռուսաստանի ստրատեգիական շահերի վերաբերյալ: 200 տարի է` ՌԴ-ն ռազմական ներկայություն ունի Հարավային Կովկասում, և խոսքը գնում է հենց սրա մասին: 90-ականներին ՌԴ-ի հետ ստեղծեցինք համատեղ հակաօդային պաշտպանություն, ստորագրեցինք փոխադարձ ռազմական օգնության մասին երկկողմանի և կոլեկտիվ համագործակցության մասին պայմանագրերը և արել ենք դա` ելնելով ՀՀ շահերից: Եթե մեր շահերից չի բխում դա` կարող եք հարց դնել Ռուսաստանի «ոտքից» ազատվելու մասին: Բայց որքան հասկանում եմ, Դուք նման հարցադրում չեք անում, որ այդ պայմանագրերը, ռազմական համագործակցությունը չի բխում Հայաստանի շահերից:

– Այսինքն` խոսքը Հայաստանում ռուսական ռազմական ներկայության մասի՞ն է:

– Ներկայությունը կարող է տարբեր ասպեկտներ ունենալ` ռազմական, տնտեսական, քաղաքական և այլն, բայց ակնհայտ է, որ ամենաազդեցիկ ներկայությունը, բնականաբար, ռազմական ներկայությունն է: Բայց կրկնում եմ` մենք 90-ականներին ելնելով աշխարհաքաղաքական մարտահրավերներից` կառուցել ենք ռազմական համագործակցություն, որը բխել է Հայաստանի ազգային շահերից և մինչ հիմա, կարծես, ոչ մեկն անվտանգության ալտերնատիվ համակարգ չի առաջարկել: Բնական է` Ռուսաստանը խոսելու է իր շահերից, Հայաստանն էլ պետք է խոսի իր շահերից:

Խնդիրն այն է, որ մենք ունենք մի իշխանություն, որն ի վիճակի չէ խոսել ազգային շահերի տեսակետից, որովհետև այն ընտրված չէ, իր իշխանությամբ պարտական է ավելի շատ իշխանությունը լեգիտիմացնող արտաքին ուժերին և չի կարող պայքարել Հայաստանի շահերի համար, երբ չունի քաղաքացիների վերահսկողությունը: Իսկ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը վարում էր մի քաղաքականություն, երբ պայքարում էր ՀՀ շահերի ամեն միլիմետրի համար:

Իսկ այսօր մենք չունենք նման իշխանություն. սա է խնդիրը, որ նույն ձևաչափերի մեջ համագործակցությունը պրոբլեմատիկ է. չկա ղեկավար, որ առաջնորդի նույն ձևաչափերում` ՀՀ շահերը պաշտպանելով: Դա վերաբերում է նաև Մաքսային միությանը: Լավ, ասենք` հիմա մտնում է Մաքսային միություն. չէ՞որ դրանով, չի նշանակում, որ բոլոր հարցերը լուծվում են: Հենց նույն ՄՄ-ի մեջ Հայաստանը պետք է պայքարի իր իրավունքների համար, իր կշռի համար, հարմարավետ պայմանների համար, և Սերժ Սարգսյանն այն մարդը չէ, որ կարողանա կռիվ տալ: Իսկ մենք գիտենք. եթե իշխանությունն ընտրված է, ներկայացնում է իր ժողովրդին, ապա մինչև վերջ կռվում է, բայց այսօր մենք այդպիսի հնարավորություն չունենք:

– Վլադիմիր Պուտինի այցն ինչպե՞ս կգնահատեք: Այն դրակա՞ն էր Հայաստանի համար:

– Ցանկացած, հատկապես ազդեցիկ երկրի ղեկավարի այցը Հայաստան տեսականորեն դրական երևույթ է: Խնդիրն առաջանում է այցելության այն բաղադրիչից, որի պատասխանատուն Հայաստանի իշխանություններն են: Երբ տեսնում ես, որ Հայաստանի շահերը ներկայացնում է Սերժ Սարգսյանը, ուղղակի ամաչում ես քո ժողովրդի, քո ազգի, քո երկրի համար: Եթե այդ այցի մեջ ինչ-որ պրոբլեմ եղել է, այդ պրոբլեմը Սերժ Սարգսյանն է: Բոլորս էլ մեզ նվաստացած ենք զգում, երբ տեսնում ենք, թե ով է ներկայացնում մեր երկիրը նման միջազգային շփումների ժամանակ:

– Իսկ որևէ փոփոխության, ըստ Ձեզ, կարո՞ղ է հանգեցնել այս այցը:

– Ես չեմ կարծում, որ այցերն ընդհանրապես, առանձին վերցրած, կարող են աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների հանգեցնել. դրանք առաջանում են ավելի ֆունդամենտալ գործընթացների արդյունքում, երբ փոխվում է ռազմաքաղաքական բալանսը, որը երկարատև գործընթաց է: Վերջին տարիներին կարելի է տեսնել Ռուսաստանի դիրքերի ուժեղացումը միջազգային ասպարեզում: Թե որքանո՞վ դա երկարատև կլինի` դժվար է գնահատել, բայց այդ տենդենցը չնկատել հնարավոր չէ: Այն դերը, որ Ռուսաստանը ստանձնեց Սիրիայի ճգնաժամի կարգավորման մեջ, ապացուցում է նրա դիրքը:

– Դուք հայտարարել էիք, թե քաղաքացիները «հենց սկսում են պայքարել այլ պետությունների ղեկավարների դեմ, իմացեք, որ, կամա թե ակամա, օժանդակում են սեփական ապօրինի իշխանությանը»: Ի՞նչ նկատի ունեք:

– Արտաքին ուժերի դեմ պայքարում են շատ կոնկրետ պայմաններում, եթե ունես թշնամի, հակասություններ, ասենք, առևտրական հարաբերություններում, և կարող ես պայքարել անգամ շատ կոշտ: Բայց երբ խոսքը ներքին քաղաքական պայքարին է վերաբերում` ցույցեր, հանրահավաքներ, ապա ես չեմ հասկանում` ի՞նչ է նշանակում` պայքարել Օբամայի, Օլանդի կամ Պուտինի դեմ: Ի՞նչ է սա նշանակում: Այդ մարդկանց դեմ թող պայքարի իրենց ընդդիմությունը, իրենց հասարակությունը, իրենց ժողովուրդները. մենք ի՞նչ գործ ունենք էդ մարդկանց հետ: Մենք պետք է պայքարենք այն իշխանությունների դեմ, որոնք խոցելի են միջազգային ճնշումների առաջ: Ուղղակի միամտություն է պատկերացնել` որ գերտերությունները կամ որևէ պետություն մտածելու է ՀՀ շահերի մասին. բոլորն էլ հետապնդում են իրենց շահերը, և, եթե պետք է, գործադրում են անհրաժեշտ բոլոր ճնշումները ցանկացած այլ պետության վրա, հատկապես` փոքր: Սա միջազգային քաղաքականության այբուբբենն է, որը չիմանալն աբսուրդի պես բան է: Ուստի ներքին քաղաքական պայքարը ես հասկանում եմ միայն քո սեփական իշխանության դեմ պայքարելով: Ես այդպես եմ հասկանում: Եթե համարում ես, որ Հայաստանն ինչ-որ հարցում սխալ է վարվում, այդ սխալն անում են քո իշխանությունները: Այսինքն` դու համարում ես, որ եթե մեկ այլ իշխանություն լիներ, ելներ ազգային շահերից, չէր ենթարկվի այդ ճնշումներին, ճի՞շտ է:

Ուրեմն նրա հետ հաշվի կնստեին, կբանակցեին… ուրեմն պետք է հասնել նրան, որ նման իշխանություն ձևավորվի: Ի՞նչ է նշանակում` պայքարել այլ երկրների ղեկավարների դեմ: Դա նշանակում է մի բան` դու խուսափում ես պայքարել քո սեփական իշխանության նկատմամբ, հեշտացնում ես այդ իշխանության պահպանման գործը:

– Մասնակցելով Պուտինի այցի դեմ կազմակերպված ակցիային` «Ժառանգությունն» այդ գործո՞վ էր զբաղված, հեշտացնում էր ՀՀ իշխանությունների պահպանման գո՞րծը:

– Ես չգիտեմ` ինչ գործով էր զբաղված «Ժառանգությունը»:

– Դրա՞ համար ՀԱԿ-ը չմիացավ Վ. Պուտինին դեմ կազմակերպված ակցիաներին:

– Ես հարգում եմ բոլոր մարդկանց սահմանադրական իրավունքը` ակցիաներ անցկացնելու ցանկացած օրակարգով: Եթե կա մի քաղաքական ուժ, որ հինգ տարիների մեջ քաղաքացիական ակցիաներ է անցկացրել, դա մենք ենք, ու երբեք մեր մտքով չի անցել ինչ-որ մեկին մեղադրել նրա համար, որ մեզ չեն միացել: Մենք ունենք օրակարգ ու համաձայն մեր օրակարգի` անցկացնում ենք ակցիաներ, այլ քաղաքական ուժեր, քաղաքական խմբեր ունեն իրենց օրակարգը: Եվ մենք կարծում ենք, որ փոխադարձ հարգանքով պետք է վերաբերվենք օրակարգերի, ակցիաների անցկացմանը: Գիտեք, մեծ շփոթմունք կա` քաղաքական գործիչները, քաղաքագետներն ի՞նչ ֆունկցիաներ ունեն:

Քաղաքագետի ֆունկցիան վերլուծությունն է, բացատրելը` ի՞նչ է կատարվում քաղաքական ասպարեզում, քաղաքական գործչի ֆունկցիան այն է, որ գնահատի սեփական երկրի իշխանության գործողությունները, առաջարկի այլընտրանքային քաղաքականություն: Սա է… Ես իմ քաղաքական գործչի ֆունկցիան սրա մեջ եմ տեսնում և ոչ թե` քաղաքական վերլուծության կամ այլ երկրների ղեկավարների քաղաքականության գնահատման մեջ եմ տեսնում իմ ֆունկցիան: Կրկնում եմ` եթե մեր երկրի ղեկավարը նահանջել է միջազգային ճնշման առջև, պետք է դատապարտել ոչ թե այդ միջազգային ճնշումը, այլ պետք է փոխել այդ ղեկավարին, բերել այնպիսի ղեկավար, ով չի նահանջի ճնշումների առջև: Եթե մենք վարվում ենք այլ կերպ, նշանակում է, որ մենք մեր երկրի գործող ղեկավարին օգնում ենք ազատվել իր պատասխանատվությունից` այն դնելով արտաքին ուժերի վրա. սա լավագույն ձևն է նրան աջակցելու:

«168 ԺԱՄ»