Չպետք է տուրք տաս հասարակության պահանջներին, դու պետք է թելադրող լինես. Դավիթ Սահակյանց

Մուլտիպլիկատոր Դավիթ Սահակյանցի համոզմամբ՝ մուլտիպլիկացիա մուտք գործելու համար անհրաժեշտ է ունենալ նկարելու ունակություն, անսահման ֆանտազիա և մեծ աշխատասիրություն:

– Դավիթ, որ տարիքի՞ց եք սկսել նկարել:

– Ծնողներիս պատմելով՝ նկարել սկսել եմ 4-5 տարեկանից: Վեց տարեկանից էլ հաճախել եմ Հ. Իգիթյանի անվան էսթետիկ-դաստիարակչական կենտրոնը: Այնտեղ հանդիպած իմ բոլոր ուսուցիչներին մինչև կյանքիս վերջ երախտապարտ եմ լինելու, քանի որ բացի նրանից, որ ընտանիքում կար դաստիարակչություն դեպի հետաքրքիրն ու գեղեցիկը, կենտրոնի իմ բոլոր ուսուցիչներն էլ արվեստի նկատմամբ մեծ սեր ինձ պարգևեցին: 17 տարեկանից էլ հայրիկիս հետ եմ սկսել աշխատել:

– Մուլտիպլիկացիա… ինչպիսի՞ն է այս աշխարհը:

– Ինձ համար ամենահետաքրքիր աշխարհն է, որովհետև այս աշխարհում դու կարող ես զրոյից ստեղծել այն ամենն, ինչը պատկերացնում ես և ամենակարևորը` ստեղծածդ կարող ես մյուսներին էլ ցույց տալ: Այսինքն` մուլտիպլիկացիան գեղարվեստի նման է, պարզապես այդ ամենը կարող ես շարժման, դինամիկայի մեջ ցույց տալ: Կարող ես կերպարների խաղը, բնավորությունը զարգացնել, նրանց շունչ տալ և շարժել այն ամենն, ինչը հնարավոր է շարժել:

– Սերգեյ Գալստյանն իր «Կախարդական գորգ» գրքում մեջբերում է Ռոբերտ Սահակյանցի հետևյալ խոսքերը. «Շատերը պնդում են, որ արվեստը և մշակույթը չպետք է քաղաքականացված լինեն: Դա միֆ է. չկա որևէ ստեղծագործություն, որն իր վրա չկրի այս կամ այն քաղաքական, գաղափարական կնիքը: Որ հասարակությունում էլ ապրելու լինենք, միևնույն է` դրանից խուսափելն անհնար է»: Համաձա՞յն եք այս խոսքերի հետ:

– Այո, լիովին համաձայն եմ, ուղղակի նյութի մատուցման տարբեր ձևեր կան: Որևէ քաղաքական կամ սոցիալական խնդրի մասին ինքնանպատակ արտահայտվելը երևի թե սխալ է: Իհարկե, նորմալ է այն, որ դու հետաքրքրված ես այն ամենով, ինչը շուրջդ կատարվում է և փորձում ես նկարի, գրքի կամ ֆիլմի միջոցով արձագանքել դրան: Բայց կան ժանրեր, որոնցով արտահայտվել պետք չէ: Որևէ հեքիաթում, հնարավոր է, ինչ-որ խնդրի մասին խոսելու կարիք չկա: Բայց մեկ ուրիշ հեքիաթում հնարավոր է հետաքրքիր ձևով մատուցել այս կան այն հարցի վերաբերյալ քո ունեցած գաղափարը: Ցանկացած մտավորական պետք է անպայման արձագանքի, քանի որ նրանց ամեն ասածի և արածի նկատմամբ մեծ ուշադրություն կա: Բացի նրանից, որ դու արվեստագետ ես, նաև ուզես-չուզես լավ իմաստով բեռ ես տանում և քանի որ քեզ ու քո բոլոր արածները հետևում են, դու պետք է շատ զգույշ և խելացի լինես:

– Նյութն ինչպիսի՞ն պետք է լինի, որ գրավի Ձեր ուշադրությունը:

– Գրեթե ցանկացած նյութ, որը կարող ես հետաքրքիր ձևով մատուցել, ինքնին հետաքրքիր է և կարող է գրավել քեզ: Ցանկացած նյութ քո մեջ կարող է արթնացնել անսպասելի ինչ-որ բաներ: Հեռուստատեսությամբ ցանկացած մարդու ելույթին կարող ես այս կամ այն ձևով ռեակցիա տալ: Պետք է ուշադիր լինել, զգույշ և հետևել այն ամենին, շուրջդ կատարվում է, որովհետև առանց դրա արվեստն ուղղակի սուտ է:

– Այժմ ի՞նչ ծրագրի վրա եք աշխատում:

– Ազգային կինոկենտրոնի և Մշակույթի նախարարության օգնությամբ Ղ. Աղայանի «Անահիտ» հեքիաթի հիման վրա լիամետրաժ ֆիլմ ենք պատրաստում: Կա նաև «Robert Sahakyants production»-ը, որը զբաղվում է այլ նախագծերով: Մենք փորձում ենք դրսից տարբեր նախագծեր այստեղ ներգրավել, համատեղ ինչ-որ նախագծեր անել, նոր մարդկանց սովորեցնել և այլն:

– «Անահիտի» վրա որքա՞ն ժամանակ է, որ աշխատում եք:

– 2010 թվականից ենք աշխատում: Հույս ունեինք, որ 2012թ. վերջին կավարտեինք, սակայն մեզ բախտ չվիճակվեց գտնել լրացուցիչ ֆինանսներ: Այդ պատճառով էլ ստիպված ենք ևս երկու տարի սպասել:

– Այդքան դժվա՞ր է հովանավոր գտնելը:

– Ամենադժվար գործերից մեկն է: Մեզանում ֆինանսավորելու մշակույթը դեռևս այնքան էլ զարգացած չէ: Մշակույթին, կարծում եմ, պետք է ավելի շատ ուշադրություն դարձնել, որպեսզի այն կարողանա աշխատել այն ձևով, ինչը, կարծում եմ, անհրաժեշտ է ցանկացած հասարակությանը:

– Գուցե ֆինանսավորողները վախենում են, որ մուլտֆիլմը չի՞ կարող մեծ լսարան ապահովել:

– Մեր լսարանն, իրոք, այդքան էլ մեծ չէ: Շատ ավելի հեշտ է աշխատել այն երկրներում, որտեղ լսարանը մեծ է, և շուկա կա: Լինի Ռուսաստան, լինի Եվրոպա կամ ԱՄՆ՝ յուրաքանչյուր արտադրանքին մեծ լսարան կգտնվի: Մեզ մոտ խնդիր է, որ ընդամենը մեկ-երկու կինոթատրոն կա, խնդիր է, որ այդ կինոթատրոնները ավտոշուկաների կան սուպերմարկետների են վերածվել: Սա սարսափելի փաստ է: Այստեղ պետք է կինո գնալու մշակույթը զարգացնել, որպեսզի այն արտադրանքը, որը դու ստեղծում ես՝ լսարանին հասնի: Հեռուստատեսությունը չի կարողանում այս դերը ստանձնել, քանի որ այսօր նրանք զբաղված են գումար աշխատելով: Ցանկացած ալիքի խնդիրը գոյատևելն է, ինչը հասկանալի, բայց անընդունելի է իմ կողմից: Այս պատճառով էլ հեռուստաընկերությունները, ստիպված, գնում են նրան, որ այսօր հեռուստաալիքներով շատ քիչ են լավ և ոչ կոմերցիոն աշխատանքներ երևում, փոխարենը շատ են ցածրորակ, բայց եկամտաբեր ծրագրերը:

– Իսկ Ձեր աշխատանքները ցուցադրելու հետ կապված երբևէ խնդիրներ եղե՞լ են:

– Երևի թե ոչ: Իմ աշխատանքների մեծ մասը տեսահոլովակներ են եղել, որոնք իրենց ժամանակաշրջանում քիչ թե շատ իրենց կյանքն ապրել են և ցուցադրվել են տարբեր հեռուստաալիքներով: Կարճամետրաժ ֆիլմերից, թերևս, միայն Նահապետ Քուչակի «Հայրեններ» 20-րոպեանոց ֆիլմն է քիչ ցուցադրվել, որովհետև կրկին ոչ կոմերցիոն նախագիծ էր: Կուզենայի, որ այն ավելի շատ ցուցադրվեր:

– Թվով քանի՞ աշխատանքներ ունեք:

– Ունեմ տեսահոլովակների և կարճամետրաժ ֆիլմերի 15-20 աշխատանքներ: Ունենք նաև Ռոբերտ Սահակյանցի սցենարների հիման վրա պատրաստած 40-րոպեանոց ուսուցողական 3 ֆիլմեր անելու փորձը: Ինչպես արդեն նշեցի, այժմ էլ աշխատում ենք «Անահիտ» 90-րոպեանոց լիամետրաժ ֆիլմի վրա, որն այդ ֆորմատի մեջ առաջին փորձն է:

– Եթե դիտարկենք սովետական, Disney-ի և այսօր Հայաստանում ստեղծվող մուլտֆիլմերը: Ինչպիսի՞  զուգահեռներ կանցկացնեք: Ի՞նչ կար մեկի մեջ, որ այսօր չկա մյուսի մեջ:

– Disney-ի ոճի անիմացիայի դեպքում, որը զարգացել է ԱՄՆ-ում, շեշտը մեծ մասամբ դրված է կոմերցիայի վրա: Ես դա վատ իմաստով չեմ ասում, Disney-ը հիանալի աշխատանքներ ունի: Պրոդյուսերների ճիշտ արված մարքեթինգն ու աշխատանքը հանգեցնում է նրան, որ ֆիլմն ունենում է նաև կոմերցիոն հաջողություններ, ինչը այլ ֆիլմեր ստեղծելու գրավականն է հանդիսանում: Այդպիսով, Disney-ի դպրոցը միմիայն զարգացում է ունենում և նոր բարձունքներ է գրավում:

Սովետական մուլտֆիլմերի դեպքում շեշտադրում էր արվում նկարիչներին արտահայտվելու հնարավորություն և տարբերակ առաջարկելու վրա: Փաստը է, որ սովետական մուլտիպլիկացիայի պատմության մեջ աշխատել են Սովետական Միության լավագույն նկարիչները: Մերձբալթիկայում նույնիսկ գեղանկարիչներ կային, ովքեր հիանալի նկարիչներ լինելով հանդերձ, իրենց ուժերը փորձում էին մուլտիպլիկացիայի ասպարեզում: Նույնը մեզ մոտ էր, մուլտիպլիկացիան նկարիչների համար ուղղակի արտահայտվելու միջոց էր: Սովետական և Disney մուլտֆիլմերի տարբերությունը երևի հենց դա է: Սովետական Միության ֆիլմերն ավելի արտհաուսային (art house film) մուլտիպլիկացիա էին, իսկ ԱՄՆ-ինը` կոմերցիոն: Եվրոպան էլ էր երկու մասի բաժանված: Մի մասը, ինչպես օրինակ՝ Լեհաստանը, Հունգարիան, Չեխոսլովակիան վերցրել էին Սովետական մուլտիպլիկացիայի տենդենցը, մի մասն էլ` հետևել էին ԱՄՆ-ի օրինակին:

Հայաստանի մուլտիպլիկացիան ևս անցել է Սովետական Միության դպրոցը, բայց այսօր միմիայն art house  նկարելով չես կարող ստուդիա պահել, պետք է ամեն ինչ անել, որ կարողանաս և’ կոմերցիոն ծրագրեր անել, և’ քո ուզած ու քո սրտից բխած աշխատանքը պատրաստել:

– Եթե սովետականի և Disney-ի մուլտֆիլմերին անդրադառնանք գաղափարական տեսանկյունից, ի՞նչ կնկատենք: Այսօր Disney-ի ֆիլմերում բռնության տեսարանները շատ են, մինչդեռ սովետական ֆիլմում` բարությունն էր գերակշռում: Ժամանակի պահա՞նջն է  այդպիսին:

– Այնքանով է ժամանակի պահանջը, որ մարդկությունը հոգևոր ճգնաժամ է ապրում, և այն, ինչ կատարվում է՝ չի կարելի միայն մուլտիպլիկացիային վերագրել, մանավանդ Disney-ին, որը բռնությունը ժամանակին վերացրեց:

Այսօր մուլտիպլիկացիայում առկա բռնությունը գալիս է ավելի ցածր որակ ունեցող այն ստուդիաներից, որոնք հասկանալով, որ լսարանը բռնություն է պահանջում, գնում են դրա հետևից, ինչը ի սկզբանե սխալ է: Դու պետք է թելադրես և չգնաս այն երևույթների հետևից, ինչ պահանջում է հասարակությունը: Եթե հասարակությունը ցանկանում է միմիայն զվարճանալ, ուտել ու ընդհանրապես չմտածել, ուրեմն դու պետք է նրան այլ մակարդակի վրա բերես ու նրան ստիպես հասկանալ, որ հաց ուտելուց ու զվարճանալուց բացի կան նաև այլ արժեքներ, որոնց վրա պետք է անպայման ուշադրություն դարձնել: Բայց, կա մի պարադոքս: Ճիշտ է` սովետական մուլտիպլիկացիայում բռնություն չկար, բայց երբ պահը եկավ, գրեթե բոլոր ազգերը, որոնք գտնվում էին Սովետական Միության կազմում, իրար դեմ կռվեցին և կոտորեցին միմյանց: Մուլտն իր դերը խաղաց, բայց չկարողացավ ժողովրդին դաստիարակել:

– Բայց ամեն դեպքում մուլտֆիլմը դաստիարակչական դերակատարում ունի…

– Այո, մուլտֆիլմն անում է իր գործը: Եթե երեխան տեսնում է, որ իր սիրելի հերոսը ոչ թե բռնության, այլ խելքով է հասնում իր ուզածին, ապա երեխայի մեջ այն իր հետքը թողնում է:

– Դավիթ, կա՞ն ծրագրեր, որոնք ցանկանում եք իրագործել, սակայն մտավախություն ունեք, որ Հայաստանում դրանք կարող են կարճ կյանք ունենալ, կամ չընդունվել:

– Այս կամ այն նախագիծը չիրականացնելու խնդիրն այն է, որ մարդկային ռեսուրսն ու ֆինանսը չեն հերիքում: Շատ նախագծեր ունենք, այդ թվում՝ մեծահասակների և երեխաների համար նախատեսված հեռուստասերիալներ և լիամետրաժ ֆիլմեր, որոնք չիրականացնելու միակ խնդիրները վերոնշյալ խնդիրներն են:

– Իսկ մուլտը պատրաստելուց հաճա՞խ են ստեղծագործական վեճեր լինում:

– Այո լինում են, հիմնականում եղբորս հետ եմ վիճում: Ամեն դեպքում հետաքրքիր վեճեր են (ժպտում է, – Գ. Ա.):

–  Ձեր մասնագիտությունը դժվարի՞ն է:

– Այո, ամեն ինչ նկարում ես ձեռքով, ընդ որում՝ բազմաթիվ նկարներ ես նկարում: Ճիշտ է, համակարգիչն այսօր շատ գործընթացներ հեշտացնում է, բայց այն մուլտիպլիկացիան, որով մենք ենք զբաղվում, ձեռքի աշխատանք է պահանջում և իրոք դժվար աշխատանք է:

– Անդրադառնանք Ձեր ընտանիքին. Ձեր հոր, Ձեր և երեխաների միջև նմանությունները շա՞տ են:

– Ինձ և հայրիկիս ճանաչող մարդիկ փաստում են, որ շատ նմանություններ ունենք: Իսկ իմ երեխաների` ինձ նման լինելու մասին դեռ վաղ է խոսել: Իհարկե, տանը ինչ-որ բաներ նկատում ենք և տեսնում, որ թե’ ինձնից, թե’ հայրիկիցս ինչ-որ բաներ անցել են երեխաներիս:

– Ձեր երեխաները նկարելու հետ սեր ունե՞ն:

– Այո, և’ նկարելու, և’ նույնիսկ կինոյի նկատմամբ մեծ սեր ունեն: Միանշանակ, կինոն բոլորին գերել է: Կինոյի աշխարհի հետ, եթե մի անգամ էլ առնչվում ես, գերում է քեզ և բաց չի թողնում, մինչև ինքդ քեզ դուրս գալ չստիպես: