Արտաքին շուկաներում հայկական մատակարարումներն այս տարի դադարել են ավելանալ։ Տարեսկզբի երկու ամիսներին արտահանումը երկնիշ անկում է գրանցել։ Գրեթե 12 տոկոսով կրճատվել են արտաքին հատվածի մատակարարումները։ Սա խիստ մտահոգիչ երևույթ է՝ ինչպես ընդհանրապես տնտեսության, այնպես էլ՝ ֆինանսական հատվածի համար։
Այն բանից հետո, երբ Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, թե հրահանգել է գործ հարուցել իր բարեկամներից մեկի նկատմամբ, սկսեցին խոսակցություններ պտտվել, որ դրանով վարչապետը նախապատրաստում է ձերբակալությունների հերթական փուլը։
Պետությունն իր ողջ ուժով կանգնել է մասնավոր, բայց խոշոր (45-րդը՝ խոշոր հարկատուներից) ընկերության դիմաց: Հաղթանակի հարցում, իհարկե, ինտրիգ չկա: Միակ ինտրիգը հետևանքների ոլորտում է: Չնայած առանձին հոռետեսներ այստեղ էլ ինտրիգ չեն տեսնում: Եթե հոդվածս Fecebook-ում հրապարակեի, կհարցնեի՝ «Իսկ դուք կհանդգնեի՞ք պաշտպանել թույլին»:
«ՀԴՄ սարքերը մենք ժամանակին, տարիներ առաջ ձեռք ենք բերել երկու կազմակերպություններից: Ձեռքբերման գործընթացը գաղտնիք է, որովհետև գաղտնի որոշումներում է եղել: Կա այդպիսի տեղեկատվության մի ծավալ, որը հրապարակել չենք կարող: Բայց մենք ասել ենք, որ դրա միջին ինքնարժեքը կազմել է 158 հազար դրամ: Հիմա թե որտեղի՞ց են իրենք վերցրել, որ 70% բարձր է ինքնարժեքից, ես չգիտեմ»
Ո՞վ էր խանգարում կառավարությանը բարձրացնել աշխատավարձերը կամ նվազեցնել հանրային ծառայությունների սակագները, որոնք ժամանակին համարվում էին ուռճացված ու չհիմնավորված։ Այսօր էլ կառավարությունը շարունակում է բանակցել գազամատակարար ընկերության հետ` սակագները ոչ թե նվազեցնելու, այլ չբարձրացնելու ակնկալիքով։
«Այստեղ մի հետաքրքիր բան կա՝ ինչի՞ համար է այդ ամեն ինչը սկսվել: Եթե մենք հետ ենք գնում, ուրեմն բոլորի համար պետք է հետ գնանք: Իսկ բոլորի համար հետ չի գնացվել, և բոլորի համար քրեական գործեր չեն բացվում: Այդ դեպքում ինչո՞ւ է ընտրողական մոտեցում տեղի ունենում, կամ ինչո՞վ է դա պայմանավորված»
«Ստացվում է՝ ամեն ինչ սուտ է, գործարարին քաջալերողներ չունենք, մեզ ներդրումներ պետք չեն, տնտեսության աշխուժացումը օրակարգային չէ: Մենք, փաստորեն, անձնական խնդիր ենք լուծում… ես «Սպայկայի» դեպքն այդ ռակուրսով եմ դիտարկում: Բայց մեզ երաշխիքներ են պետք, մենք տագնապի մեջ ենք»:
«Եթե նա մոնոպոլիստ չլիներ, այսպիսի բան չէր անի, չէ՞: Նա ասում է՝ ես մթերումը դադարեցնում եմ: Դա լիովին անհասկանալի է: Եթե նա կասկածվեր այլ հանցագործության մեջ, մթերումները կրկին պետք է դադարեցվեի՞ն: Պատկերացրեք՝ ամեն մի մոնոպոլիստ վեր կենա ու ասի՝ եթե հարկերից խուսափեմ, ու ինձ վրա քրեական գործ հարուցեք, գործունեությունս կդադարեցնեմ: Դա կոչվում է սաբոտաժ պետության դեմ: Սա-բո-տաժ»:
Ի՞նչ իմաստ ուներ ընդհանրապես կրճատել Պետեկամուտների կոմիտեի պարգևատրումների ֆոնդը, եթե պիտի դարձյալ վերականգնվեր։ Թե՞ այն ժամանակ հասարակությանը հանդարտեցնելու խնդիր կար։
Ասվածից կարող ենք ընդամենը մի պարզ հետևություն անել, որ նախկինում հրապարակված տեղեկատվությունը հասարակ սուտ էր և կեղծ հայտարարություն, որի բացահայտման համար պահանջվեց կես տարուց մի փոքր ավելի: Սակայն այստեղ ոչ միայն կարևոր է, որ հայտարարությունը սուտ է եղել, այլև ոչ պակաս կարևոր է, թե ով է եղել այդ ստի հեղինակը, ով է այդպես զեկուցել, կամ ով է առանց հիմքերի այդպիսի լուր տարածել:
«Եթե ընկերությունը սկսի ձախողել մինչև մրգերի հիմնական սեզոնի սկիզբը, ու այլ խաղացողներ՝ ընկերություններ չստեղծվեն, ապա լուրջ խնդիրներ կարող ենք ունենալ: Իհարկե, ռիսկային է այն, որ արտահանման զգալի մասը կախված է մեկ ընկերությունից: »:
Դատեք ինքներդ. Հայաստանն ունի մեկ տասնյակ մետաղական հանք, բայց միայն Ամուլսարի դեպքում է կառավարությունը միջազգային փորձաքննություն անցկացնում՝ հարկատուներիս գրպանից 400 հազար դոլար վճարելով:
«Գինը չի փոխվելու՝ կիլոգրամ, կամ խորանարդ մետր»,- այսօր ԱԺ-ում ասաց նա՝ հավելելով, որ խնդիրն այն է, որ «Գազպրոմ Արմենիան» պետք է խտության մասին տեղեկությունը նույն օրը տա, սակայն մեկ օր ուշ է տալիս:
Կառավարությունում աջ ձեռքը չգիտի, թե ինչ է անում ձախը։ Մի բան նախաձեռնում են, իսկ մի քանի օր հետո՝ հրաժարվում, որովհետև դժգոհությունների առիթ է տվել։ Խնդիրը դժգոհությունների արդարացի կամ ոչ արդարացի լինելու մեջ չէ։ Խնդիրն իրավիճակին չտիրապետելու և կառավարության անվճռականության մեջ է։
Ցավոք, այն, ինչ ասում է Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահը, այնքան էլ համոզիչ չէ։ Հարկային մուտքերի ֆանտաստիկ աճը ոչ մի կերպ չի բխում առկա տնտեսական իրողություններից, որոնք կան Հայաստանում։
Այն գործողությունները, որոնք իշխանություններն իրականացնում են այս կամ այն ուղղությամբ, իրենց բնույթով ոչ միայն հեղափոխական՝ ռևոլյուցիոն չեն, այլև, ընդհակառակը, պարզ էվոլյուցիոն են:
«Փաստորեն, ստացվում է՝ կարելի է կանխավ հնարավորից քիչ պլանավորել բյուջեի հավաքագրումները, հետո նախանշվածից իբր ավելի հավաքել և դրա համար ստանալ պարգևավճար՝ իբրև լավ աշխատանքի հատուցում»,- 168.am-ի հետ ՊԵԿ վարքագիծը մեկնաբանում է տնտեսագետը:
Վերջին շրջանում բոլորս գիտենք երկու շատ կարևոր, կամ մեկը մեկից կարևոր սննդամթերք, որոնց էժանանալու հաշվին կարելի է միջին վիճակագրական «տանելի» ցուցանիշներ ստանալ:
Հայաստանի պետական պարտքը մեծացնելու մասին խոսակցությունները մամուլում և փորձագիտական շրջանակներում աստիճանաբար լուրջ արշավի են վերածվում: Բանն այն է, որ ներկայիս կառավարության տեսակետն էականորեն տարբերվում է նախորդ իշխանության դավանած մոտեցումներից:
Կառավարության գործունեությունն այդպես էլ բարի ցանկություններից այն կողմ չի անցնում։ Մինչ վարչապետը խոսում է իշխանափոխությունից հետո արձանագրվող աննախադեպ հաջողությունների մասին` մարդիկ դա չեն զգում իրենց առօրյայում։ Պատճառը ոչ թե այն է, որ չեն ցանկանում տեսնել այդ հաջողությունները, այլ, որ դրանք իրականում գրեթե չկան կամ այնպիսին չեն, ինչպիսին ներկայացվում են։
«2017 թ. շահութահարկի հաշվարկը ներկայացվել է մինչև 2018 թ. ապրիլի 20-ը, այդ հաշվարկի հիման վրա 2018 թ. համար դրա 80%-ի չափով՝ բաժանած 4 եռամսյակների, իջեցվում է շահութահարկի կանխավճար, որն օրենքով պարտադրված է»։
Պետեկամուտների կոմիտեն դեռևս չի հրապարակել առաջին եռամսյակի հարկային եկամուտների ցուցանիշները։ Իսկ մինչ այդ ՊԵԿ նախագահ Դավիթ Անանյանի հետ ունեցած աշխատանքային հանդիպումից հետո Նիկոլ Փաշինյանը շտապեց իր ֆեյսբուքյան էջում որոշ ցուցանիշներ ներկայացնել բյուջեի առաջին եռամսյակի կատարողականի վերաբերյալ։
Կենտրոնական բանկը հրապարակել է Հայաստանի անցած տարվա վճարային հաշվեկշիռը։ Ինչպես հայտնի է, սա մի փաստաթուղթ է, որը հնարավորություն է տալիս պատկերացում կազմել նաև կատարված օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների վերաբերյալ։ Ըստ այդմ, անցած տարվա չորրորդ եռամսյակի արդյունքները, մեղմ ասած, հեռու են սպասելիքներից։
Այն, ինչ անում կամ մտադիր է առաջիկայում անել կառավարությունը որոշ ուղղություններով, անհամատեղելի է ներդրումների հետ։ Ուզենք թե չուզենք, պետք է հաշտվենք այս մտքի հետ։
Մեր լրատվամիջոցներում արտասահմանյան տնտեսական տեղեկատվությունից ամենաշատ թարգմանված ու ներկայացված լուրն այս շաբաթ ռուսաստանյան թանկացումների մասին էր: Թեման իսկապես հետաքրքիր ու կենսական է մեր համար: Որովհետև խոսքը ՌԴ-ում ցորենի և ալյուրի թանկացման մասին է:
Իրականում ոչ մի աննախադեպ երևույթ էլ չկա` այդպես է եղել ամեն տարի։ Պարզապես վարչապետը որոշել է հերթական չհիմնավորված հայտարարությունն անել` հասարակության վրա տպավորություն գործելու նպատակով։
Վարչապետի պաշտոնը ստանձնելուց անմիջապես հետո Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ մենաշնորհները Հայաստանում վերացված են։ Դրանից կարճ ժամանակ անց հատուկ խորհրդակցություն հրավիրվեց՝ ցույց տալու համար, որ մենաշնորհների վերացումը տալիս է իր արդյունքը. էժանացել են բանանն ու շաքարավազը, որոնց շուտով կհաջորդեն նաև այլ ապրանքներ։
Պարզվեց՝ 2018թ. փետրվարին Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը կազմել էր 592,8 մլն դոլար։ Այսինքն` նույնիսկ 24,6 միլիոնով ավելի, քան այս տարի։ Այդ ամսին Հայաստանից արտահանվել էր ավելի քան 210 մլն դոլարի ապրանք։ Այլ կերպ ասած` առնվազն 7 միլիոնով ավելի, քան 2019թ. նույն ամսին։ Ներմուծումը կազմել էր 382,6 միլիոն` այս տարվա 375,6 մլն դոլարի դիմաց։
«Քննությունը դեռ շարունակվում է: ՊԵԿ-ը 3000 հոգանոց կոլեկտիվ է, և չեմ բացառում, որ այդպիսի մեծ կոլեկտիվում լինեն մարդիկ, որ բացի իրենց պարտականությունները կատարելուց՝ նաև այլ շահեր են սպասարկում»:
Փետրվարին բյուջեի մուտքերը ոչ միայն չեն ավելացել, այլև նույնիսկ նվազել են։ Եթե անցած տարվա նույն ամսին պետական գանձարան հաշվեգրված հարկային եկամուտների ու պետտուրքերի գումարը կազմել էր ավելի քան 89,9 միլիարդ, ապա այս տարի եղել է շուրջ 86,6 մլրդ դրամ։
