Կառավարությունը պատրաստվում է հոսանքազրկումների․ Ռոմանոս-բարբարոսը՝ ՀԷՑ-ում

ՀԷՑ-ի վերաբերյալ Ստոկհոլմի արբիտրաժային դատարանի վճռից հետո էլ, որով պարտադիր կատարման ենթակա պահանջներ են դրվել Հայաստանի Հանրապետության առջև, կառավարությունը շարունակում է համառել ու իր նշանակած ժամանակավոր կառավարչին դուրս չբերել ընկերությունից։ Անհեթեթ պատճառաբանություններ են բերում, թե իբր վճիռը կապ չունի ժամանակավոր կառավարիչ նշանակելու որոշման նպատակների և նրա կողմից իրականացվելիք գործողությունների շրջանակի հետ։

Մինչև վերջերս ասում էին՝ կառավարիչը գալու է նախապատրաստի ընկերության պետականացումը, միջազգային արբիտրաժի վճռից հետո ասում են՝ կառավարիչը եկել է, որպեսզի կանխարգելի միտումնավոր էներգետիկ ճգնաժամ ստեղծելու ռիսկերը, վերացնի պետական անվտանգությանը սպառնացող հնարավոր վտանգները, բացահայտի ու կանխի հետագա չարաշահումները։

Այն, ինչ ասում են՝ բոլորը ենթադրությունների ժանրից են։ Այդպիսի ենթադրությունների հիման վրա էլ փորձում են մոլորեցնել միջազգային արբիտրաժին։

Այնինչ՝ բոլորը վաղուց հասկացել են, որ ՀԷՑ-ը խլելու ու պետականացնելու համար իշխանությունների սկսած արշավը զուտ քաղաքական է, որքան էլ փորձում են այնպես մատուցել, որ դա անում են ի շահ ժողովրդի։

«Անում են ի շահ ժողովրդի», բայց խուսափում են ասել, թե ո՞րն է այդտեղ ժողովրդի շահը։ Անգամ երաշխիք չեն կարողանում տալ, որ առաջիկա 2 տարիներին սակագները չեն բարձրանա։ Մինչդեռ՝ ՀԷՑ-ի սեփականատերը հոսանքի սակագինը չբարձրացնելու առնվազն 10 տարվա երաշխիք է տվել սպառողներին։

Նախորդ 10 տարիներին էլ ՀԷՑ-ի պատճառով հոսանքի թանկացում տեղի չի ունեցել։ Այդ ընթացքում սակագները, իհարկե, բարձրացել են, բայց ոչ ՀԷՑ-ի պատճառով։ Բարձրացել են բացառապես կառավարության մեղքով։

Վերջին անգամ հոսանքի սակագները վերանայվել են 3 տարի առաջ։ 2022թ. փետրվարի 1-ից բնակչության համար սակագինը բարձրացվեց միջինում 4.7 դրամով։ Մինչև 200 կիլովատտի համար սակագինը դարձավ ցերեկը՝ 46,48, գիշերը՝ 36,48 դրամ։ 200 կիլովատտից ավել սպառելու դեպքում էլ, ցերեկը՝ 48.48, գիշերը՝ 38.48 դրամ։

Այս բարձրացման պատճառն այն էր, որ Նիկոլ Փաշինյանն ու կառավարման «փայլուն ունակություններով» օժտված իր կառավարությունը չէր կատարել ստանձնած պարտավորությունները՝ արտադրող կայաններից մեկի նկատմամբ։ Պարտավորվածություն էր ունեցել ժամանակին ավարտել Իրան-Հայաստան բարձրավոլտ գծի կառուցումը, որպեսզի այդ կայանը հնարավորություն ստանա էլեկտրաէներգիա արտահանել Իրան։ Բայց չէր արել։

Մինչև հիմա էլ այդ գիծի կառուցումը ձգձգվում է։ Այնինչ՝ 2020թ. շահագործման պիտի հանձնած լինեին։ Ու քանի որ ժամանակին չէին կարողացել շահագործման հանձնել և արտադրող կայաններից մեկի նկատմամբ կատարել ստանձնած պարտավորությունները՝ բարձրացրեցին հոսանքի սակագինը, որպեսզի սպառողի հաշվին փոխհատուցեն վերջինիս կրած վնասները։

Կառավարության այս անմեղ «թերացումը» սպառողների համար արժեցավ տարեկան 32 մլն դոլար։

10 տարի շարունակ սպառողները տարեկան այդքան գումար պետք է վճարեն հոսանքի սակագների բարձրացման միջոցով, զուտ նրա համար, որ կառավարությունը վատ կառավարիչ է, չի կարողացել կատարել իր պարտավորությունները։

Հոսանքի թանկացման պատճառներից մեկն էլ այն էր, որ տապալեցին ատոմակայանի շահագործման ժամկետի երկարաձգման աշխատանքների ժամանակացույցը ու խնդիրներ ստեղծեցին ներգրավված գումարների սպասարկման առումով։ Ուշացրեցին նաև ատոմակայանի տեխնիկական վերազինման աշխատանքների համար նախատեսված ժամկետները՝ լրացուցիչ ճնշում առաջացնելով սակագների վրա։

Ի տարբերություն ՀԷՑ-ի, ատոմակայանը, բարձրավոլտ ցանցերը՝ ԲՑ-երը, միշտ պետական են եղել, եղել են կառավարության կառավարման տակ, ու տեսնում ենք, թե մինչև հիմա ինչպես են կառավարել։

Առնվազն 5 տարի առաջ պիտի շահագործման հանձնած լինեին Իրան-Հայաստան բարձրավոլտ էլեկտրագիծը, ինչի շնորհիվ ոչ միայն պիտի բարձրանար Հայաստանի էներգետիկ անվտանգությունը, այլև օգուտներ ապահովեր երկրի համար։ Մինչև հիմա աշխատանքների ընդամենը 80 տոկոսն են արել։

Կառավարության ու ԲՑ-ի տիրույթում գտնվող Հայաստան-Վրաստան բարձրավոլտ գծի կառուցման մասին նույնիսկ անիմաստ է խոսելը։ Ոչ մի աշխատանք մինչև հիմա չի իրականացվել։ Նախկինների արած աշխատանքներն էլ չեղարկել են։

Այն դեպքում, երբ այս գծերի ժամանակին կառուցումն ու շահագործումը Հայաստանի համար բացառիկ նշանակություն կարող էր ունենալ։

Շատ հաճախ հոսանքի անջատումները, որոնք փորձում են դնել ՀԷՑ-ի վրա, հենց ԲՑ-ում տեղի ունեցող վթարների պատճառով է։ Բայց այդ մասին խուսափում են խոսել։

Բացահայտված ու չբացահայտված չարաշահումների մասին չենք ասում։

Այսպիսի կառավարչական հմտություններով էլ որոշել են կառավարել ՀԷՑ-ը։

Նախորդ 10 տարիներին կատարելով շուրջ 650 մլն դոլարի ներդրումներ, ՀԷՑ-ի սեփականատերը ոչ մի անգամ չի գնացել սակագների բարձրացման։ Չնայած ներդրումները, այն էլ՝ այդ ծավալի, ենթադրում էին, որ սակագները պիտի բարձրանային։ Սովորաբար այդ գումարները ներառվում են սակագներում, որպեսզի հետ ստացվեն։ Դրանից հաջողվել է խուսափել այն պատճառով, որ այս ընթացքում էապես կրճատել են համակարգի կորուստները։ Նախկին 12-13 տոկոսից՝ կորուստները հասցրել են 6-6,5 տոկոսի։

Սա համակարգը արդյունավետ կառավարելու փայլուն օրինակ է, ինչին այս տարիների ընթացքում հասել է սեփականատերը՝ ոչ միայն խուսափելով սակագների բարձրացումից, այլև վնասով աշխատող ընկերությունը դարձնելով շահութաբեր։ Մի բան, ինչը չի հաջողվում կառավարությանը։

Կառավարությունն ու կառավարության կառավարիչները ՀԷՑ-ի  սեփականատիրոջից ու կառավարիչներից սովորելու բան ունեն, ոչ թե հակառակը։ Տխրահռչակ ԱՆԻՖ-ը չէ՞ ձեր կառավարման արդյունքը. 65 մլն դոլար մսխելուց հետո, սնանկացավ։

Հիմա նույնն ուզում են անել ՀԷՑ-ի հետ։ Ընդամենը 2 օրվա կառավարիչը հայտարարում է, թե ՀԷՑ-ի էլեկտրատնտեսությունը տեխնիկապես բավական վատթար վիճակում է։

ՀԷՑ-ի տնտեսությանն ու հսկայական ենթակառուցվածքներին ծանոթանալու համար ամիսներ են պետք, այդ ինչպե՞ս 2 օրվա կառավարիչը հասցրեց ծանոթանալ, որ մի հատ էլ նման հայտարարություն է անում։ Իրականում սրա նպատակը մեկն է. հիմքեր են ստեղծում սպասվող հոսանքազրկումների, անջատումների, հետագայում իրենց ձախողումներն ու էներգետիկ ճգնաժամն արդարացնելու համար։

 ՀԱԿՈԲ ՔՈՉԱՐՅԱՆ