Վահագն Հայրապետյան. «Մի հավատացեք, երբ ասում են, թե ջազ ասելիս՝ պետք է անմիջապես կոնյակ ու սիգար պատկերացնես» (լուսանկարներ)
Երևանի տաղանդավոր ջազմեններից մեկը` Վահագն Հայրապետյանը, 2005 թվականի սկզբներին ստեղծեց «Կատուներ» բենդը: Ջազմենը, տաղանդավոր երաժիշտ լինելուց բացի, նաև մտահոգ քաղաքացի է: 168.am-ը հանդիպել և զրուցել է Վահագն Հայրապետյանի հետ:
– Վահագն, երբվանի՞ց կանխորոշվեց, որ Դուք պետք է ապրեք ու ստեղծագործեք ջազ:
– Սկզբից (ժպտում է.- Գ.Ա.): Այդպիսի բաները չեն կանխորոշվում, դրանք քո կյանքի մի մասն են կազմում: Ես մինչ երաժշտական դպրոց հաճախելը` ջազային ակորդներով ինչ-որ բաներ էի նվագում, ընդ որում` կանգնած էի նվագում, քանի որ ձեռքերս դաշնամուրին չէին հասնում: Ջազով ապրելն ու ստեղծագործելը ո՛չ որոշվել է, ո՛չ էլ կանխորոշվել, այն իր բնական հունով է շարունակվել, և իմ կյանքի ճանապարհը դարձել: Իմ արտահայտչամիջոցն էլ դարձավ երաժշտությունը, հետագայում՝ ջազը, հետո էլ` ֆոլկը…
– Ձեր հայրը ջութակահար էր և ենթադրվում էր, որ Դուք էլ պետք է ջութակ նվագեիք:
– Այդպիսի փուլ իմ կյանքում եղել է: Ինձ համար ծնողներս հատուկ ջութակ էին պատվիրել: Ջութակը շատ կամակոր գործիք է, առաջին արձակած ձայնը՝ խզզոց է: Մտածեցի՝ ամբողջ կյանքումս պետք է այդ խզզո՞ցն արձակեմ: Ծնողներս հասկացան, որ ջութակն իմը չէ: Ինձ շատ են հարցնում` «Հայրդ ջութակահար է եղել, շարունակո՞ւմ ես հայրիկիդ գործը»: Հայրիկիս գործը շարունակելն, ըստ իս, իմ անելիքը, իմ խոսքը տեղ հասցնելն է:
– Իսկ որտե՞ղ և ի՞նչ պայմաններում հանդիպեցիք Արտո Թունջբոյաջյանին:
– Շատ հետաքրքիր հանդիպում էր: Ես ու Արտոն հանդիպեցինք այն ժամանակ, երբ նա առաջին անգամ Հայաստան ժամանեց: Մենք այդ ժամանակ եռյակով «Պոպլավոկում» էինք նվագում, որը հայտնի էր` որպես ջազային օրրան: Արտոն Հայաստան էր եկել իր 40-ամյակի օրը, եկել էր իր ընկերոջ որդուն կնքելու: Ես նրա մասին շատ էի լսել, բայց ոչ մի անգամ չէի հանդիպել: «Պոպլավոկում» Արտոյի գալու կապակցությամբ մեծ աղմուկ էր բարձրացել: Երբ եկավ՝ մոտեցա նրան: Խոսեցինք, իմացավ, թե ես ում տղան եմ:
Պարզվեց, որ նա հայրիկիս ձայնագրությունները լսել է և դրանք նրա վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել: Մեր ընկերությունն այս հանդիպումից էլ սկսվեց: Մի քանի օր հետո` իմանալով, թե որտե՞ղ ենք մենք համերգներ տալիս, եկավ մեզ մոտ: Մենք մեր գործիքներն արդեն հավաքում էինք, քանի որ համերգը վերջացել էր: Արտոն հարցրեց, թե՝ մի քիչ չնվագե՞նք: Միանգամից բոլոր գործիքները հանեցինք և մինչև լույս բոլորով նվագեցինք: Հաջորդ օրը մեծ համերգ կազմակերպեցինք:
Այդ ձայնագրությունները մինչև այսօր էլ պահում եմ: Նրա ուշքն ու միտքը Հայաստանում մի խումբ հավաքելն էր: Սա մեզ համար աբստարկտ իդեա էր, բայց երբ հաջորդ տարի` ջազային փառատոնի շրջանակում Արտոն իր խմբով կրկին Հայաստան եկավ, սկսեցինք ձայնագրվել: «Armenian Navy Band»-ը ժամանակի ընթացքում շատ ձևափոխվեց: Ընդհանրապես մի բան ստեղծելու համար ուժ և գաղափարախոսություն է անհրաժեշտ: Արտոյի գաղափարախոսությունը շատ ուժեղ ու ճշմարիտ է: Երկար տարիներ մենք աշխարհով մեկ էինք շրջում և Հայաստանը ներկայացնում: Որտեղ նվագում էինք, միշտ հայկական դրոշն էինք բարձրացնում:
– Հետո ստեղծվեց «Կատուները»…
– Այո, «Կատուները» դուրս եկան «Armenian Navy Band»-ից: Արտոն միշտ ասում էր` «Մի խումբ էլ դուք ստեղծեք»: Հետևելով Արտոյի խորհուրդներին և օրինակին` որոշեցի ես էլ վերադառնալ իմ ակունքներին, տեսնել, թե այնտեղ ի՞նչ է կատարվում:
– Ասացիք, որ ինչ-որ խումբ ստեղծելու համար պետք է գաղափարախոսություն ունենալ: «Կատուների» գաղափարախոսությունը ո՞րն է:
– Երիտասարդ ուժերին ու այն թարմ ֆոլկլորը, որը մենք ենք ստեղծում, ներկայացնել ներսի և դրսի հանդիսատեսին. ահա սա է «Կատուների» գաղափարախոսությունը: Պարտադիր չէ՝ վերցնել Սայաթ-Նովայի կամ Կոմիտասի երգերը, վերամշակել, էլեկտրոնային գործիքներ ավելացնել և ասել, թե նոր բան ես ստեղծել: Դա նոր բան չէ: Նրանց ստեղծագործություններն այնքան կայացած են, որ պետք չէ նրանց ինչ-որ բաներ ավելացնել: Ավելի լավ է դու ինքդ նոր բաներ ստեղծես` առանց ավանդույթներդ մոռանալու:
– Ինչո՞ւ՝ հենց «Կատուներ»:
– Այս հարցին միշտ պատասխանում եմ` «Որ ոչ մեկը չկռահի»: Բացի այդ, կատուն մի քանի իմաստ ունի: Նախ՝ միակ էակն է, որը կարող է հայ լինել, Վանա կատուն հայ է, չէ՞: Կատուն շատ երաժշտական կենդանի է, շատ ուշադիր երաժշտություն է լսում: Ամենակարևորը` կատուն շատ անկախ է, ազատ, բայց նա երբեք իր ազատությամբ ոչ մեկին չի խանգարում: Անվան ընտրությունը մեկ այլ հանգամանքով էլ է պայմանավորված: Փոքր տարիքում ես իմ բոլոր ընկերներին «կատու» էի ասում, հետո իրենք սկսեցին ինձ այդպես անվանել: Երբ առաջին անգամ ԱՄՆ գնացի, նկատեցի, որ բոլոր ջազային երաժիշտներն իրար cat են ասում` this cat, that cat, young cat, old cat…
– Իսկ ինչո՞ւ եք բոլոր համերգներին գլխարկով հանդես գալիս:
– Ուղղակի սիրում եմ, երևի սազում էլ է: Հատուկ նշանակություն չունի: Երբեմն համերգների ժամանակ գլխարկը հանում եմ:
– Քանի՞ գլխարկ ունեք:
– Չեմ հիշում: Գլխարկներս անընդհատ տարբեր մարդկանց եմ նվիրում: Ասում են` «Վայ, ինչ լավ գլխարկ է…», ասում եմ` «Լավ, սա էլ՝ Ձեզ…»: Գլխարկների ձևերը, ըստ տրամադրության, անընդհատ փոխվում են:
– Դուք բազմաթիվ համերգներ եք ունեցել և՛ դրսում, և՛ ներսում, հանդիսատեսը տարբերվո՞ւմ է:
– Միայն ընկալման, ընդունման և հարազատության առումով են տարբերվում: Ինձ համար ամենալավ, ամենահարազատ հանդիսատեսն այստեղ է:
– Այժմ ստեղծագործական ո՞ր փուլում եք գտնվում:
– Մենք այժմ սինֆոնիկ և ջազային երաժշտության համատեղում ենք իրականացնում: Նյու-Յորքից այստեղ էր եկել New York Yerevan ջազ քառյակը, որի, ինչպես նաև Պետական երիտասարդական սիմֆոնիկ նվագախմբի հետ միասին նոյեմբերի երեքին առաջին անգամ ջազն ու սիմֆոնիկ երաժշտությունն իրար միացրեցինք: Մինչև այսօր մեզ մոտ նման բան չէր եղել: Ես ցանկանում եմ այդ կապն այստեղ ամրացնել, քանի որ այդպիսի համերգները համախմբում են և’ դասական ունկնդրին, և’ ջազային ունկնդրին, և’ բոլոր բոլորին: Դեկտեմների 25-ին էլ տոնական համերգ է տեղի ունենալու: Ինձ հետ միասին լինելու են Հայաստանի պետական ջազ նվագախումբը` Արմեն Հյուսնունցի ղեկավարությամբ և Հայաստանի պետական երիտասարդական նվագախումբը` Սերգեյ Սմբատյանի ղեկավարությամբ: Հուսով եմ` շատ լավ կանցնի, քանի որ համերգային ծրագիրը շատ պոզիտիվ է:
– Մեզ մոտ ջազային երաժշտության ունկնդիրները շա՞տ են: Երևանը ջազ լսո՞ւմ է:
– Այո, եթե լավ, որակյալ համերգ է լինում, իհա՛րկե լսում է: Ինձ համար զարմանալի է, երբ ասում են, թե ջազը հատուկ լսարան ունի: Այդպիսի բան չկա, դա հորինվածք է: Հենց ասում ես՝ ջազ, պետք է միանգամից կոնյակ ու սիգա՞ր պատկերացնես: Այդպես միայն հեռուստացույցով են ցույց տալիս: Հեռուստացույցով ցույց տված ամեն բանի հիմնականում չարժե հավատալ: Մեր իրական կյանքն այդքան դառը չէ, ինչպես սերիալներում է ցույց տրվում:
– Եթե անդրադառնանք Երևանին. այն Ձեզ ոգեշնչո՞ւմ է:
– Այո, իհարկե, այն էլ ինչպես: Ամեն ինչն էլ ոգեշնչում է, նույնիսկ նեգատիվը, որ այն դարձնեմ պոզիտիվ:
– Երևանի նոր բնակիչների` կարապների, պինգվինների, եղջերուների մասին ի՞նչ կասեք:
– Իսպանիայի փողոցներում էլ են մեծ կովեր, արջեր դրված, հնարավոր է՝ այնտեղից են ընդօրինակել: Թող ավելանան, բայց կարևորը` թող ոչ մի կարևոր բան չպակասի: Այս կենդանիներն ինձ չեն խանգարում, ինձ խանգարում է այն մարդը, ով ծխախոտի տուփը գցում է գետնին, կամ այն մարդը, ով տարեց կնոջը նստելու տեղ չի տալիս:
– Իսկ Երևանի տեսքը ինչպիսի՞ն է Ձեր աչքերում:
– Երևանը շատ է գեղեցկացել, լուսավորվել է, մաքրվել: Մի բան եմ ափսոսում. Հյուսիսային պողոտայի բոլոր հին տները քանդեցին, նոր շենքեր կառուցեցին, բայց այդ շենքերը չեն ապրում, այդ տարածքը չի ապրում, բիզնես կենտրոն է դարձել: Ինչպես աշխարհի հայտնի բոլոր մայրաքաղաքներում, այնպես էլ այստեղ կարելի էր ունենալ հին քաղաք հասկացությունը:
– Կա՞ն շենքեր, որոնք Ձեզ հոգեհարազատ են:
– Այո, Աբովյան փողոցի շենքերը շատ հոգեհարազատ են: Երևանը, կարծում եմ, պետք է լիներ փոքր սիրունիկ շենքերով, փոքր բակերով մի քաղաք: Փոքր կենտրոնը կարելի էր այդպիսի հին քաղաք սարքել` իր գողտրիկ ռեստորաններով, որտեղ կլինեին հայկական կերակուրներ: Այդ քաղաքում կարելի էր ունենալ հայկական ձեռագործ աշխատանքների սրահ` այսօրվա Վերնիսաժի փոխարեն:
– Երբևէ մտածե՞լ եք Հայաստանը լքելու մասին:
– Երբեք: Կյանքի բերումով` երեք տարի Բեյրութում եմ ապրել, հետո՝ Սիրիայում, ԱՄՆ-ում, Եվրոպայում, բայց հենց պահը հասունանում էր, ասում էի` «Վայ, գնամ տուն»: Մեր տունն այստեղ է: Ուզո՞ւմ ես՝ ծիրանը տար ուրիշ տեղ տնկիր, նույն համը չի լինի: Կարող է տեսքն ավելի լավը լինի, բայց համը հաստատ այլ կլինի: Մարդն էլ այդպես, որ այլ երկիր է գնում, համը փոխում է:
