«ՀՀԿ-ին երևի ընդհանրապես ցանկալի չէ որևէ այլընտրանք ունենալ»
Հարցազրույց ՀՀ նախկին արտգործնախարար, ԱԺ ԲՀԿ-ական պատգամավոր Վարդան Օսկանյանի հետ
– Պարոն Օսկանյան, ի՞նչ փուլում է այժմ «Սիվիլիթասի» գործը: Որևէ նորություն կա՞:
– Այսօր վերաքննիչ դատարանում կրկին պետք է լսվեր մեր հայցը, սակայն այն հետաձգվել է: Մեր կողմից գործը կարճելու պահանջ կա, քանի որ մենք գտնում ենք, որ իրավական հիմքեր չկան այդ գործը հարուցելու համար: Առաջին ատյանի դատարանն արդեն մերժել է հայցը, վերաքննիչը հավանաբար նույնը կանի, դրանից հետո մենք արդեն կգնանք վճռաբեկ դատարան: Սա անհրաժեշտ է, որպեսզի մենք ցույց տանք, որ այն, ինչ կատարվում է, իրավական հարթությունից դուրս է: Այս պահին չգիտեմ, թե ինչպես է ընթանում քննությունը. արդեն 4-րդ ամիսն է, ինչ Ազգային անվտանգության ծառայությունը շարունակում է քննել գործը, մյուս կողմից` Հարկային ծառայությունն է անցկացնում ստուգումներ: Զարմանալի է, քանի որ նույնիսկ Հայաստանի ամենամեծ բիզնեսներում ստուգումներն այսքան երկար չեն տևում: Այնպես որ, մեր եզրակացությունը միանշանակ է` այստեղ իրավական կամ հարկային հարցերից դուրս` կան այլ խնդիրներ:
– Մամուլի որոշ հրապարակումների համաձայն, նախագահական ընտրություններում Ձեր առաջադրման հարցը ԲՀԿ-ի օրակարգից դուրս է եկել, ինչը պայմանավորված է «Սիվիլիթասի» գործի սառեցմամբ: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս տեղեկությունը:
– Նախ` սկսեմ նրանից, որ նախագահական ընտրությունների հետ կապված` ես որևէ բան չեմ ուզում ասել, որևէ մեկի ասածը չեմ ուզում մեկնաբանել: Նաև ասեմ, որ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունում դեռևս նախագահական ընտրությունները քննարկման առարկա չեն դարձել, այնպես որ, բոլոր վերլուծություններն ու եզրակացությունները, որոնք արվում են, դրանք զուտ ենթադրություններ են և որևէ հիմք չունեն:
– Իսկ ընդհանրապես Դուք անձամբ մտադրություն ունե՞ք առաջադրվելու նախագահական ընտրություններում:
– Այդ հարցի վերաբերյալ ես իսկապես ասելիք չունեմ այս պահին:
– Պարոն Օսկանյան, ԲՀԿ-ականները ոչ մի կերպ չեն ցանկանում բացահայտել, թե նախագահական ընտրություններում ում է պաշտպանելու կուսակցությունը կամ ում կարող է առաջադրել որպես թեկնածու: Միևնույն ժամանակ` հավանական թեկնածուների մի քանի անուններ են շրջանառվում, որոնց թվում է նաև ԲՀԿ նախագահ Գագիկ Ծառուկյանի անունը: Դուք ինչպե՞ս եք վերաբերվում նրա թեկնածությանը:
– Ինչպես ասվել է, նախագահականի հետ կապված` ԲՀԿ-ն ճիշտ պահին իր դիրքորոշումը կհայտնի: Ինչպես արդեն նշեցի, լրացնելու ոչինչ չունեմ:
– Իսկ, Ձեր կարծիքով, ինչո՞ւ է ԲՀԿ-ն զարմանալի համարում «ԲՀԿ-ՀԱԿ համագործակցություն» եզրույթը այն դեպքում, երբ ՀԱԿ-ն ամեն կերպ ձգտում է ԲՀԿ-ին իր կողմը քաշել:
– Այնպես չէ, որ կուսակցությունը, հատկապես այս վերջին արձակուրդային շրջանում, ամեն մի զարգացում կամ հայտարարություն քննարկում է և դիրքորոշում որդեգրում: Կուսակցությունը, ելնելով իր կոնկրետ խնդիրներից, կորոշի համագործակցության նպատակահարմարությունն այլ քաղաքական ուժերի հետ:
– Խորհրդարանական ընտրություններից առաջ ԲՀԿ-ն մաս կազմեց «միասնական շտաբին», իսկ այնուհետև հրաժարվեց միանալ իշխանական կոալիցիային, և տպավորություն էր ստեղծվում, որ ԲՀԿ-ն ընդդիմադիր ուժի կեցվածք է ձեռք բերում: Սակայն դրանից հետո կուսակցության բոլոր քայլերը` Գյումրիում ԲՀԿ-ական Ս.Բալասանյանի թեկնածության շուրջ ՀՀԿ-ի և ԲՀԿ-ի համագործակցությունը, «Հարսնաքարի» գործով ընդդիմադիր ուժերի նախաձեռնությանը` արտահերթ նիստի ստորագրահավաքին մասնակցելուց հրաժարվելը և այլն, հաստատում են այն փաստը, որ, չնայած ԲՀԿ-ն չի մտել կոալիցիայի մեջ, սակայն շարունակում է համագործակցել իշխանության հետ, ինչը չեն ժխտում նաև ՀՀԿ-ի ներկայացուցիչները: Ելնելով այս ամենից` ինչպե՞ս եք գնահատում ԲՀԿ-ի կեցվածքը:
– Դուք միասնական շտաբի օրինակը շատ ճիշտ բերեցիք: Դա երևի լավագույն օրինակն է այն բանի, որ ԲՀԿ-ն պատրաստ է համագործակցել ցանկացած ուժի հետ, եթե կան ընդհանուր նպատակներ: Այդ օրերին խնդիր էր դրվել ապահովել ազատ և անկախ ընտրություններ: Իհարկե, տարբեր պատճառներով մեր ցանկությունը չիրականացավ, այնուամենայնիվ, կարծում եմ, որ համագործակցությունն ինչ-որ տեղ կայացավ: «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը, եթե հիշում եք, ընտրությունների ժամանակ իր առջև շատ հստակ խնդիր էր դրել` հասնել քաղաքական համակարգում հակակշիռների մեխանիզմի, այսինքն` պայքարել, որպեսզի մի քաղաքական ուժ մեծամասնություն չունենա: Դա չստացվեց: Սակայն այսօր ԱԺ-ում բավականին ծանրակշիռ տեղ ունենալով` ԲՀԿ-ն փորձելու է, հնարավորության սահմաններում, նաև համագործակցելով այլոց հետ` այդ հակակշիռը ստեղծել:
– Եթե ԲՀԿ-ն ձգտում է հակակշիռ ստեղծել իշխանությանը, այդ դեպքում ինչո՞ւ չի համագործակցում ընդդիմադիր ուժերի հետ:
– Առանձին երևույթներով չպետք է դատել: Խորհրդարանական շրջանն առջևում է, և, կարծում եմ, որ ԲՀԿ-ն իր դիրքորոշումներով ԱԺ-ում ցույց կտա իր ներգրավվածությունը և հակակշիռ լինելու հանգամանքը: Համագործակցության հնարավորությունը կախված է նրանից, թե ինչպիսի խնդիրներ կառաջանան և ինչքանով համահունչ կլինեն «Բարգավաճ Հայաստանի» նպատակների հետ: ԱԺ-ում մենք երեք ուղղությամբ ենք աշխատանք տանելու. նախ` աշխատելու ենք հասարակության հետ, լսելու ենք նրանց խնդիրները և փորձելու ենք դրանք բարձրացնել խորհրդարանում` տալով լուծումներ: Երկրորդը` հանդես ենք գալու օրենսդրական նախաձեռնություններով` երկրում իսկական բարեփոխումներ իրականացնելու, տնտեսական աճ ապահովելու, ինչպես նաև` երկիրը տարածաշրջանում մրցունակ դարձնելու համար: Երրորդը` ԲՀԿ-ն ակտիվ ներգրավվածություն է ունենալու կառավարության և խորհրդարանական մեծամասնության նախաձեռնություններին` դրանք ավելի համահունչ և ընդունելի դարձնելու հասարակության առավել լայն շրջանակներին: Սա է միակ ճանապարհն` այլընտրանքային ուժ դառնալու և հակակշիռ ստեղծելու:
– Սակայն իշխող ՀՀԿ-ն է ասում, որ, եթե կողմ չեք ներկայիս իշխանությանը, դրա այլընտրանքը ԲՀԿ-ն է: Սա չի նշանակում, որ ԲՀԿ-ին «այլընտրանքային» դարձնելը պարզապես իշխանական մի ծրագիր է:
– Բացարձակապես ոչ: Այսօր Հանրապետականին երևի ընդհանրապես ցանկալի չէ որևէ այլընտրանք ունենալ, որովհետև նա այսօր իշխանություն է և ուզում է մնալ իշխանություն:
– Պարոն Օսկանյան, Ձեր անունը շարունակում է կապվել երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի անվան հետ, ոմանք կարծում են, որ Դուք Քոչարյանի ներկայացուցիչն եք ԲՀԿ-ում:
– Ես Ռոբերտ Քոչարյանի հետ 10 տարի աշխատել եմ որպես արտգործնախարար, լավ հարաբերություններ եմ ունեցել նրա հետ: Այսօր պարոն Քոչարյանը, թերևս, չունի ներգրավվածություն քաղաքականության մեջ և չի հայտնել, թե ինչ է ուզում անել: Իմ մասով ես արդեն հստակ որոշում եմ կայացրել` ներգրավվել եմ քաղաքականության մեջ:
– Նախագահական ընտրություններում որպես ԲՀԿ-ի հնարավոր թեկնածու` շատ է արծարծվում նաև Ռ. Քոչարյանի անունը: Դուք նրա վերադարձը հավանական համարո՞ւմ եք:
– Այն դեպքում, երբ Քոչարյանն անձամբ որևէ բան չի հայտնել, ես չէի ցանկանա որևէ մեկնաբանություն տալ: Եթե Քոչարյանն ինքն ասած լիներ, որ ուզում է վերադառնալ, ուզում է թեկնածու լինել, նոր կարելի էր կարծիք հայտնել, բայց նման հայտարարություն դեռևս չկա:
– Ի դեպ, Դուք շարունակո՞ւմ եք հանդիպել Ռոբերտ Քոչարյանի հետ:
– Այո, երբ առիթ լինում է, հանդիպում եմ:
– Պարոն Օսկանյան, Ձեր անունը կապվում է մարտի 1-ի հետ: Դուք Ձեզ համարո՞ւմ եք մարտի 1-ի պատասխանատու:
– Ես այդ մասին իմ դիրքորոշումը բազմիցս հայտնել եմ: Ես գտնում եմ, որ մարտի 1-ին երևի միակ անձն էի, որ համարձակություն ունեցա մինչև դեպքերի տեղի ունենալը փորձել մեղմել իրավիճակը և երկխոսություն առաջարկել:
– ԲՀԿ-ն կողմ է արտահայտվել վարչապետի փոփոխությանը: Դուք անձամբ ինչպե՞ս եք դրան վերաբերվում:
– Ես բազմիցս ասել եմ, որ այս կառավարությունը մեր նորագույն պատմության մեջ ամենաանարդյունավետն է եղել: Կառավարության որդեգրած տնտեսական գիծը որևէ դրական արդյունք չի տվել: ԲՀԿ-ի և այսօրվա կառավարության տնտեսական քաղաքականության մեջ էական տարբերություններ կան:
– Գաղտնիք չէ, որ ներքաղաքական դասավորությունների վրա կարևոր ազդեցություն ունեն նաև արտաքին ուժերը: Ի՞նչ կարծիք ունեք Ռուսաստանի նախագահ Վ.Պուտինի նախագիծը հանդիսացող Եվրասիական միության և այդ միությանը Հայաստանի հնարավոր անդամակցության վերաբերյալ:
– Տարօրինակ է, որ այս փուլում խոսվում է Եվրասիական միությանը կողմ կամ դեմ լինելու մասին: Սաղմնային վիճակում գտնվող կառույցին անդամակցելու մասին խոսակցությունները պարզապես ժամանակավրեպ են: Պետք է սպասել և տեսնել, թե այնտեղ գործընթացները ինչպիսի զարգացումներ են ունենալու, և վերջնական արդյունքում Եվրասիական միությունն ինչ տեսք է ունենալու: Իսկ եթե օրերից մի օր մենք կանգնենք այլընտրանքի առջև, ապա պետք է առաջնորդվել բացառապես Հայաստանի Հանրապետության ռազմավարական և ազգային շահերով:
Յուրաքանչյուր որոշում կայացնելուց առաջ պետք է հստակ պատասխանել, թե, օրինակ, այս կամ այն համակարգին անդամակցությունն ի՞նչ է տալիս մեր պետությանն ու ազգին: Բայց դա անելու համար նախևառաջ պետք է արտաքին քաղաքականության գաղափարական հենք ունենալ, որն այսօր բացակայում է: Եվ այսօրվա իշխանությունների համար իսկապես դժվար կլինի որոշում կայացնել, թե ինչ դիրքորոշում է ունենալու այս կամ այն ինտեգրացիոն գործընթացների նկատմամբ, և չկա մի ելույթ, որտեղ ասվի, թե Հայաստանն այսօր ինչ է ուզում տարածաշրջանից, որն է մեր գաղափարական ուղղվածությունը և ինչ խնդիրներ ենք ուզում լուծել:
– Համացանցում հրապարակվեց տեղեկություն, որ Դուք վերջերս մասնակցել եք ԲՀԿ-ի նախաձեռնությամբ կազմակերպված Եվրասիական երիտասարդական համաժողովին և ելույթ եք ունեցել երիտասարդների առաջ: Հետաքրքիր է` ի՞նչ եք ասել Ձեր ելույթում:
– Ես կոնկրետ եվրասիական թեմայով չեմ խոսել, խոսել եմ Հայաստանի ներքաղաքական վիճակի, տնտեսության, ինչպես նաև` արտաքին քաղաքական հարցերի մասին: Այնտեղ, ինչպես Բալթյան երկրներից, այնպես էլ Վրաստանից մասնակիցներ կային, այսինքն` համաժողովը միգուցե Եվրասիական անվան տակ էր, բայց շատ ավելի ընդգրկուն էր, և իմ թեման առնչություն չուներ Եվրասիական միության հետ:
– Ինչպե՞ս եք գնահատում ադրբեջանցի մարդասպան Ռամիլ Սաֆարովի արտահանձնումը և դրան հետևած իրադարձությունները:
– Այստեղ հարցը երկու հարթության վրա պետք է դիտարկել: Իհարկե, այն, ինչ Հունգարիան արեց, բարոյական և իրավական առումներով նողկալի է. նրանք բարոյական իրավունք չունեին նման բան անելու, իրավական առումով էլ եվրոպական կոնվենցիայի տառը և ոգին են խախտել, որովհետև նրանք լավ գիտեին, որ մարդասպանը, Ադրբեջան ուղարկվելով, չի շարունակելու իր պատիժը կրել: Այնուամենայնիվ, նրանք կատարեցին արտահանձնումը` խախտելով կոնվենցիան:
Բայց ինձ համար խնդիրը դա չէ: Վաղը կարող են մեզ համար շատ ավելի վատ իրադարձություններ տեղի ունենալ` Ղարաբաղի հարցով և այլն: Ի՞նչ է, մենք պետք է նստենք և մեղադրե՞նք սրան-նրան: Եկեք տեսնենք, թե ո՞րն էր հիմնական պատճառը, որ մենք չկարողացանք դա կանխել: Պատճառն այն էր, որ մեր գերատեսչությունները` Արտգործնախարարությունը, Արտաքին հետախուզությունը, փաստորեն, ադեկվատ չաշխատեցին, կամ թերացան, վրիպեցին: Առավել ևս, որ ընդամենը 10-15 օր առաջ ակնհայտ էր, որ այդպիսի գործընթացներ կան. դրա մասին հայ համայնքն էր բարձրաձայնել, Հունգարիայի հայկական կազմակերպություններն էին բարձրաձայնել, նույնիսկ Արտգործնախարարություն էին դիմել: Չգիտես` ինչու, այդ բոլորն անտարբերության էր մատնվել: Սա ուղղակի անթույլատրելի է: Եվ այսօր մենք համոզվում ենք, որ այն աղմուկը, որն այսօր բարձրացվել է Հայաստանում, միջազգային հանրությունում և հատկապես Հունգարիայի ներսում, եթե լիներ 10 օր առաջ` նախքան արտահանձնումը, ես ուղղակի համոզված եմ, որ մենք կկարողանայինք կանխել այն:
– Իսկ այդ դեպքը մենք պետք է համարենք միանշանակ մեր պարտությո՞ւնը, թե՞ հնարավոր է նաև այս հարցն օգտագործել միջազգային ասպարեզում Ադրբեջանի դեմ ինչ-որ դիվիդենտներ շահելու համար:
– Նախ` ամեն ինչ պետք է անեինք, որ այս արտահանձնումը չլիներ: Ես էլ տեսնում եմ, որ սա կարելի է շրջել և մեր օգտին դարձնել և սրանից փորձել դիվանագիտական դիվիդենտներ քաղել: Հարց է ծագում. եթե այսպիսի շատ պարզ իրավիճակում պատասխանատու գերատեսչությունները չեն կողմնորոշվել և տապալել են գործը, ինչպե՞ս կարելի է վստահ լինել, որ ստեղծված նոր` բարդ դիվանագիտական իրավիճակում մենք կկարողանանք քայլեր անել և, վերջիվերջո, սա դարձնել մեր օգտին, և դրանից ունենանք բեկումնային իրավիճակ Ղարաբաղի հարցի, միգուցե նաև` նրա կարգավիճակի հետ կապված:
