«Սա ուղղակի ազդանշան է բոլոր նրանց, ովքեր կարող են ունենալ ընդդիմադիր հայացք». Դավիթ Հարությունյան
«Պրեսսինգ» հաղորդաշարի հյուրը ՀՀ արդարադատության նախկին նախարար Դավիթ Հարությունյանն է
– Անդրադառնալով Սահմանադրական դատարանի (ՍԴ) շուրջ ստեղծված իրավիճակին՝ Դուք ասել էիք, որ խնդիրը ոչ թե Հրայր Թովմասյանի և Նիկոլ Փաշինյանի մեջ է, այլ Նիկոլ Փաշինյանի և Սահմանադրության: Խնդրում եմ մանրամասնեք՝ ի՞նչ նկատի ունեք:
– Ընդհանրապես խնդիրը՝ ՍԴ-ի հետ կապված, ծագեց այն պահին, երբ ՍԴ-ն վարույթ ընդունեց Ռոբերտ Քոչարյանի գործերի հետ կապված Առաջին ատյանի դատարանի դիմումը: Եթե դատարանն այդ գործը վարույթ չընդուներ, վստահ եմ, որևէ նման իրադարձություն, որ այսօր տեղի է ունենում, տեղի չէր ունենա: Այսինքն՝ խնդիրը վերաբերում է մեկ հարցի. Գործադիր իշխանությունն ուզում է, որ ՍԴ-ն կայացնի որոշումներ, որոնք սկզբունքորեն գործադիրի սրտով են: Խնդիրը զուտ քաղաքական է:
– Նաև ասել էիք, որ երկրի պետականությունը կվերանա այն պահին, երբ ՍԴ-ն կորոշի, որ Նիկոլ Փաշինյանը վեր է Սահմանադրությունից: «Ուղղակի Նիկոլը մտահոգ է, որ ՍԴ-ն կարող է բռնել Սահմանադրության կողմը»: Ո՞ր պահին կարող է դա տեղի ունենալ, որ Նիկոլ Փաշինյանը վեր կանգնի Սահմանադրությունից:
– Այն պահին, երբ որոշումներ կայացնելիս ՍԴ-ն սկսի համարել, որ գործադիր իշխանության յուրաքանչյուր պահանջ արդարացված է, համապատասխանում է Սահմանադրությանը՝ անկախ նրանից, թե դա համապատասխանո՞ւմ է, թե՞ ոչ: Այսինքն՝ մենք ուղղակի չենք ունենա ՍԴ, կունենանք խամաճիկային ՍԴ: Հենց այդ պահին կվերանա պետականությունը:
– Օրերս վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել էր՝ Հրայր Թովմասյանը չի կարող լինել ՍԴ նախագահ ու որևէ կապ ունենալ ՍԴ-ի հետ: Նա տեղադրել էր Հ1-ի մի տեսանյութ, որը, ըստ կարծիքների, գեղարվեստական ոճով մեղադրանք էր՝ ուղղված կոնկրետ Հրայր Թովմասյանին: Մի կողմ թողնենք, որ անմեղության կանխավարկած ու Հանրայինի կողմից մասնագիտական էթիկայի նորմեր են խախտվել, Դուք ինչպե՞ս եք վերաբերվում երկրի ղեկավարի, բարձրաստիճան պաշտոնյայի այս գրառմանը: Սա ի՞նչ է նշանակում, ի՞նչ հետևանքներ կարող է ունենալ:
– Նախ՝ չեմ կարող չդիտարկել այդ հարցը դարձյալ անմեղության կանխավարկածի տեսանկյունից: Բանն այն է, որ անմեղության կանխավարկածը ոչ թե ուղղակի բառակապակցություն է, այլ Սահմանադրության 68-րդ հոդվածով ամրագրված մարդու իրավունք: Վարչապետը հստակ ուղերձ է հղում, որ պատրաստ է խախտելու ցանկացած իրավունք: Ես չեմ ասում այն մասին, որ սա ուղղակի սոսկալի ճնշում է դատական իշխանության վրա: Դատական պրոցես դեռևս տեղի չի ունեցել, կարծես թե վերջնական դատավճիռն է կարդացվում ու ուղերձ է հղվում դատարաններին, թե ինչ է իրենցից ակնկալվելու:
– Ուզում եմ՝ խոսենք Հանրային հեռուստաընկերության ռեպորտաժի մասին: Եթե դա աներ որևէ մասնավոր Հ/Ը, վստահ եմ, հարձակում կլիներ այսօրվա իշխանությունների կողմից: Ավելին, այսօրվա իշխանավոր, նախկին ընդդիմադիր գործիչները Հ/Ը-ին, որը հսկայական բյուջե ունի ու մեր հարկերի հաշվին է աշխատում, խրախուսում են:
– Եթե խոսում ենք Հ/Ը-ների մասին, գաղտնիք չէ, որ ԶԼՄ-ները Հայաստանում խիստ բևեռացված են, ունեն կամ պրոիշխանական, կամ պրոընդդիմադիր կեցվածք: Բայց կան մեդիաներ, որոնք փորձում են պահել հավասարակշռությունն ու անկողմնակալ ներկայացնել իրենց տեսակետը: Հանրայինի դեպքում սա սրբագույն սկզբունք է, որը դարձյալ ամրագրված է օրենքով, և տվյալ դեպքում ակնհայտ է, որ Հանրայինը խախտել է օրենքը, որովհետև սեփական կարծիքը ներկայացնելիս՝ հակադիր կարծիքը ևս պետք է ներկայացնի: Դու կարող ես մտքումդ քո դիրքորոշումն ունենալ, բայց հանրությանը հակադիր կարծիք չներկայացնել, այն ներկայացնել այդ աստիճան միակողմանի ու աղճատված՝ ուղղակի անթույլատրելի է: Բայց այստեղ խոսքը միայն մեկ խախտման մասին չէ: Նյութում լրագրողն անընդհատ ներկայացնում է, որ իր տեղեկատվությունն ըստ ՀՔԾ-ի է: ՀՔԾ-ն, իհարկե, կարող է տեղեկատվություն տրամադրել, բայց ոչ այն պարագայում, երբ խոսքը վերաբերում է ՍԴ դատավորին, և դա դարձյալ օրենսդրական պահանջ է: Օրենքը հստակ ամրագրել է, որ քրեական վարույթում ցանկացած քննչական գործողություն պետք է իրականացվի՝ ապահովելով գաղտնիության շատ լուրջ աստիճան, որպեսզի պահպանվեն դատավորի հեղինակությունն ու անկախությունը: Սա օրենսդրական պահանջ է, և այստեղ մենք գործ ունենք օրենքի կոպտագույն խախտման հետ: Դուք կարող եք լինել իշխանության համակիրը, կամ, հակառակը՝ չսիրել իշխանությանը, բայց ցանկացած արարք, որն ուղղակիորեն հակասում է օրենսդրությանը, պետք է քննադատվի, որովհետև դրանով եք դուք օգնում երկրին գնալ առաջ: Այսօր ունենք հակադիր պատկերը, երբ բոլոր նրանք, ովքեր համակրում են իշխանությանը, կարծես թե բուռն ծափահարում են օրենքի նման խախտմանը:
Ինչ վերաբերում է բովանդակությանը, ես պետք է ասեմ՝ ակնհայտորեն այն մանիպուլյատիվ էր: Երկու դրվագ է ներկայացվել: Դրվագներից մեկը վերաբերում էր Նոտարական պալատի կողմից տարածքի վարձակալությանը: Ասեմ, որ ինքս բավականաչափ տեղեկատվության տիրապետում եմ հենց երկրորդ դրվագի վերաբերյալ և անգամ ՀՔԾ-ին երեկ առավոտյան դիմել եմ գրավոր՝ առաջարկելով, պատրաստակամություն հայտնելով տրամադրել այն տեղեկությունները, որոնց ես տիրապետում եմ: Դեռևս արձագանք չունեմ: Դեռ չեմ ուզում բացել փակագծերը, թե ինչ տեղեկատվության եմ ես տիրապետում, բայց կարող եմ ասել, որ այն, ինչ որ հաղորդման երկրորդ դրվագում ներկայացվել էր, իրականության հետ որևէ աղերս չունի: Այն ծայրահեղ կողմնակալ ու մանիպուլյատիվ էր: …Նպատակն այն էր, որ ազդեն հանրային կարծիքի վրա, որ ՍԴ նախագահը ներկայացվի՝ որպես բացասական կերպար: Մտածող մարդու համար սա ահազանգ է: Չլսել երկրորդ կողմի կարծիքը, փաստաբանական թիմին, նշանակում է՝ մենք գործ ունենք տենդենցիոզ ինֆորմացիայի հետ:
– Չե՞ք կարծում, որ այս դեպքում կարող էր նաև հրահանգ լինել կոնկրետ իշխանությունների կողմից:
– Իհարկե, միանշանակ ոչ կարող եմ բացառել, ոչ պնդել, բայց մեկ աշխատանք կատարել եմ. Փորձել եմ համադրել այն մամլո հաղորդագրությունների հետ, որոնք այս գործի հետ կապված՝ ՀՔԾ-ն տարածել է: Պիտի նշեմ, որ այստեղ շատ ավելի շատ տեղեկատվություն կար, քան ՀՔԾ-ն տարածել էր: Դա նշանակում է, որ ակնհայտորեն եղել է լրացուցիչ աշխատանք լրատվամիջոցի և ՀՔԾ-ի միջև, ինչով պայմանավորված՝ կարծում եմ, որ յուրաքանչյուրը կկարողանա իր դատողություններն անել:
– Ինչո՞վ է առհասարակ ՍԴ-ն սպառնում կամ իրենից վտանգ ներկայացնում իշխանությունների կամ կոնկրետ Նիկոլ Փաշինյանի համար, և ինչո՞վ է վտանգ ներկայացնում Հրայր Թովմասյանը:
– Ո՞րն է ՍԴ-ի նպատակը: Ո՞րն է Սահմանադրության նպատակն ընդհանրապես: « Սահմանադրություն բառն ինքնին առաջացել է սահման դնել բառերից, որովհետև ՍԴ-ն է, որ ղեկավարվելով Սահմանադրությամբ՝ որոշակի դեպքերում կարող է սահման դնել նույն գործադիր իշխանության կամ օրենսդիր իշխանության համար: Հասկանում եմ, որ դա ինչ-որ մեկին կարող է հաճելի չլինել, բայց ժամանակակից պետության հայեցակարգն է դա: Այո, պետք է լինի անկախ մարմին, որը կարող է սահման դնել, հակառակ դեպքում բռնատիրությունն անխուսափելի է:
Եթե ուշադրություն դարձնեք, սլաքներն ուղղվել են ոչ միայն ՍԴ նախագահի, այլև դատարանի անդամների դեմ: Վաղ կենսաթոշակի օրենքը դրա վառ օրինակն է:
– Այո, իսկ եթե չեն գնում, ի՞նչ պետք է անեն:
– Կարծում եմ՝ անընդհատ նոր մեխանիզմներ են մշակվում, կլինեն դրանք հոգեբանական ճնշումներ կամ նման տեղեկատվական հոսքեր, ինչպես երեկ տեղի ունեցավ: Ես կարծում եմ, որ փորձ է արվում օգտագործել բոլոր հնարավոր գործիքները, որպեսզի ՍԴ-ն դառնա հլու-հնազանդ մի մարմին, որը դակի ցանկացած դիրքորոշում, որն ունի օրենսդիր կամ գործադիր իշխանությունը:
– Իսկ խուզարկության հետ կապված պատմությո՞ւնը:
– Խուզարկությունն ընդհանրապես այլ պատմություն է, և կարծում եմ՝ որևէ մեկի մտքով անգամ չէր անցնի, որ Հրայր Թովմասյանի տանը կարող է հայտնաբերվել մի որևէ առարկա, որը վկայում է հանցագործության մասին: Սա բացարձակապես այլ նպատակ է հետապնդել՝ ունենալ դիմակավորված անձինք տանը, որը, բնականաբար, հոգեբանական ճնշում է գործադրում, եթե ձեր տանը դիմակավորված անձինք խուզարկություն են իրականացնում, որ դարձյալ լրատվամիջոցներով տեսանկարահանվի՝ ինչպես են մուտքի մոտ կանգնած դիմակավորված մարդիկ, որ հարևանները տեսնեն: Այսինքն՝ սա մի մեծ սցենարի մի հատված էր: Այնպես որ, սա զուտ հոգեբանական ճնշման գործիք էր, որովհետև վստահ եմ, որ որևէ ողջամիտ մարդու մտքով չէր անցնի, որ, եթե անգամ անձը, պրոֆեսիոնալ իրավաբանը կատարած լիներ ինչ-որ մի հանցագործություն, ապա շատ քիչ հավանական է, որ իր տանը հնարավոր լիներ գտնել հանցագործության առարկա:
– Ինչպես խուզարկության համար էր անհրաժեշտ ՍԴ համաձայնությունը, նույնը՝ նաև կալանավորելու համար, խոսակցություններին ի պատասխան՝ ասաց Հրայր Թովմասյանը մեզ տված հարցազրույցում: Եթե, օրինակ, կալանավորեն, ի՞նչ կարող է անել ՍԴ-ն:
– ՍԴ-ն ինքնին առանձին առաքելություն չունի ինքնուրույն գործելու: Ենթադրում եմ, որ տվյալ դեպքում արդեն տեղի է ունեցել հանցագործություն: Ինքնին քրեական հետապնդումը՝ առանց ՍԴ համաձայնության, ես կարծում եմ, արդեն խախտում է մեր Սահմանադրության դրույթները: Մնացածն ընդամենը շարունակություն է, որովհետև երբ մարդ կատարում է մեկ հանցագործություն, շատ հավանական եմ համարում, որ նա կատարի երկրորդը, երրորդը, որովհետև նա անցել է ռուբիկոնը:
– Դուք ասում եք, որ որևէ Սահմանադրություն չի գրվում երկրի այս կամ այն ղեկավարի համար, բայց այնուամենայնիվ, նախկին ընդդիմությունը՝ այսօրվա իշխանությունը, իշխանության եկավ նաև այդ թեզով, որ Սահմանադրությունը «կարվել էր» Սերժ Սարգսյանի հագով՝ որպես կոստյում, անգամ այսօրվա խորհրդարանական ընդդիմությունը նույնիսկ Նիկոլ Փաշինյանին դիտողություն արեց, որ «Սերժ Սարգսյանի կոստյումը շատ լավ էլ հագել ես ու չես ուզում դուրս գալ, փոփոխությունների ենթարկել Սահմանադրությունը»:
– Ես կարծում եմ՝ որոշակի ձևով միգուցե դա է ազդել, որ նախաձեռնել են սահմանադրական փոփոխություններ: Ինչ-որ ձև արվի, որ, գիտեք, հին ասածներիս մեջ կար ճշմարտություն: Ես նորից կրկնեմ, որ համարում եմ գործող Սահմանադրությունն այսօր շատ արդիական փաստաթուղթ, ես համարում եմ, որ այն փոխելու կարիք այս փուլում բացարձակապես չկա: Դա արհեստական օրակարգ է որոշակի ձևով, որը շեղում է այսօր հիմնական քաղաքական խնդիրներից, որոնք ծառացած են ՀՀ-ի առջև: Ես վստահ եմ, որ, եթե չլիներ այն հին քննադատությունը, ապա որևէ մեկի մտքով չէր անցնի փոխել այս Սահմանադրությունը, որովհետև այն կարված չի եղել Սերժ Սարգսյանի համար, այն կարված է եղել ՀՀ-ի համար:
– Ո՞ր դեպքում կարող է ՍԴ-ում ճգնաժամ լինել:
– ՍԴ-ում ճգնաժամ կարող է լինել միայն, եթե ՍԴ-ն չի կարողանում կայացնել որոշումներ: Սա միակ սահմանադրական ճգնաժամն է, որ կարող է լինել: Այն, ինչի մասին խոսում են այսօր, անընդհատ կրկնելով՝ ճգնաժամ, ես կարծում եմ՝ դրանով որևէ իրական հիմնավորում չեն բերում: Կարելի է միշտ էլ պիտակավորել, խոսել ճգնաժամի մասին. ճգնաժամ գոյություն չունի, բայց անընդհատ կրկնելով՝ փորձում են այդ գաղափարը սփռել հանրության մեջ:
– Հրայր Թովմասյանին ուղղվող մեղադրանքներից մեկն էլ այն է, որ նա չի կարող քաղաքականապես չեզոք լինել, որ նա նախկինում իշխող ՀՀԿ անդամ է եղել, նախկին իշխանության Սահմանադրության փոփոխության համահեղինակներից մեկն է եղել, նախկինների միջոցով է դարձել ՍԴ նախագահ, չի կարող արտահայտել այս իշխանությունների հեղափոխական փոփոխությունների սկզբունքները, որովհետև նախկինների հետ է կապված: Որքանո՞վ է սա կենսական թեզ:
– Այս թեզը հաշվարկված է նրանց համար, ովքեր որևէ ցանկություն չունեն խորանալու խնդրի էության մեջ, որովհետև չկա երկիր, որտեղ դատավորները նշանակվում են միջանկյալ շրջանում, երբ չկա քաղաքական իշխանություն: Միշտ էլ, երբ դատավորներ են նշանակվում, կա քաղաքական իշխանություն, որն առաջադրում է, քվեարկում է այդ դատավորին: Դրա համար շատ կարևոր սկզբունք կա: Երբ դատարանները ձևավորվում են, նրանք երբևէ միանգամից, միաժամանակ չեն ձևավորվում: Ի դեպ, սա հենց վաղաժամ կենսաթոշակի իրավունքի օրենքի ամենամեծ թերություններից է, որովհետև պատկերացրեք մի պահ, որ հանկարծ դատավորները հրաժարական տվեցին: Սա կնշանակի, որ այսօրվա քաղաքական իշխանությունները կձևավորեն ՍԴ, որտեղ գերակշիռ մասն ունի շատ հստակ քաղաքական ուղղվածություն, և պրոբլեմային է, որ ուղիղ 12 տարի հետո մենք կհայտնվենք նույն կոտրած տաշտակի առջև, որովհետև 12 տարի հետո ՍԴ-ն կրկին կունենա 7 թափուր տեղ և կձևավորի ՍԴ, որտեղ քաղաքական ուժի ներկայացուցիչները կլինեն: Սա վտանգավոր տենդենց է:
– Օրեր առաջ Ոստիկանության քրեական հետախուզության գլխավոր վարչության ծառայողները Ոստիկանություն տարան «ՎԵՏՕ» շարժման ղեկավար Նարեկ Մալյանին, «Ադեկվադ»-ի Արթուր Դանիելյանին, Նարեկ Սամսոնյանին, ընդ որում, տեսարաններով, և փնտրում էին զենք-զինամթերք, թմրանյութ: Սա ինչպե՞ս կբացատրեք, մանավանդ որ, իշխանությունների քարոզչական թևը սա փորձեց շրջել Ոստիկանության դեմ: Սա ի՞նչ ուղերձ է իր մեջ պարունակում:
– Նախ ասեմ, որ շատ ծիծաղելի է ենթադրել, որ մարդիկ, ովքեր ունեն շատ հստակ արտահայտված ընդդիմադիր դիրքորոշում, ովքեր գիտեն, որ իրենց յուրաքանչյուր քայլին հետևում են, իրենց հեռախոսները գաղտնալսվում են, սենյակներում, որտեղ իրենք աշխատում են, հավանաբար ճանճ էլ արդեն չի թռչում, այնքան գաղտնալսող սարք կա, ծիծաղելի է ենթադրել, որ այդ մարդիկ ունեն թմրամիջոց կամ ապօրինի զենք: Եկեք այս անհեթեթ մասը դնենք մի կողմ: Եկեք իսկապես խորքային նայենք խնդրին՝ ինչո՞վ է սա պայմանավորված: Սա ուղղակի ազդանշան է, մեսիջ է տրվում բոլոր նրանց, ովքեր կարող են ունենալ ընդդիմադիր հայացքներ, որ՝ իմացեք, եթե դուք ունենաք ընդդիմադիր հայացք և փոքր-ինչ քաղաքական ակտիվություն ցուցաբերեք, ապա դուք միշտ այն ռիսկի տակ եք, որ միգուցե ունենաք թմրամիջոց, միգուցե ունենաք ապօրինի զենք: Այնպես որ, շատ լավ մտածեք, նոր ձևակերպեք ձեր մտքերը, գաղափարները: Սա ազդանշան էր, որ մենք պատրաստ ենք գնալու ամենակոպիտ քայլերի: Ինչքանով էր սա պայմանավորված կամ հրահանգավորված, դարձյալ չունենալով փաստեր՝ դրա մասին չեմ ուզում խոսել, միանշանակ պնդել, բայց կարծում եմ, որ յուրաքանչյուր մտածող մարդ կարող է իր ենթադրությունն ու եզրակացությունը կազմել: Ինձ համար այն բավականին միանշանակ է:
– Պետական ապարատի սխալներն անփորձությա՞մբ եք պայմանավորում, թե՞ դրանք նպատակային են, որովհետև կարծիքներ են շրջանառվում, թե այնպիսի տպավորություն է, որ կարծես պետական ինստիտուտների ոչնչացմանն ուղղված հետևողական քայլեր են արվում: Ներսում եղած մարդն ուրիշ կերպ է դա տեսնում: Ի՞նչ է տեղի ունենում:
– Եթե նախկինում ես կարող էի ենթադրել, որ այդ սխալներն անփորձությունից են, ապա այսօր ես հեռու եմ այդ մտքից, որովհետև փորձն այն է, ինչը ձեռք է բերվում, եթե մարդ ցանկություն ունի: Ի վերջո, ես կարծում եմ՝ երկրի զարգացման տեսլականից ու ներքին կրթվածությունից է գալիս: Ի՞նչ տեսլական դու ունես երկրի զարգացման հետ կապված, և զարգացումը երբ պատկերացնում ես, ապագա՞ն ես տեսնում, թե՞ տեսնում ես անընդհատ անցյալի ուրվականը, որը կարելի է անընդհատ օգտագործել: Կարելի է մեղքը գցել նախկինների վրա ու շահել ժամանակ, բայց դա բացարձակապես անսահմանափակ ռեսուրս չէ: Խնդիրներ կան, կան, իհարկե, դրական քայլեր՝ ևս: Եվ չկա գործադիր իշխանություն, որը չի անում դրական քայլեր: Խնդիրն այն է, թե ինչքանով վտանգավոր են այն բացասական քայլերը, որոնք կատարվում են, կամ քայլերը, որոնք չեն կատարվում: Այ այստեղ ես տեսնում եմ բավականին լուրջ բացթողումներ, լուրջ վտանգներ երկրի զարգացման համար:
– Վարչապետ Փաշինյանը խոսելով Հրայր Թովմասյանի մասին՝ ասել էր, որ նա այցելել է տարբեր երկրներ, ու պետք է պարզել այդ այցերի՝ ազգային անվտանգությանը սպառնալիք լինելու հարցը: Եվ երբ, օրինակ, ՍԴ-ն դիմում է միջազգային կառույցներին, օրինակ՝ Վենետիկի հանձնաժողովին, ասում են՝ տղա եք բերել, ու այդտեղ տեսնում են ազգային անվտանգությանը սպառնալիք: Դուք ժամանակին եղել եք ԵԽԽՎ հայաստանյան պատվիրակության ղեկավար: Դուք կարո՞ղ եք հիշել կամ հերքել՝ այդ ժամանակի ընդդիմությունը՝ այսօրվա իշխանությունը, չի՞ բարձրացրել այն ժամանակ միջազգային ատյաններում Հայաստանի ժողովրդավարության վերաբերյալ հարցեր, իշխանությունների դեմ ելույթներ չե՞ն հնչել:
– Անշուշտ, միջազգային կառույցներում քննադատական կարծիքներ հնչել են, և ավելին, պետք է ասեմ, որ դրանք շատ կարևոր են եղել երկրի զարգացման համար: Ընդդիմության քննադատական խոսքը շատ կարևոր է: Եվ կան բազմաթիվ փոփոխություններ տարբեր օրենքներում, որոնք տեղի են ունեցել հենց ընդդիմադիրների քննադատական խոսքի շնորհիվ: Մեկ օրինակ բերեմ, որը կարծես թե աղերսներ ունի մեր քննարկվող թեմայի հետ: Նախկինում մեր Քրեական օրենսգրքում կար 135 հոդված, որը կոչվում էր զրպարտություն, որը պատժվում էր նաև կալանքով, և պարզ էր, որ այդ գործիքը հիմնականում օգտագործվում էր իշխանությունների կողմից՝ ընդդիմադիր լրագրողների և ընդդիմադիր քաղաքական գործիչների դեմ, երբ նրանք հնչեցնում էին քննադատություն: Բայց իսկապես երկրի զարգացման համար շատ կարևոր էր, որ մարդիկ կարողանան ազատ ներկայացնել իրենց դիրքորոշումը: Եվ 2010թ. մենք գնացինք այդ ճանապարհով: Մենք Քրեական օրենսգրքից վերացրեցինք այդ երկու հոդվածները: Սա ընդդիմության աշխատանքի արգասիքն էր նաև: Իհարկե, իշխանությունը սատարեց այդ գաղափարին, բայց դա ընդդիմադիրների քննադատության արդյունք էր:
Բայց Ձեր ասած հարցի առաջին մասը ոչ պակաս հետաքրքիր էր, որովհետև երբ խոսքը մարդու պաշտոնական այցելություններին չի վերաբերում, այլ անձնական նպատակներով իր այցելություններին այս կամ այն երկիր, այդ տեղեկատվությունը հասցնել վարչապետին՝ արդեն հանցագործություն է: Անձնական նպատակներով մարդու այցելությունների մասին տեղեկատվություն հավաքելը, տարածելն ինքնին քրեական հանցագործություն է: Շատերը չեն էլ գիտակցում, որ խախտում են Սահմանադրությամբ ամրագրված դրույթը: Ի դեպ, անձնական տվյալների պաշտպանության ինստիտուտը ծագեց Երկրորդ համաշխարհայինից հետո, երբ պարզ դարձավ, որ ֆաշիստական Գերմանիայում մարդկանց վերաբերյալ տեղեկություններ էին հավաքում, որը հետո հիմք հանդիսացավ իրենց նկատմամբ այդ սոսկալի հանցագործությունները կատարելու համար: Եվ դրանից հետո էր, որ եվրոպական ընտանիքը բարձրաձայնեց այդ հարցը՝ անձնական տվյալները հենց անձնական են, և պետությունը չպետք է դրանց միջամտի: Այնպես որ, հրապարակավ հայտնել, թե Հրայր Թովմասյանը քանի անգամ է երկրից բացակայել, և, որ դրանք կապված չեն եղել իր պաշտոնական պարտականությունների կատարման հետ, մարդու իրավունքների կոպտագույն խախտումներից մեկն է: Որևէ մեկս չի ուզենա, որ պարզեն, թե ինքն ուր գնաց, որ ռեստորան մտավ, որ երկիր գնաց, ում հետ հանդիպեց և ինչու, որովհետև դա անձնական տիրույթում է:
– Թեկուզ չեն հայտարարում, բայց ֆեյսբուքյան էջեր են ջարդվում, մարդիկ շատ ավելի զգուշավոր են, քան երբևէ, կամ սովորական կապի միջոցից մարդիկ այլևս չեն օգտվում՝ հաշվի առնելով նաև այն գաղտնալսող նոր սարքավորումների կամ փոփոխությունների համակարգը, որ ներկրել են, կամ ինչ նպատակով են ներկրվել այդ սարքավորումները: Ես չեմ բացառում, որ նորից Քրեական օրենսգրքում փոփոխությունների գնան:
– Ես չեմ կարծում, որ կգնան նորից փոփոխությունների մի պարզ պատճառով, որ զրպարտությունը, վիրավորանքը գործիքներ էին, որոնք ընդդիմադիր դաշտի համար էին, այսօր դրանք կարծես թե տեղափոխվել են իշխանական դաշտ, և շատ հաճախ այդ զրպարտությունը հնչում է իշխանական մամուլի էջերում: Բարձր տեխնոլոգիաները, իհարկե, բարդացրել են կյանքը, և պետությունները պայքարում են, որ մարդկանց ավելի կոմֆորտ միջավայր տրամադրեն: Նրանք պայքարում են հակերային հարձակումների դեմ, և այլն: Մեր պարագայում այն մտահոգությունը, որ դա հենց հատուկ ծառայություններն են իրականացնում, կարծում եմ, ցավոք սրտի, ունի որոշակի ապացույցներ: Ո՞րն է ապացույցը: Բաց ասեմ դրա մասին, որպեսզի վաղն ինձ չկանչեն հարցաքննության, շատ-շատերի մոտ գաղտնաբառերը պաշտպանված են իրենց հեռախոսային համարով, և եթե դու կորցնում ես քո գաղտնաբառը, որպես կանոն, հնարավորություն ունես վերականգնել քո գաղտնաբառը, երբ քո հեռախոսահամարին գալիս է sms-հաղորդագրություն: Իսկ դրանք, վստահ եմ, որ հասանելի են մեր հատուկ ծառայություններին, և շատ քիչ հավանական եմ համարում, որ հասանելի են որևէ այլ հակերի: Եթե հասանելի են որևէ այլ հակերի, սա էլի շատ տարօրինակ է, կնշանակի, որ մեր երկիրը ծայրահեղ վտանգավոր վիճակում է գտնվում, և մեր հատուկ ծառայությունները չեն կատարում իրենց պարտականությունները:
