Կառավարությունը տևական ժամանակ բանակցություններ էր վարում Հայաստանին մատակարարվող ռուսական գազի գնի շուրջ։ Բանակցությունները հանգեցրին նրան, որ սպասվում է ներքին սակագների բարձրացում։
Պետեկամուտների կոմիտեն որոշել է փոխել բյուջեի հարկային եկամուտների կատարողականի մատուցման ձևը։ Հարկային եկամուտների կատարողականը ներկայացնելիս ՊԵԿ նախագահը առաջնորդվում է ոչ թե կառավարության կողմից ճշգրտված պլանով, այլ պետական բյուջեով հաստատված ցուցանիշներով։
Նախորդ տարվա վերջին «Գազպրոմ» ընկերությունը հաղորդագրություն տարածեց այս տարվա հունվարի 1-ից Հայաստանին մատակարարվող ռուսական գազի գնի վերաբերյալ։ Ըստ այդ հաղորդագրության` «Գազպրոմ էքսպորտ» ՍՊԸ-ն և «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ն Հայաստանի Հանրապետություն ռուսական գազի մատակարարման պայմանագրին կից լրացուցիչ համաձայնագիր են ստորագրել: Համաձայնագրի համաձայն՝ 2020-ի հունվարի 1-ից Վրաստանի և Հայաստանի սահմանին գազի գինը կպահպանվի 2019թ. մակարդակին»։
Վերջին տասնամյակում ներդրումներ-ՀՆԱ ցուցանիշը Հայաստանում էապես վատացել է։ Հիմնական միջոցներում ներդրումները 41 տոկոսից իջել են մինչև 17 տոկոսի։ Ակնկալվում էր, որ իրավիճակը կփոխվի իշխանափոխությունից հետո։ Բայց չի փոխվում։
Այս տարվա սկզբից գործողության մեջ մտավ Հարկային օրենսգրքում Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության ձեռնարկած բարեփոխումների փաթեթը։ Դրա համար պահանջվեց գրեթե մեկուկես տարի։ Որքան էլ ժամանակին այդ փաթեթը մեծապես կարևորվում էր հեղափոխության ճանապարհը բռնած Հայաստանի տնտեսության հետագա զարգացումների համար, այնուհանդերձ ընթացքում այն բազմիցս վերանայվեց։
Սպասումները, որ նախորդ իշխանություններին հեռացնելուց հետո սոցիալական իրավիճակը Հայաստանում կբարելավվի, չիրականացան։ Իշխանափոխությունից նույնիսկ 2 տարի անց հասարակության հիմնական մասը շարունակում է նույնքան քիչ վաստակել և նույնքան վատ ապրել, ինչպես նախկինում։
Վարչապետի պաշտոնում Նիկոլ Փաշինյանը հաճախ է գրառումներ կատարում կամ հայտարարություններ անում տնտեսական տարբեր հարցերի վերաբերյալ, որոնք հետո իրեն դնում են անհարմար դրության մեջ։ Պատճառն այն է, որ Նիկոլ Փաշինյանը կա՛մ շատ մակերեսային պատկերացումներ ունի տնտեսության մասին, կա՛մ փորձում է օգտվել հասարակության չիմացությունից։
Անցած տարվա տնտեսական զարգացումների վերջնական արդյունքները դեռևս հայտնի չեն։ Ամեն դեպքում, պաշտոնական վիճակագրության ցուցանիշները վկայում են, որ 2019թ. տնտեսական աճը սպասվածից բարձր կլինի։
Ոչ մի հասարակագետի ու այլ փիլիսոփայի ձևակերպում այդքան դիպուկ չի նկարագրում ամանորյա տրամադրությունները, որքան պոետի՝ «Իմ թախիծը լուսավոր է» արտահայտությունը: Ամանորին բնորոշ թախիծը հավանաբար տարեվերջ-տարեմուտ երևույթով է պայմանավորված: Իսկ թախիծին լույս, հավանաբար, սպասումն է հաղորդում: Աննուղղելի ու լավատեսական սպասումը:
Տարվա ավարտին հաշված օրեր են մնացել, և ժամանակն է գնահատել կառավարության արածն ու չարածը։ Հատկապես որ, սա «հեղափոխական» կառավարության գործունեության առաջին լիարժեք տարին է։
Նիկոլ Փաշինյանի պատկերացումները բյուջեի վերաբերյալ շատ մակերեսային են, կամ նա միտումնավոր թաքցնում է իրականությունը։ Բյուջեն կազմված է ոչ միայն եկամուտներից, այլև ծախսերից։ Այնպես որ, բյուջեի կատարման մասին դատում են ոչ միայն եկամուտներով, այլև ծախսերով։ Ու երբ վարչապետը խոսում է բյուջեի գերակատարումից, լավ կլինի անդրադառնա նաև ծախսերին։ Այդ դեպքում կստացվի, որ բյուջեն ոչ միայն չի գերակատարվել, այլև թերակատարվել է։
Տարեվերջին ընդառաջ՝ տնտեսական ակտիվության ցուցանիշը Հայաստանում բարելավվում է ու բարելավվում։ Արդեն հայտնի են նաև այս տարվա 11 ամիսների տվյալները։ Ու դրանց համաձայն՝ տնտեսական ակտիվությունը Հայաստանում հասել է ընդհուպ 7,5 տոկոսի։
Տնտեսական տարին մոտենում է ավարտին, և կառավարությունը սկսել է ամփոփել արդյունքները։ Դրանք գուցե կան, բայց շատ չեն տարբերվում նախկինից։ Նախկինում էլ տնտեսությունն աճում էր, իսկ հասարակությունը չէր զգում դրա ազդեցությունը։ Չնայած կառավարությունը ժամանակին խոստանում էր տնտեսական աճը հասանելի դարձնել բոլորին, այնուհանդերձ այդ առումով շատ բան չի փոխվել։ Մարդիկ առաջվա նման անմասն են տնտեսական արդյունքներից։ Ու ոչ մի նշանակություն չունի, թե ինչպիսին է տնտեսական աճը, եթե դա չի արտահայտվելու հասարակության սոցիալական վիճակի վրա։
Միջին աշխատավարձն այս տարի Հայաստանում ավելացել է 5,9 տոկոսով։ Վերջին տվյալներով՝ այն կազմում է շուրջ 178.000 դրամ։ Չնայած մեկ անգամ չի հայտարարվել այս կամ այն ոլորտում աշխատավարձերի աննախադեպ բարձրացումների մասին, այնուհանդերձ պարզորոշ երևում է, որ դրա ազդեցությունը միջին աշխատավարձի վրա մեծ չէ։
Իշխանության գալուց Նիկոլ Փաշինյանը գրեթե բոլոր ոլորտներում հեղափոխական փոփոխություններ էր խոստանում։ Ժամանակն անցնում է, իսկ հասարակությունը չի տեսնում այդ փոփոխությունները։ Դրանք չկան առնվազն այն ոլորտներում, որտեղ ակնկալվում էր։ Գուցե մի շարք առումներով` ազգային արժեքների ոտնահարում, այլասերվածության բացահայտ քարոզ և այլն, հեղափոխական փոփոխություններ իսկապես կան, բայց դրանց չէր, որ հասարակությունը սպասում էր։
Նիկոլ Փաշինյանը սկսել է արդարացումներ հորինել իր ասածների ու արածների համար։ Բայց այնպես է ստացվել, որ դրանք աշխատում են ոչ թե իր օգտին, այլ իր դեմ։ Պատճառները պարզ են. վարչապետի ասածներն ու արածները շատ դեպքերում պարզապես չեն համընկնում։ Ավելին, երբեմն կապ չունեն իրականության հետ։ Ու, երբ իրականության հետ կապ չունեցող փաստերով փորձ է արվում հիմնավորումներ տալ այս կամ այն երևույթին, դա հետո շուռ է գալիս նրա դեմ։
Տեղեկագիրն առանձին հետաքրքիր տվյալներ ևս ունի: Ուսումնասիրված և հրապարակված են թե ներքին, թե արտաքին միգրացիայի տվյալները: Մարզային կտրվածքով՝ երկրի սոցիալ-տնտեսական իրավիճակին հետևող մասնագետների համար բարդ չէր ենթադրելը, թե որ մարզերն ունեն միգրացիայի ամենաբարձր ցուցանիշները: Հավանաբար:
Հաջորդ տարվանից Հայաստանում նվազագույն աշխատավարձը կավելանա, ու այդ բեռը գրեթե ամբողջությամբ կծանրանա տնտեսության վրա։ Կառավարությունն այդ փոփոխությունից գրեթե ֆինանսական կորուստներ չի ունենա, կամ դրանք մեծ չեն լինի։ Տնտեսությունը կվճարի նվազագույն աշխատավարձի բարձրացման համար, սակայն կստացվի այնպես, որ կառավարությունը կամ քաղաքական իշխանությունն է այդ լավությունն արել ցածր աշխատավարձ ստացողներին։
Ի սկզբանե էլ պարզ էր, որ կառավարությունը լուրջ խնդիր է ունենալու նախկին սեփականատերերի կողմից պետությանը «նվիրաբերված» կամ պետության կողմից բռնագանձված գույքի համար գնորդ գտնելու առումով։ Հասկանալի է, որ քչերը կցանկանան տեր դառնալ այնպիսի մի գույքի, որը հետագայում լուրջ գլխացավանք կարող է դառնալ իրենց համար։
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հաճախ է կրկնում, որ եկամտային հարկի նվազեցումը բերելու է մարդկանց եկամուտների ավելացման, սակայն խուսափում է խոսել այն մասին, թե դրանք ինչքանով են կրճատվելու այլ ոլորտներում հարկային բեռի ավելացման հետևանքով։ Իսկ որ կրճատվելու են ու շատ ավելի մեծ չափով, քան եկամտային հարկի նվազեցմամբ ակնկալվող ավելացումն է, այդպես էլ կա։ Հայաստանում բնակչության իրական եկամուտները […]
Կառավարությունը մի տարի շարունակ չի կարողանում մարդկանց ապահովել հսկիչ-դրամարկղային մեքենաներով` վարչապետը խոսում է հունվարի 1-ից տոտալ վերահսկողություն մտցնելու մասին։ «2020 թվականի հունվարի 1-ից` Նոր տարվա զանգերը խփելուց հետո, ՀՀ-ում չի լինելու ՀԴՄ չխփելու որևէ պարագա, որը որևէ բարոյական, սոցիալական առումով ներման ենթակա լինի»,- ասում է Նիկոլ Փաշինյանը:
Տնտեսական զարգացումների մասին խոսելիս՝ վերջին շրջանում Նիկոլ Փաշինյանն անընդհատ շրջանցում է հանքարդյունաբերության աճի ցուցանիշը։ Մի ցուցանիշ, որն էական դեր է խաղում՝ ինչպես արդյունաբերության, այնպես էլ՝ ընդհանրապես տնտեսության աճի գործում։
Ֆինանսների նախարարի և Պետեկամուտների կոմիտեի նախագահի հարաբերությունները վերջին շրջանում ակնհայտորեն լարվել են։ Թե այդ լարվածությունը մինչև ո՞ւր կտանի նրանց, ցույց կտա ժամանակը։ Ամեն դեպքում, չի բացառվում, որ կողմերից մեկի նյարդերը, ի վերջո, տեղի կտան։
Մեր ու Վրաստանի խորհրդարանները համարյա միաժամանակ քննարկում էին եկող տարվա բյուջեի մասին օրենքի նախագիծը: Մոտ 3.94 մլրդ դոլարանոց մեր բյուջեն ԱԺ-ն ընդունեց դեկտեմբերի 5-ին: Ընդունեց 77 «կողմ», 37 «դեմ» ձայներով: «Բարգավաճ Հայաստան» և «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցությունները հայտարարել էին, որ «դեմ» են քվեարկելու:
Օրերս Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարել է, որ Կենտրոնական բանկի միջազգային պահուստները հասել են աննախադեպ բարձր մակարդակի, որ պատմականորեն Հայաստանը երբեք այդքան տարադրամային պաշար չի ունեցել, որքան ունի հիմա, որ դրա արդյունքում երկրի տնտեսական վարկանիշը շարունակաբար աճում է։ Բայց ինչ տեղի ունեցավ դրանից հետո։
Մինչ Նիկոլ Փաշինյանը հպարտանում է, որ կատարել է «հեղափոխությունից» առաջ բյուջեի հարկային եկամուտների ավելացման վերաբերյալ իր տված հայտնի խոստումը, մուտքերի աճի տեմպը գնալով նվազում է։ Հիմա արդեն այն այլևս այնպիսին չէ, ինչպիսին էր 3-4 ամիսներ առաջ։
Եթե հավատալու լինենք էկոնոմիկայի նախարար Տիգրան Խաչատրյանին, ապա Հայաստանում տնտեսական հեղափոխությունն արդեն տեղի է ունեցել։ Ուրիշ բան, թե ո՞վ և ինչպե՞ս է այն պատկերացնում։
Գնաճի մասին ամենամսյա հրապարակումների նկատմամբ հետաքրքրությունը զրոյական է: Ո՛չ փորձագետներն են դրան հետևում, ո՛չ հասարակությունը: Այս տարվա հունվար-նոյեմբերի գների մասին հաշվետվությունն արձանագրում է. «ՀՀ սպառողական շուկայում 12-ամսյա գնաճը կազմել է 1.0 տոկոս»: Բնականաբար, 1 տոկոսանոց գնաճն ընկալվում է՝ որպես տնտեսական նինջ:
Դեռ տարեսկզբից Կենտրոնական բանկն արժութային շուկայից ակտիվորեն տարադրամ է գնում։ Այս ընթացքում այն հասցրել է ձեռք բերել մի քանի հարյուր միլիոն դոլար։ Ու չնայած դրան, ԿԲ միջազգային պահուստներն անհամեմատ ավելի քիչ են համալրվել, քան գնված տարադրամն է։ Թեև դա չի խանգարել, որ պահուստները հատեն երբևէ արձանագրված ամենաբարձր մակարդակը։
Մինչ ժողովուրդը հույսով սպասում է, թե, ի վերջո, երբ է ինքն էլ ճաշակելու հեղափոխության խոստացած բարիքները, կառավարության ղեկավարներն ու ժողովրդի ընտրյալները լիուլի վայելում են պետության փողերը։ Պետական բյուջեն նրանց համար դարձել է միջոց` իրենց կարիքները բավարարելու համար։
