Կառավարությունը հպարտանում է անցած տարվա տնտեսական աճի ցուցանիշով։ Սկսած 2011 թվականից՝ տնտեսական ակտիվության ամենաբարձր ցուցանիշն է արձանագրվել Հայաստանում, ասում է Նիկոլ Փաշինյանը։
Իշխանափոխությունից հետո սպասվում էր, որ բնակարանային շուկան Հայաստանում կտրուկ ակտիվանա։ Այդ սպասումները կապված էին նրա հետ, որ արտերկրում բնակվող մեր հայրենակիցներն ուր որ է կշտապեն տեղափոխվել և բնակություն հաստատել Նոր Հայաստանում, ինչն էլ թափ կհաղորդի շուկային։ Սակայն «հեղափոխությունից» հետո հայրենադարձության հետ կապված սպասումները չարդարացան։ Ու դա երևում է նաև բնակարանային շուկայի զարգացումներում։ Եթե մարզերում որոշակի ակտիվություն դեռևս կարելի է արձանագրել, ապա Երևանում բնակարանային շուկան «քնած» վիճակում է։
Պետեկամուտների կոմիտեն հրապարակել է անցած տարվա խոշոր հարկատուների ցանկը։ Խոշորների վճարները 2019թ. ընթացքում շարունակել են ավելանալ։ Սակայն ավելի դանդաղ տեմպով, քան փոքրերինը։
Վերջապես վիճակագրական կոմիտեն հրապարակեց տնտեսական ակտիվության տարեկան ցուցանիշը։ Տնտեսության «վագրային թռիչքը», կարելի է ասել, ապահովված է. անցած տարի պաշտոնական վիճակագրությունը Հայաստանում արձանագրել է 7,8 տոկոս ակտիվության աճ։
Ավտոմեքենաների ներմուծման բումն ավարտվեց։ Եկել է հետևանքները քաղելու ժամանակը։ Հետևանքները դեռ նոր են սկսվելու ու ոչ մեկ ուղղությամբ։ Այն, որ ավտոմեքենաների ներմուծումից բյուջեի եկամուտները կրճատվելու են, չարյաց փոքրագույնն է։ Հետևանքները շատ ավելի ցավոտ են լինելու, և ոչ միայն՝ կառավարության, այլև՝ ներմուծողների, ոլորտում գործունեություն իրականացնողների և բանկային համակարգի համար։
Վերջերս անդրադարձել էի արտահանման խթանման ուղղությամբ՝ իշխող քաղաքական թիմի և գործող կառավարության ծրագրային փաստաթղթերում ներառված դրույթներին (խոստումներին) և դրանց մասով կատարված (կամ չկատարված) քայլերին։
Վարչապետ ընտրվելուց անմիջապես հետո Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ Հայաստանում այլևս մենաշնորհներ չկան, և, որ իրեն հաջողվել է հաշված րոպեների ընթացքում մենաշնորհներից ազատել շաքարավազի և բանանի շուկաները. «Ես 2017թ. ասացի, որ Հայաստանում շաքարավազի և բանանի մենաշնորհը վերացնելու համար հարկավոր է 15-45 րոպե։ Եվ այո, վարչապետ դառնալուց հետո 40 րոպեի ընթացքում վերացել է բանանի ու շաքարավազի մենաշնորհը, […]
Պետեկամուտների կոմիտեն հրապարակեց տարվա իր բաժին հիմնական փաստաթուղթը: Խոսքը 1000 խոշոր հարկ վճարողների և «նրանց կողմից 2019թ. հարկային տարվա ընթացքում վճարված հարկերի մեծությունների» ցանկի մասին է: Տնտեսությամբ հետաքրքրվողների համար սա կարևոր փաստաթղթերից է: Փաստաթուղթ, որ ներկայացնում է տնտեսության իրական հատվածի պատկերն ու կատարվող գործընթացի դինամիկան: Ներկայացնում է՝ առանց ավելորդ քաղաքական հուզականության:
Նիկոլ Փաշինյանին հավանաբար թվում է, թե իր հրապարակած «փաստերը» հայտնի կամ հասանելի են միայն իրեն, ու կարող է իրեն թույլ տալ դրանք ներկայացնել և մեկնաբանել այնպես, ինչպես հարմար է գտնում։ Հաճախ հենց դա էլ պատճառ է դառնում, որպեսզի վարչապետը հայտնվի անհարմար դրության մեջ։ Բայց որքան էլ զարմանալի է, նա դասեր չի քաղում։ Ու շարունակում է […]
Կար ժամանակ, երբ կառավարությունը հպարտանում էր, թե իշխանափոխությունից հետո հաջողվել է նվազեցնել պետական պարտքը։ Այլ հարց է, թե դա ինչի արդյունքում էր, բայց այդ ժամանակը այլևս անցյալում է։
Նորից գազի թեման հիմնական է։ Ավելի ստույգ՝ գազի գինը։ Սպասելի էր։ Անցած տարվա հունվարի 1-ից պարզ չէ, թե ով էր վճարելու 15 դոլարով «աճած» գինը։ Ենթադրվում էր, որ «Գազպրոմ Արմենիան» ներքին ռեսուրսներ կգտնի։ Հիմա պարզվեց, որ չի գտել։ Ավելին՝ անցած տարի աշխատել է առանց ներդրումների, առանց կապիտալ նորոգումների։
Երեկ Նիկոլ Փաշինյանը հերթական «լայվում» փորձում էր արդարացնել Ամանորին պետական բյուջեի հաշվին կատարված ճոխ ծախսերը։ Խոսքը 271 մլն դրամի մասին է, չհաշված, որ 326 մլն դրամ էլ հատկացրել էր Երևանի քաղաքապետարանը։
Անցած տարի այս օրերին Նիկոլ Փաշինյանը մեծ շուքով մասնակցում էր Դավոսի միջազգային տնտեսական համաժողովին՝ հույս ունենալով, որ «թավշյա հեղափոխությունից» հետո ներդրողները ոգևորված՝ պիտի շտապեն Հայաստան։ Այս տարի վարչապետն այլևս Դավոս չի գնացել։ Այս անգամ դավոսյան տնտեսական համաժողովին մեկնել է նախագահ Արմեն Սարգսյանը։ Հիմա հերթը նախագահինն է։
Վերջին անգամ գազի սակագինը Հայաստանում վերանայվել է իշխանափոխությունից մեկ տարի առաջ՝ 2017թ.։ Այն ժամանակ սակագինը նվազեց գազամատակարար ընկերության նախաձեռնությամբ։ Դրան նախորդող տարում ևս գազը էժանացավ։
Կառավարությունն իր գործունեության մասին հասարակությանը հաշվետու լինելիս հաճախ (նույնիսկ կարելի է ասել նաև՝ առավելապես) ներկայացնում է վիճակագրական թվային տվյալներ (արձանագրված արդյունքներ) տարբեր ոլորտների վերաբերյալ։
Համաձայն այդ փոփոխության՝ այսուհետ, անկախ աշխատավարձի չափից` կլինի բարձր, թե ցածր, բոլորը վճարելու են համահարթ՝ 23% եկամտահարկ: Այս փոփոխությունն իր վրա, իհարկե, չի զգա վարձու աշխատողների 65%-ը, այսինքն՝ մոտ 390.000 մարդ, քանզի մինչ այդ էլ մինչև 150.000 դրամ ամսական աշխատավարձ ստացողները 2019թ.-ին վճարում էին իրենց աշխատավարձի 23%-ը:
Հունվարի 1-ից կենսաթոշակները Հայաստանում բարձրացան մինչև 10 տոկոսով, և հիմա արդեն թոշակառուները մի քանի հազար դրամով ավելի շատ գումար են ստանում, քան նախկինում։ Այլ բան, թե դա որքանո՞վ է լուծելու այն սոցիալական խնդիրները, որոնք ունեն թոշակառուները։ Եթե հաշվի առնենք, որ վերջին անգամ թոշակները Հայաստանում բարձրացել են 2015թ., ապա պարզ կդառնա, թե ինչ է տալու նրանց այդ մի քանի հազար դրամը։
Անշտապ ամփոփվում է տնտեսական տարին: Տնտեսության իրական հատվածում աշխարհացունց փոփոխություններ չեղան: Ի տարբերություն պաշտոնական տնտեսական վիճակագրության, ուր անզուսպ ու անդադար հրաշագործության փորձեր են արվում: Իրական տնտեսությունն արձանագրում է այն, ինչ պատշաճ է զարգացման նման որակ ունեցող տնտեսություններին: Օրինակ, շինարարության ոլորտի աճը համարյա ողջ 2019-ի ընթացքում 4-4.5 տոկոս էր: Հետևաբար՝ պաշտոնական վիճակագրությունն այս ոլորտում արժանահավատ էր ընկալվում: Ճանապարհաշինության մասին քաղաքական բարձր հայտարարությունների կողքին հետաքրքիր էր դիտարկել շինարարության ծավալների վիճակագրությունը:
Կառավարությունն ամեն ինչ անում է՝ տպավորություն ստեղծելու համար, որ իշխանափոխությունից հետո Հայաստանի տնտեսությունը «Կովկասյան վագրի» թռիչք է կատարել։ Դրսում հոդվածներ են պատվիրում «հեղափոխության պտուղների», «վագրային թռիչքների» վերաբերյալ, ներսում՝ խոսում տարածաշրջանային ու համաշխարհային մակարդակով արձանագրված տնտեսական ու սոցիալական աննախադեպ հաջողությունների մասին։
Կառավարությունը տևական ժամանակ բանակցություններ էր վարում Հայաստանին մատակարարվող ռուսական գազի գնի շուրջ։ Բանակցությունները հանգեցրին նրան, որ սպասվում է ներքին սակագների բարձրացում։
Պետեկամուտների կոմիտեն որոշել է փոխել բյուջեի հարկային եկամուտների կատարողականի մատուցման ձևը։ Հարկային եկամուտների կատարողականը ներկայացնելիս ՊԵԿ նախագահը առաջնորդվում է ոչ թե կառավարության կողմից ճշգրտված պլանով, այլ պետական բյուջեով հաստատված ցուցանիշներով։
Նախորդ տարվա վերջին «Գազպրոմ» ընկերությունը հաղորդագրություն տարածեց այս տարվա հունվարի 1-ից Հայաստանին մատակարարվող ռուսական գազի գնի վերաբերյալ։ Ըստ այդ հաղորդագրության` «Գազպրոմ էքսպորտ» ՍՊԸ-ն և «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ-ն Հայաստանի Հանրապետություն ռուսական գազի մատակարարման պայմանագրին կից լրացուցիչ համաձայնագիր են ստորագրել: Համաձայնագրի համաձայն՝ 2020-ի հունվարի 1-ից Վրաստանի և Հայաստանի սահմանին գազի գինը կպահպանվի 2019թ. մակարդակին»։
Վերջին տասնամյակում ներդրումներ-ՀՆԱ ցուցանիշը Հայաստանում էապես վատացել է։ Հիմնական միջոցներում ներդրումները 41 տոկոսից իջել են մինչև 17 տոկոսի։ Ակնկալվում էր, որ իրավիճակը կփոխվի իշխանափոխությունից հետո։ Բայց չի փոխվում։
Այս տարվա սկզբից գործողության մեջ մտավ Հարկային օրենսգրքում Նիկոլ Փաշինյանի կառավարության ձեռնարկած բարեփոխումների փաթեթը։ Դրա համար պահանջվեց գրեթե մեկուկես տարի։ Որքան էլ ժամանակին այդ փաթեթը մեծապես կարևորվում էր հեղափոխության ճանապարհը բռնած Հայաստանի տնտեսության հետագա զարգացումների համար, այնուհանդերձ ընթացքում այն բազմիցս վերանայվեց։
Սպասումները, որ նախորդ իշխանություններին հեռացնելուց հետո սոցիալական իրավիճակը Հայաստանում կբարելավվի, չիրականացան։ Իշխանափոխությունից նույնիսկ 2 տարի անց հասարակության հիմնական մասը շարունակում է նույնքան քիչ վաստակել և նույնքան վատ ապրել, ինչպես նախկինում։
Վարչապետի պաշտոնում Նիկոլ Փաշինյանը հաճախ է գրառումներ կատարում կամ հայտարարություններ անում տնտեսական տարբեր հարցերի վերաբերյալ, որոնք հետո իրեն դնում են անհարմար դրության մեջ։ Պատճառն այն է, որ Նիկոլ Փաշինյանը կա՛մ շատ մակերեսային պատկերացումներ ունի տնտեսության մասին, կա՛մ փորձում է օգտվել հասարակության չիմացությունից։
Անցած տարվա տնտեսական զարգացումների վերջնական արդյունքները դեռևս հայտնի չեն։ Ամեն դեպքում, պաշտոնական վիճակագրության ցուցանիշները վկայում են, որ 2019թ. տնտեսական աճը սպասվածից բարձր կլինի։
Ոչ մի հասարակագետի ու այլ փիլիսոփայի ձևակերպում այդքան դիպուկ չի նկարագրում ամանորյա տրամադրությունները, որքան պոետի՝ «Իմ թախիծը լուսավոր է» արտահայտությունը: Ամանորին բնորոշ թախիծը հավանաբար տարեվերջ-տարեմուտ երևույթով է պայմանավորված: Իսկ թախիծին լույս, հավանաբար, սպասումն է հաղորդում: Աննուղղելի ու լավատեսական սպասումը:
Տարվա ավարտին հաշված օրեր են մնացել, և ժամանակն է գնահատել կառավարության արածն ու չարածը։ Հատկապես որ, սա «հեղափոխական» կառավարության գործունեության առաջին լիարժեք տարին է։
Նիկոլ Փաշինյանի պատկերացումները բյուջեի վերաբերյալ շատ մակերեսային են, կամ նա միտումնավոր թաքցնում է իրականությունը։ Բյուջեն կազմված է ոչ միայն եկամուտներից, այլև ծախսերից։ Այնպես որ, բյուջեի կատարման մասին դատում են ոչ միայն եկամուտներով, այլև ծախսերով։ Ու երբ վարչապետը խոսում է բյուջեի գերակատարումից, լավ կլինի անդրադառնա նաև ծախսերին։ Այդ դեպքում կստացվի, որ բյուջեն ոչ միայն չի գերակատարվել, այլև թերակատարվել է։
